Kung ipapasok ang • Alak, makikita ang lahok na Alak. Kung ipapasok ang asukal, makikita ang mga pangyayari ng salitang asukal (sa wastong pagsasalita: ng pagkakahanay ng titik na a-s-u-k-a-l, liban kung may tandang ng diin na tuldok sa ilalim). Bunga ng paghahanap sa •• A ang simula ng titik na A. Bunga ng ••• ang simula ng talaksang ito. | |
Lahat ng lahok sa Kabihasnan ang nasa talaksang ito. Dahil dito, mahaba ito at maaaring mahirap na gamitin pag mabagal ang mobile internet. Pagkatapos ng paghahanap, kaya babalik sana sa isa-isang talaksan ng website na ito ( www.germanlipa.de ). | |
Hinggil sa diin ng salita: Sa talaksang ito, kulang ang tuldok sa ibaba ng patinik (kalilangan ito sa wastong paghahanap). |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/such_kopf.html
Kabihasnang Pilipino | ||
A B D E F G H I J K L M N O P R S T U V W | 🔎 | |
A | ↑ | |
✧ Abaka ✧ Abitsuwelas ✧ Abukado ✧ Adarna ✧ Adobo ✦ Agham ✧ Agusan ✦ Sa Aklat ✦ Alahas ✦ Alak ✧ Ale ✧ Alemanya ✧ Alibata ✧ Alkampor ✧ Alimango ✧ Alimasag ✧ Alitaptap ✧ Almirol ✧ Alsa - Pampaalsa ✧ Pag-aalsa sa Kabite ✦ Alvarez ✧ Aman Sinaya ✧ Amarilyo ✦ Amerika ✧ Amihan ✦ Amoy at Lasa ✧ Ampalaya ✧ Ampere ✦ Mga Kamag-anak ✧ Anay ✧ Anito ✧ Antas ✧ Antasan ✦ Mga Anyo ng Bagay ✧ Apa ✧ Apog ✧ Araw sa Linggo ✦ Aritmetika ✧ Arnibal ✧ Aroskaldo ✧ Arthropoda ✧ Asado ✧ Asal ✧ Asarol ✧ Asugaw ✧ Asukal ✧ Ate ✧ Atip ✧ Atsara ✦ Austronesya ✦ ♫ Awit na pambansa
B C | ↑ | |
✧ Pang-ibabaw ✦ Mga Anyo ng Bagay ✧ Bagalusaw ✧ Baging ✧ Bagkat ✧ Bagoong ✦ Bagyo ✦ Bahagdan ✧ Bahasa Indonesia ✦ Sa Bahay ✦ ♫ Bahay kubo ✧ Bakol ✧ Bakya ✧ Balabal ✦ ✐ balangay ✧ Balbula ✧ Balinghoy ✦ Balingkinitan ✧ Balingway ✧ Balisungsong ✧ Balintawak ✧ Balkonahe ✦ Baltazar, Francisco ✧ Balut ✧ Balutan ✧ Banaba ✧ Banderang Espanyola ✧ Bangus ✧ Banga ✧ Banig ✦ Pambansang Awit ✦ Kalapit na Bansa ✦ Bantas ✦ Sa Banyo ✧ Baranggay ✧ Barong ✧ Basahan ✧ Batchoy ✧ Bathala ✦ Pambating panlipunan ✧ Talang batugan ✧ Bawang ✧ Bayabas ✦ ♫ Bayan ko ✦ Pambansang Bayani ✧ Baybayin ✧ Bayong ✧ Bibingka ✦ ♫ Tatlong Bibe ✧ Pabigat sa titulo ✧ Bigkas at baybay ✧ Bigkis ✧ Kabihasnan at wika ✧ Bihon ✧ Biko ✦ Sistema ng Bilang ✦ Pamilang ✧ Bilao ✧ Binalot ✧ Binibini ✧ Binlid ✧ Bino ✧ Bituing-dagat ✧ Biyir ✧ Biya ✦ BMI → TTT ✦ Blumentritt, Ferdinand ✧ Bohol (Palumpong) ✦ Bonifacio, Andres ✧ Bougainvillea ✧ Bubog ✧ Bubuwit ✧ Bubuyog ✧ Bukbok ✧ Buko ✧ Bulak ✧ Bulalakaw ✧ Bulalo ✧ Bumbong ✧ Bunga (punongkahoy) ✧ Buni ✧ Bunton ✧ Buslo ✧ Butiki ✧ Butilin ✧ Buwan ng taon ✧ Buwig
D | ↑ | |
✦ Sa Daan ✧ Daeng ✧ Daga ✧ Dako ✧ Dalaga ✧ Dalagang-bukid ✧ Dalandan ✧ Sistemang Dalawahan ✧ Daliri ✦ Daloy ng Elektrisidad ✦ Karamdaman ✦ Mga Dami ✧ Daming-daloy ✦ Mga Damit ✧ Damong-marya ✦ Damuhin at Damo ✧ Dapit ✧ Dayap ✦ Dengge ✧ Sistemang Desimal ✧ Dilis ✧ Dingding ✧ Dinuguan ✦ Doctrina Christiana ✦ Diyip ✦ Daloy ng Elektrisidad
E F | ↑ | |
✦ Daloy ng Elektrisidad ✧ Elementong Kimiko ✧ Embutido ✧ Empanada ✦ Enerhiya ✧ Ensaymada ✦ Europa ✦ Wikang Filipino
G | ↑ | |
✧ Gabe ✧ Gagamba ✧ Galapong ✧ Galunggong ✦ Kagamitan ✧ ✐ kagamitang metal ✧ Kagamitang de-kuryente ✦ Halamang-gamot ✧ Garapata ✧ Gata ✦ Gatas ✦ ✐ gawad ✧ Gawgaw ✧ Giling-gilingan ✧ Ginoo ✧ Gisado ✧ Glutin ✧ Goma ✧ Goto ✧ Gramo ✦ Wikang Griyego ✧ Gugo ✧ Gulaman ✦ Gulay ✧ Gumamela ✧ Guyabano
H I J | ↑ | |
✧ Habagat ✦ Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan) ( Pantay) ✦ Halaman ✧ Sa Halamanan ✦ Halamang-gamot ✦ Halamang pampalamuti ✧ Halamang-singaw ✧ Halaya ✧ Halu-halo ✧ Hapag ✦ Hayop ✧ Sistemang Heksadesimal ✦ Heometriya ✧ Hey Joe ✧ Himagas ✦ Himagsikang Pilipino ✧ Hipon ✧ Salitang Hiram ✦ ✐ Paghiram ✧ Hito ✧ Hiya ✧ Hopya ✧ Hototay ✧ Hurno ✧ Husi ✧ Huweteng ✦ Ibon ✧ Igat ✧ Indonesia ✧ Bahasa Indonesia ✧ Inglatera ✧ Init ✦ Inumin at Pag-inom ✧ IPA ✧ Ipil ✧ Ipis ✦ Isda ✧ Itlog na pula ✦ Jesus, J.C. de
K | ↑ | |
✧ Ka ✧ Kabag ✧ Kaban ✧ Kabute ✦ Punongkahoy ✧ Kaimito ✦ Pagkain ✦ Malusog na Pagkain → Balingkinitan ✧ Kaing ✧ Kainin ✧ Kakanin ✧ Kakaw ✧ Kakawate ✧ Kalabasa ✧ Kalabaw ✦ Kalakalan ✧ Kalamansi ✧ Kalamay na malagkit ✧ Kalamay na saging ✧ Kaldereta ✧ Kalupi ✦ Kamag-anak ✧ Kamagong ✧ Kamansi ✧ Kamatis ✦ ✐ kamatis ✧ Kambing ✧ Kamisa ✧ Kamote ✧ Kamoteng-kahoy (Balinghoy) ✧ Kanaway ✧ Kanela ✧ Kangkong ✧ Kantutay ✧ Kapal-daloy ✧ Kape ✧ Kapis ✧ Pagkakakapit ✧ Kapwa ✦ Karamdaman ✧ Karat ✧ Kari-kari ✧ Karinderiya ✧ Kastila ✧ Kasukatan ✦ Katawan (mga bahagi) ✦ Katawan TTT (timbang at taas) ✧ Katipunan ✧ Kawan ✧ Kawayan ✧ Kayumanggi ✧ Kendeng ✧ Keso ✧ Kiatkiat ✧ Kilawin ✦ Kimika ✧ Kimona ✧ Kitang ✦ Kompyuter ✧ Kopon ✧ Bahay Kubo ✦ ♫ Bahay Kubo ✧ Kugon ✧ Kuhol ✦ Kulay ✧ Kuliglig ✦ Kulisap ✧ Kulumpol ✧ Kumpol ✧ Kurkuma ✦ Kuryente → Daloy na Elektrisidad ✦ Sa Kusina ✧ Kuto ✧ Kuwarta ✧ Kuya ✧ Kuyog
L | ↑ | |
✧ Laba ✦ Labada ✧ Labahita ✧ Labanos ✧ Labuyo (Ibon) ✧ Lagidlid ✧ Lahar ✧ Laing ✧ Lakas-daloy ✧ Palakihan ✧ Lambanog ✧ Lamok ✧ Langaw ✧ Langgam ✦ Sa Langit ✧ Langka ✧ Malansa ✧ Lansones ✧ Lapulapo (isda) ✦ Lasa at Amoy ✧ Pampalasa ✧ Kalasingan ✧ Latik ✧ Laurel ✧ Lawin ✧ Letseplan ✧ Letson ✦ Sa Paliguan ✧ Palingkuran-bayan ✦ Liham ✦ Kalikasan ✧ Lipa (punongkahoy) ✧ Lipon ✦ Lipunan at Pulitika ✧ Litro ✧ Liyempo ✧ Lomi ✧ Longganisa ✧ Utang na loob ✧ Luga ✧ Lugaw ✧ Luklak ✧ Lumpiya ✦ Lupa at Bahay ✧ Nilupak ✧ Lupon ✧ Bagalusaw ✧ Palulusaw ✦ Kalusugan ✦ Malusog na pagkain ✦ Pagluluto ✦ Lutong Espanyol ✦ Lutong Intsik ✦ Lutong Pilipino ✧ Luya ✧ Luyang-dilaw
M N O | ↑ | |
✧ Madrekakaw ✧ Madyong ✦ Magellan ✧ Maha ✧ Mais ✧ Makabuhay ✧ Makahiya ✧ Makapuno ✧ Makiling ✧ Malabon ✧ Malagkit ✧ Malaysia ✧ Maliputo ✧ Malmag ✧ Malong ✧ Malunggay ✧ Mama ✧ Mami ✧ Mangga ✧ Mani ✧ Mano po ✧ Mare ✦ Mapupulang Mata ✦ Materyales ✧ Maya (ibon) ✧ Mayamaya ✦ Meryenda ✧ Mestisa ✦ Metrikong Palapantayan (Metriko) ✧ Metro ✧ Misa de Galyo ✧ Miswa ✦ Mollusca ✧ Molo ✧ Monay ✧ Moriones ✧ Munggo ✧ Naga (punongkahoy) ✧ Nene ✧ Nila (punongkahoy) ✧ Nilupak ✦ Niyog ✧ Okra ✧ Onggo ✧ Oras sa Araw ✧ Palaorasan ✧ Oregano
P | ↑ | |
✧ Pabigat sa titulo ✦ Pagkain ✦ Pagkain (malusog) → Balingkinitan ✧ Paho ✧ Pakbet ✧ Pakinabang ✧ Pako ✧ Paksiw ✧ Pakwan ✧ Palakihan ✧ Halamang pampalamuti ✦ Palay ✦ Palma ✦ Palumpong ✧ Pamahalaan sa Europa ✦ Pamilang ✧ Paminggalan ✧ Pampalasa ✧ Pampano ✧ Pan ✦ Panahon (tagal) ✦ Panahong-langit ✧ Tagpanahon ✧ Pandesal ✦ Pangalan ✧ Pangkat ✦ Pansit ✧ Panyuwelo ✧ Pare ✦ Pilipinong Pamantayan ✦ Pamantayan (sukat) ✦ Paraang Makaagham ✧ Papaya ✧ Pare ✦ Pasko ✧ Paskuwa ✧ Pating ✧ Pera ✧ pH Tumbasang ~ ✦ Pilar, M.H. del ✦ Pilipinas ✦ Pilipinas at Estados Unidos ✧ Pinatubo ✧ Pinya ✧ Pipit ✧ Pito-pito ✦ Po ✧ Ponkan ✦ ✐ pormal ✧ Potsero ✧ Propaganda ✧ Protina ✦ Prutas ✧ Psyllium ✧ Pugo ✧ Pukyot ✧ Pulgas ✧ Pulutong ✧ Pumpon ✦ Punongkahoy ✧ Pusit ✧ Puswelo (takalan) ✧ Putakti ✧ Puto
R S | ↑ | |
✦ Recto, C.M. ✧ Reptilya ✧ Resibo ✧ Right of way ✧ Rimas ✦ Rizal, Jose ✦ Kasabihan → Kawikaan ✧ Saba ✧ Sabaw ng buko ✧ Sabalas ✧ Saging ✧ Saglit ✧ Sago ✦ Sakit ✦ ✐ sakuna ✧ Salabat ✧ Salamin ✦ Salapi ✦ Sa Salas ✦ Pinanggalingan ng Salita ✧ Salitang Hiram ✧ Salop ✧ Sama - Pagkakasamang Kimiko ✧ Sambong ✧ Sampagita ✧ Sampalok ✧ ✐ kasangkapan ✧ Sangkap ng Pagkain ✧ Santol ✧ Sapal ✧ Sapatos ✧ Saplot ✧ Sasa ✧ Sawa ✧ Sawali ✧ Sayote ✦ Kasaysayan ng Pilipinas ✧ Sinangag ✧ Sili ✧ Simbang-gabi ✧ Singaw-tubig ✧ Pagpapasingaw ✧ Singil ✧ Singkamas ✧ Singwelas ✧ Sinigang ✦ Sisidlan ✧ Sisig ✧ Sitaw ✧ Siyomay ✧ Siyopaw ✧ Sotanghon ✧ Sugpo ✧ Suha ✦ Sukat at Timbang ✧ Kasukatan ✧ Suman ✧ Sungka ✧ Supot ✧ Manunupot ✦ Pansusong hayop ✧ Susulbot
T | ↑ | |
✧ Taal, Batangas ✧ Taas-daloy ✧ Taba ✦ Pataba sa lupa ✧ Pagtatae ✦ Tagalog (wika) ✧ Tagunggong ✧ Taho ✧ Tahong ✧ Takal ✧ Talaba ✧ Talang batugan ✧ Talangka ✧ Taliptip ✧ Talong ✧ Talaksan ✧ Tamales ✧ Tambak ✧ Tambakol ✧ Tambo ✦ Tamisin at Meryenda ✧ Tangigi ✧ Tanglad ✧ Tanglaw-daga ✦ Pananim na di-nakakain ✦ ♫ Magtanim ay di biro ✦ Mga Tao ✧ Tapa ✧ Tapi ✧ Tasa (takalan) ✧ Katatagan ✦ Tuntunin ng Tatlo ✦ Tawag sa Tao → Bating panlipunan ✦ ♫ Tatlong Bibe ✧ Tayabas, Quezon ✧ Taypun ✦ Telepono ✧ Temperatura ✧ Terasa ✧ Terno ✦ May-balat-matigas ✧ Tigre ✧ Tikoy ✧ Tilapya ✦ Timbang at Sukat ✧ Timog ✧ Tinapay ✧ Tingting ✧ Tinola ✧ Katipunan ✦ ✐ tisyu ✦ Talatitikan ✧ Titulo ng lupa ✧ Toge ✧ Tokwa ✧ Toyo ✧ Tsiko ✦ Tsinang kalendaryo ✧ Tsaketa ✧ Tsaleko ✧ Tsinelas ✦ TTT = Tumbasan ng Timbang at Taas ✧ Tuba (alak) ✧ Tuba (palumpong) ✧ Tubo (halaman) ✧ Tubo (salapi) ✧ Tubo (bilog) ✦ Tubig ✧ Tukal ✧ Tuko ✧ Tulingan ✦ Tulog ✧ Tumbasan ✧ Tuna ✧ Angkang-tuna ✧ Tunawin ✧ Turon ✧ Tuusin sa Bangko
U W Y | ↑ | |
✧ Ubi ✧ Ubod ng Niyog ✦ Ugali ✧ Ulang ✦ Estados Unidos at Pilipinas ✧ Upang-laon ✧ Upo ✧ Pag-uuri ng Halaman ✧ Pag-uuri ng Hayop ✧ Usa ✧ Utang na loob ✧ Utaw ✧ Uwang ✧ Volt ✧ Watt ✦ Wikang Filipino ✧ Ating wikang Filipino) ✧ Wikang kinagisnan ✧ Wika at kabihasnan ✦ Mga Kawikaan ✧ Yerba buena
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/index.html
Kabihasnang Pilipino A (••A •• A) |
Mga Paraang Makaagham = Wissenschaftliche Methoden (• agham)
banggit hinuha kahulugan iral patakaran kalagayan |
kayarian ipalagay magpaliwanag isaad sanaysay suri |
talakayin ↓ katatagan tungkulin katuturan ugnay pag-uuri-uri |
Sa • Aklat = In Büchern
talababaan bahagi hanay kabanata pahina |
pamagat pambungad pangkat |
sanaysay talahanayan talata talataan tudling |
• Alahas = Schmuck
galangn hikaw |
kuwintas perlas |
pulseras singsing |
• Alak = Alkoholische Getränke
barik ↓ bino ↓ biyir ↓ lambanog |
↓ tuba | lasing ✦ Pag-inom |
Paggawa ng alak
Mga sangkap
Butil o prutas na may asukal o gawgaw.
Yari sa bigas: Biyir sa Asia, sake.
Yari sa mais: Biyir sa Estados Unidos, Bourbon Whiskey.
Yari sa iba pang butil ng halaman: Biyir sa Europa, Gin, Korn, Malt Whisky.
Yari sa tubo: Rum.
Yari sa ubas: Bino, Cognac, "tunay" na Brandy.
Alak (1)
Nangangasim
ang asukal ng katas o ang gawgaw ng ibinabad na butil at nagiging alkohol; ibig sabihin
"kinakain" ng bakteriya ang asukal at gawgaw (walang kailangan ng hangin). "ipot" ng
bakterya ang alkohol. Karaniwang ubos na ang asukal o gawgaw kung 8 - 15 % ang lakas ng
alkohol. Kung may asukal o gawgaw pa, namamatay ang bakteria dahil lason ang alkohol sa
kanila (kung masyadong malakas, maging lason sa bakteiya ang alkohol. Kung pagkatapos
mangasim wala nang asukal ay hindi matamis ang alak, ngunit puwedeng idagdag ang
asukal ulit.
Isang uri ng mahinang alak (1) ang biyir (4 % lakas).
May ibang uri ng bakteriyang kumakain ng alkohol, asukal o gawgaw, kailangan nito ng hangin, at suka ang "ipot" nito.
Alak (2)
Inuming yari sa alak (1). Dinidistila ang alak upang maging mas malakas.
Walang tamis at walang kulay ang produktong dinistila.
Mga salita sa dayuhang wika: Spirits, brandy (Inggles); aguardiente (Espanyol).
Mga tanging produkto:
Bourbon (USA), Cognac (Pransa), Eau-de-vie (Pransa), Gin (Inglatera), Korn (Alemanya),
Lambanog (Pilipinas), Rum (Jamaica), Siyok-tong (Tsina), Tequila (Brasilia),
Vodka (Russia), Whisky (Scotland).
Maaari ding gawain ang alkohol sa pabrikang pangkimika at gamitin sa halip ng "likas"
na alak (2).
Alak (3)
Inuming yari sa alak (2). Ang alak (2) ay hinahalo sa asukal, sa katas ng
prutas o sa iba pang pampalasa.
Mga salita sa dayuhang wika: Liqueur (Ingles), licor (Espanyol).
Mga tanging produkto: Creme de menthe (Pransa), Cointreau (Pransa), Curacao (Olanda),
Ginebra (Pilipinas), Irish coffee (Ireland), Bitter (Italya).
Alkohol at kalusugan
Lason sa katawan ng tao ang alkohol. Sinusukat ang lakas ng alak sa % Vol. (✧ bahagdan sa laman; may makaluma pang sukat na proof, 1 proof = 0.5 % Vol.)
4 - 5 % Vol. | Biyir. |
5 - 15 % Vol. | Alak (1): Tuba, bino. |
35 - 50 % Vol. | Alak (2): Brandy, Gin. |
20 - 45 % Vol. | Alak (3): Licor. |
Ginagamit bilang halimbawa ang isang maliit na boteng biyir. Puwedeng basahin sa bote "320 ml, 5 % Vol.", ibig sabihing may laman ng ✧ 320 ml ang bote, at may 5 % alkohol ang biyir (5 ml alkohol sa 100 ml tubig o biyir). Dahil mas magaan ang alkohol kaysa tubig (0.8 g/cm-3 at 1.0 g/cm-3, dapat sabihin 0.8 x 5 g = 4 g sa 100 ml ng biyir. May 4 x 320/100 = 12.8 g alkohol ang biyir sa boteng ito.
Kung inumin ang boteng ito, pumupunta ang 12.8 g alkohol sa katawan ng umiinom at sa dugo niya nang halos tapat at mabilis. Maaaring sukatin ang bahagi ng alkohol sa dugo (ginagamit ang ‰ (bahaglibo o bahagi sa isang libo). Ginagawa ng 1 g alkohol (karaniwang tao) ang 0.025 ‰. Dahil 12.8 g alkohol sa bote, kukuha ng umiinom ng 0.025 x 12.8 = 0.3 ‰ pagkatapos ng isang bote at halos 1 ‰ pagkataops ng tatlong bote. Mas mataas ang ‰ kung inumin ng brandy. Kung tatlong tao ang uminom ng isang bote ng brandy (0.25 l bawat tao, 40 %), may 2 ‰ sila ( 250 x 0.40 x 0.8 x 0.025 = 2).
Kaya ng malusog na katawang "bulukin" ang alkohol. Binubulok ng malusog na katawan ang 0.1 - 0.2 ‰ bawat oras. Dahil dito, hindi masama sa katawan kung umiinom ng kaunting alak (hanggang 10 - 15 g alkohol araw-araw, ibig sabihin isang maliit na bote ng biyir o isa o dalawang maliit na baso ng bino). Bawal ang alak sa buntis na babae. Kung malakas at malimit ang pag-inom ng alak, ay maaaring magkasakit ang atay, at saka ang puso hanggang sa pagkamatay.
Alkohol at kalasingan (• Lasing)
Kung hindi nabibihasa sa pag-inum ng alak, maaaring mangyari ang sumusunod:
0.3 ‰ | Sobrang tawa at salita. |
0.8 ‰ | Kaunting laho at duwal. |
1.2 ‰ | Lasing. |
4 ‰ | Pagkamatay. |
Viele Filipinos machen wenig Unterschiede bei der Benennung alkoholischer Getränke. Was nicht Bier ist, wird alak genannt. Über den Alkoholgehalt der verschiedenen Getränke und dessen Folgen hat man häufig nur sehr undeutliche Vorstellungen. Der Begriff lasing ist sehr dehnbar und reicht vom kleinen Schwips bis zur Volltrunkenheit.
Für Wein kann man das Wort bino verwenden, was aber - wie Wein auch - nicht überall bekannt ist. An einheimischen alkoholischen Getränken sollten Lambanog (Kokosschnaps) und Tuba (Palmwein) erwähnt werden. Ginebra ist ein einheimischer Likör.
Alvarez, Mariano (• Alvarez)
Pinuno ng isang grupong Katipunan sa Kabite
(Magdiwang) 1896. Ipinangalan sa kanya ang isang bagong pamahalaang pambayan sa
Kabite (GMA = General Mariano Alvarez).
Führer einer Katipunan-Gruppe in Cavite (Magdiwang) 1896. Nach ihm wurde eine
neue Gemeinde in Cavite benannt.
Amerika (• Amerika)
May tatlong bahagi ang lupalop na Amerika;
Amerikang-Gitna
(kasama ang sangkapuluang Karibe)
= Zentralamerika
Binubuo ng pitong bansa (45 m.n.) at sampung bansa sa sangkapuluan (40 m.n.)
ang Amerikang-Gitna. Espanyol ang pangunahing wika.
Karaniwang ginagamit ng naninirahan ng Estados Unidos (at ng marami ibang tao din) ang katawagang Amerika sa kanilang bansa. Ganito yata, dahil wala silang sariling pangalan sa bansa nila. Halos isang ikatlo lamang ng tao sa Amerika ang nakatira sa Estados Unidos. Sa bansang may wikang Espanyol (at nandoon ang karamihan ng tao sa Amerika), palaging ginagamit ang katawagang 'America' sa buong Amerika at hindi kailanman lamang sa Estados Unidos.
Payo namin: Gamitin ang Inggles na
tawag na 'America' at 'American' na may Inggles na bigkas na
[ə'mɛrɪkə] at
[ə'mɛrɪkən] sa bansang Estados
Unidos at sa mamamayan doon.
Gamitin ang tawag na Amerika at Amerikano sa mga bansa ng lupalop
na Amerika (Estados Unidos, Brasil, Mehiko at mga iba pa) at sa naninirahan doon.
Mga Kamag-anak = Verwandte (• Anak)
Mga nuno:
lolo at
lola ingkong at impo Mga magulang: ama at ina anak Mga kapatid: kuya, ate, ..., bunso apo |
panganay ↓ iha, iho bilas biyenan tiyo at tiya pinsan pamangkin ↓ bayaw at ↓ hipag |
• Aritmetika = Arithmetik
Pagdaragdag | 2 + 3 = 5 | Dalawa na dagdagan ng tatlo ay lima. |
Pagbabawas | 5 - 3 = 2 | Limang bawasan ng tatlo ay dalawa. |
Pagpaparami | 2 x 3 = 6 | Dalawang beses na tatlo ay anim. |
Paghahati | 6 / 3 = 2 | Anim ... tatlo ay dalawa. |
Bansang Austronesya = Austronesische Länder (• Austronesya)
Sa wikang Filipino, walang katawagan sa kalahatan ng taong tinatawag na 'suku bangsa Austronesia' {*} sa wikang Bahasa Indonesia. Doon, binibilang ang halos lahat ng tao sa Indonesya (260 milyong naninirahan), Pilipinas (100 m.n.), Malaysia (19 m.n.), at saka mga grupo ng tao sa maraming iba pang bansa. Ginagamit ang isa sa mga wikang Austronesya ang mga taong Austronesya.
Sa salitang di-makaagham, maaring sabihin na lahing kayumanggi ang taong Austronesya.
Dapat idagdag ang ilang puna:
{*} 'suku bangsa' = tribo; En: 'ethnic group'; "Volksstamm, Ethnie, Volksgruppe"
Mga wikang Austronesya = Austronesische Sprachen
Pinakamahalagang pamilya ng mga wikang Austronesya ang mga wikang "Melayu-Polines na kanluran", ito ang Bahasa Indonesia, ang Filipino (kasama ang iba pang mga wika sa Pilipinas) at ang Bahasa Melayu. Sa tabi nito, may maraming maliliit na wikang Austronesya sa pulo at bansa sa Karagatan Pasipiko, at saka may wikang Malagasay sa Madagaskar, Aprika.
Bahasa Indonesia = Indonesische Sprache (• Bahasa)
Ang Bahasa Indonesia ang wikang pambansa sa Indonesia. Tunay na pambansa ang wikang ito. Palagi at "opisyal" itong ginagamit sa bahay, kalsada, kalakal, pahayagan, tibi, pulitika at paaralan mula sa kindergarten hanggang sa pantasan. Ikaapat na wika sa daigdig kung binibilang ang mga nagsasalita (higit sa 160 milyong taong nasa Indonesia, sa Timor-Pasilangan at iba pang mga taga-Indonesia sa ibang bansa).
"Wikang pangkapatid" sa wikang Filipino ang Bahasa Indonesia. Halos parehas ang maraming salita (kahit maaaring magkakaiba ang bigkas at baybay). Kawangis din ang ilang tuntunin sa balarila. Kung sana'y talagang gustong tuparin ng mga Pilipino ang tunay na wikang pambansa ay maaari silang gumamit bilang halimbawa ang Bahasa Indonesia at ang mga palakad nila upang itaguyod ang wika nilang pambansa.
Halos parehas sa Bahasa Indonesia ang wikang Bahasa Melayu na tunay na wikang pambansa sa Malaysia. Para sa dalubwika, isa lamang wika ang Bahasa Indonesia at Melayu.
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_A.html
Kabihasnang Pilipino B |
(••B •• B) |
Mga Anyo ng Bagay = Aggregatzustände (• Bagay)
May isa sa tatlong anyo ang bagay (kung isa lamang ✧ pagkakasamang kimiko {*}): Anyong solido, anyong likido at anyo ng gas. Maaaring magbagong-anyo ang bagay.
{*} = Mas masalimuot, kung hindi iisang pagkakasamang kimiko ang bagay (hb. kahoy). Tingnan din sa ✧ Tunawin.
Solido Anyong solido |
↓
Bagalusaw Anyong likido |
Gas Anyo ng gas |
Hugis: Di-nababago Dami ng laman: Di-nababago |
Hugis: Nababago Dami ng laman: Di-nababago |
Hugis: Nababago Dami ng laman: Nababago |
Bakal Asin Bato |
Tubig Langis Gas sa bote |
Hangin Gas sa ningas ↓ Singaw-tubig |
→ ↓ palulusaw → | ||
← ↓ pamumuo ← | ||
→ ↓ pagsingaw → | ||
← ↓ pagkakakapit ← |
↓ Tunawin = Lösungen (• Tunawin)
Patutunaw ang katawagan sa "pagpapasok" ng isang bagay na nasa anyong solido sa isang
bagay na bagalusaw (o ng isang bagalusaw sa gas), karaniwang walang paggamit ng init.
Palaging dalawang magkaibang bagay ang kailangan upang gawain ang tunawin. Ang una ay ang
natutunaw na bagay. Ang pangalawa ay ang tinatutunawang bagay.
(↓ 1) tubig-alat (↓ 2) matamis na inumin |
||
(↓ 3)
Tubig sa hangin
(↓ 4) Hangin sa tubig |
Ibinubukod naming mabuti ang katawagang ↓ lusaw at ↓ tunaw.
Sa karaniwang buhay ay ginagamit ang tawag na singaw sa pakunwaring "singaw" na puti at mainit. Ito ay pinakamaliliit na patak-tubig na binubuo kung pinapalamig nang kaunti ang tunay na singaw. Lumulutang ang patak na ito sa hangin, hinahaluan, pero hindi tinutunawan nito ang hangin. Maaari itong itunaw sa hangin, wala nang kulay puti at hindi na nakikita.
✧ Pagpapasingaw ang katawagan sa pagluluto sa ibabaw ng (pakunwaring) singaw-tubig.
Hangin at • Bagyo = Wind und Sturm
↓ amihan | ↓ habagat | ↓
sabalas ↓ taypun |
Mga signal sa bagyo = Sturmsignale
Nagpapahiwatig ang Signal
No. 1/2/3 ng hangin na tumatakbo nang hanggang 60 /
nang 60 hanggang 100 / nang higit sa 100 km/h (kilometro bawat oras) at inaasahan sa loob
ng susunod na 24 oras.
Signal No. 1/2/3 sagt
einen Sturm voraus mit bis zu 60 / zwischen 60 und 100 / über 100 km/h, der innerhalb
der nächsten 24 Stunden zu erwarten ist.
Lakas ng hangin = Windstärken (Beaufort)
Lakas | Tawag | Name | ||
m/s | km/h | |||
0 | 0 - 0.2 | 0 - 0.8 | Kalmadong hangin | Windsstille |
1 | 0.3 - 1.5 | 1 - 5 | Magaang hangin | Leichter Zug |
2 | 1.6 - 3.3 | 6 - 11 | Mahinhing simoy na hangin | Leichte Brise |
3 | 3.4 - 5.4 | 12 - 19 | Mahinang simoy na hangin | Schwache Brise |
4 | 5.5 - 7.9 | 20 - 29 | Banayad na hangin | Mäßige Brise |
5 | 8.0 - 10.7 | 30 - 39 | Sariwang simoy | Frische Brise |
6 | 10.8 - 13.8 | 40 - 50 | Malakas na simoy | Starker Wind |
7 | 13.9 - 17.1 | 51 - 61 | Banayad na unos | Steifer Wind |
8 | 17.2 - 20.7 | 62 - 74 | Sariwang unos | Stürmischer Wind |
9 | 20.8 - 24.4 | 75 - 87 | Malakas na unos | Sturm |
10 | 24.5 - 28.4 | 88 - 101 | Kabuuang unos | Schwerer Sturm |
11 | 28.5 - 32.6 | 102 - 120 | Bagyo | Orkanartiger Sturm |
12 | > 32.6 | > 120 | Ipuipo | Orkan |
m/s = metro bawat
saglit. km/h = kilometro
bawat oras. 1 m/s = 3.6 km/h . 1 kt (knot) = 1.852 km/h = 0.5144 m/s. |
Gute Information über laufende und bevorstehende Taifune zeigt die Website der
'Japan Meteorological Agency'
www.jma.go.jp/en/typh/ .
Dort werden Sturmwarnungen
von mehr als 30 kt in gelb und 50 kt in rot angezeigt.
May magaling na kabatiran sa kasalukuyan at darating na mga bagyo ang website
na nasa itaas. Ginagamit ang kulay dilaw sa babala ng higit na 30 kt (55 km/h,
unos) at ang kulay pula sa higit na 50 kt (95 km/h, bagyo,
ipuipo).
Pagtutuos ng Bahagdan = Prozentrechnen (• Bahagdan)
bahagdan = bahagi ng daan Prozent
Mula sa Latin na salitang 'per centum' = sa isang daan ang
Espanyol na salitang-hiram na porsiyento at ang Ingles na salitang
percent.
Galing sa 1/100 ang daglat 0/0 o %.
100 % (sandaang bahagdan) ang lahat.
Ginagamit ang ✦ Tuntunin ng Tatlo para sa pagtutuos sa bahagdan.
Halimbawa 1: Ano ang 1 % ng 300 PHP? |
| |||||||||
Halimbawa 2: Barantilyo na. May bawas ng 25 %. Gusto kong bumili ng isang damit na may halagang 495 PHP. Magkano ang ibabayad ko? 123.75 PHP ang bawas. 495 - 123.75 = 371.25 PHP ang bayad. |
| |||||||||
Ibang paraan: 25 % ang bawas. 100 - 25 = 75 % ang bayad. 371.25 PHP ang bayad. |
| |||||||||
Halimbawa 3: Suki ako sa tindahan. Nagbayad ako ng 400 PHP sa isang damit na halagang 495 PHP. Ilang bahagdan ang bawas ko? 80.81 % ang bayad. 100 - 80.81 = 19.19 % ang bawas. |
| |||||||||
Ibang paraan: 400 PHP ang bayad. 495 - 400 = 95 PHP ang bawas. 19.19 % ang bawas. |
| |||||||||
Halimbawa 4: Gagamitin namin ang gamot na halaman. 750 ml ang laman ng boteng may gamot. Dapat gamitin ang timpladang may 2 % gamot. Ilang litro ang kukunin namin? Kukuha kami ng 375 litrong timplada. |
750 ml = 0.750 l
(✧ litro)
|
Sa Bahay = Im Haus (• Bahay)
♫ Bahay Kubo (• Kubo Awit, • KuboAwit, • Kubo_Awit)
Bahay kubo, kahit munti, ang halaman doon ay sari-sari, singkamas at talong, sigarilyas at mani, sitaw, bataw, patani. |
Kundol, patola, upo't kalabasa, at saka mayroon pang labanos, mustasa, sibuyas, kamatis, bawang at luya, sa palibot nito'y panay na linga. |
✐ Salitang balangay, baranggay (• Balangay)
balangay = historisch: Boot mit 12-16 Ruderern.
balangay (1) :: Makasaysayang tawag ng sasakyan sa
dagat na may manggagaod. = Historischer Ausdruck für ein Wasserfahrzeug mit
Ruderern.
balangay (2) :: Makasaysayang tawag ng pamayanang may
30 - 100 mag-anak sa ilalim ng hari o datu.
= Historischer
Ausdruck für eine Gemeinde von 30 bis 100 Familien unter einem König oder Häuptling.
balangay (3) :: Sangay ng samahan. = Zweigstelle einer
Gesellschaft oder Gemeinschaft.
balangay (4) = Loge der Freimaurer.
baranggay (5) = Stadt- oder Gemeindebezirk →
✧ Lipon at Pulitika:
Baranggay.
Balingkinitan (Malusog na Pagkain) = Schlank (Gesunde Ernährung) (• Baling)
↓ asugaw ↓ glutin |
↓
protina ↓ taba |
✦ Pagkain ✦ Kasulugan |
✦ TTT Tumbasang ng Timbang at Taas = Körpermasseindex |
Malusog na pagkain = Gesunde Ernährung (• Malusog)
Noong unang panahon, ang likas na pagbuo ng katawan ng tao ay para sa magaling na buhay kahit may kahirapan at maraming kilos upang hanapin ang pagkain at may madalas na kakulangan nito. Kung may kaunting sobrang pagkain, iniimbak ang katawan para sa darating kahirapan sa pamamagitan ng paggawa ng taba sa loob ng katawan.
Lubhang iba ang buhay natin ngayon. Walang kahirapang mamalengke, sumasakay pauwi, kumakain ng marami at saka umuupo tayo sa harap ng TB habang kumain ng kakain o 'snacks'. Halos walang kilos. "Suwerte ako," ang iniisip ng katawan. "Puwede kong iimbak ang sobrang pagkain" at tumataba tayo.
Ano ang puwede nating gawain? Una, lukuin ang tiyan. Puwedeng kumain ng maraming prutas at gulay na may kaunting kaloriya, busog na ang tiyan bago kumain ng pagkaing may sobrang kaloriya. Napakapangit ang asukal at mga matamis na inumin. Pangalawa, tulungan ang tiyan. Puwedeng lumakad o gumalaw sa bahay at sa labas nito. Gusto ng tiyan ang kilos pagkatapos kumain. Ito ang malusog na pampapayat, hindi kailangan ng mga gamot at ng diyeta.
Mga saligang sangkap ng
pagkain
= Nährstoffe, Grundbestandteile der Nahrungsmittel
Ginagamit ang kimikang ✦ enerhiya ng pagkain para sa kilos at sa pagpapainit ng katawan. Maaaring sabihin na "sinusunog" ang pagkain sa katawan. Sinusukat ito (ang "pasunog") sa kaloriya ('calories', ✧ enerhiya, 1 kcal = 4.19 kJ; ang tawag ay galing sa Pransas na salitang |calorie|, Latinong |calor| = init).
Iba pang mahalagang sangkap ng pagkain
= Weitere wichtige Bestandteile der Nahrungsmittel
Saligang sangkap at pasunog ng ilang
pagkain
= Grundbestanteile und Brennwerte einiger Lebensmittel
Makaluma ang pamantayang kcal, ang makabagong pamantayan ng
palapantayan metriko ang ✧ Joule (J, kJ). 1 kcal = 4.19 kJ |
Protina | Asugaw | Taba | kcal/100g | |
g / 100 g | ||||
Protina | 100 | 0 | 0 | 400 |
Asugaw | 0 | 100 | 0 | 400 |
Taba | 0 | 0 | 100 | 900 |
Tubig | 0 | 0 | 0 | 0 |
Baboy (pinirito) | 23 | 0 | 16 | 240 |
Bayabas | 3 | 14 | 1 | 68 |
✦ Gatas | 3 | 5 | 4 | 70 |
Isda (laman, nilaga) | 26 | 6 | 0 | 160 |
Itlog (2 malaking itlog ≈ 100 g) | 13 | 1 | 9 | 140 |
Kalabasa (niluto) | 1 | 5 | 0 | 23 |
Kanin | 9 | 28 | 3 | 130 |
Kola abp. soft drinks | 0 | 10 | 0 | 42 |
Mani (tinuyo) | 11 | 11 | 48 | 600 |
Pakwan | 1 | 8 | 0 | 29 |
Ponkan | 1 | 11 | 0 | 45 |
Saging | 1 | 23 | 0 | 90 |
Sitaw (niluto) | 2 | 7 | 0 | 30 |
Tinapay (2 monay ≈ 100 g) | 6 | 50 | 0 | 240 |
Tokwa (sariwa) | 7 | 1 | 4 | 60 |
Yakult (1 bote = 80 g) | 1 | 21 | 0 | 75 |
Enerhiyang kailangan ng katawan = Energiebedarf des Körpers
Maaaring tayahin ang enerhiya kailangan ng katawan. Nababatay ito sa timbang at taas ng katawan at pati sa kilos at ugali ng tao (halimbawa dito: babae, 1.51 m, 63 kg ("malusog" sa ✧TTT)).
Kaloriya sa bawat araw kcal/d | |
Saligang kailangan (puso, pahinga, pagpapainit, pagkatunaw) | 1600 |
Halos walang kilos at paggawa | 2000 |
Katamtamang kilos at paggawa | 2400 |
Maraming kilos, paggawa at isport | 3200 |
Mga sangkap ng pagkaing pang-industriya
Ginagawa sa mga malaking makina ang mga pagkaing pang-industiya. Dapat itong hakutin nang malayo at bodegahin nang matagal. Gumugugol ng maraming pera sa mga patalastas, at kaunting pera para sa mga sangkap ang tinitira. Dapat din gumamit ng mga ibang sangkap para sa mga paraan ng pagyayari at pagbobodega. Dapat bayaran din ng bumibili ang gastos na iyon, pero walang pakinabang sa sarap o lusog ng pagkain para sa kanya.
Dapat itala ang mga sangkap sa etiketa o sa balot. Karaniwan napakaliit ang limbag (at sa Inggles sa Pilipinas) upang hindi makabasa nito ang bumibili o hindi maintindihan niya. Minsan mahaba ang talaang ito, puwede ilan sa susunod na lahok:
Antioxidant | Produktong kimiko para sa pag-iimbak. | |
Carrageenan | Produktong yari sa gulaman: Kailangan para sa mga padaang pang-pabrika. Walang sarap at walang halaga. | |
Citric acid | Produktong kimiko upang gumawa ng sariwang sarap sa inumin. | |
Flavours | Produktong kimiko upang magpaunlad ng sarap. | |
Flavour enhancer | Produktong kimiko upang lumakas ang sarap. | |
Glutamate | Kasangkapan upang lumakas ang sarap. | |
Lecitin | Maraming lecitin sa utaw, butong sitaw abp. Ginagawa bilang panatilihin ang emulsiyon. | |
Milk solids | Inggles sa salita sa pulbos ng ✧ gatas. | |
Palm olein | Langis ng palma, karaniwang "pinatigas". | |
Phosphate | Produktong kimiko upang pampalakas ng sarap (at panatilihin ang uhaw). | |
Shortening | Taba para sa paghuhurno. | |
Vitamin | Mga bitamina. Kailangan ng katawan ang mga bitamina. Pero di-kailangan o di-malusog ang sobrang bitamina. Ginagamit ang bitaminang A bilang pangkulay. | |
Water | Tubig: Pangunahing sangkap. Mura, walang lasa at halaga, pero may timbang. |
Zutaten in industriell hergestellten Lebensmitteln
Industrielebensmittel werden maschinell hergestellt. Sie müssen weit transportiert werden und oft lange lagern. Da im Allgemeinen viel Geld für Reklame ausgegeben wird, bleibt nicht viel übrig für gute Zutaten. Dann braucht man noch Zutaten, die für den Fabrikations- und Lagerprozess notwendig sind. Sie schaffen weder Geschmacks- und Gesundheitswert für den Kunden, aber der Kunde muss sie bezahlen. Viele Länder verlangen, dass die Zutaten auf der Verpackung angegeben werden. Meist wird das sehr klein gedruckt und in den Philippinen in Englisch, damit der Kunde es nicht liest oder nicht versteht.
Baltazar, Francisco (1788-1862) (• Baltazar)
May bansag na Balagtas,
ama ng pantulang Tagalog. Kilalang akda Plorante at Laura (Epiko 1838).
Pseudonym Balagtas, Vater der Tagalog Dichtung, Hauptwerk Plorante at Laura
(Epos 1838).
♫ Pambansang Awit = Nationalhymne der Philippinen (• Awit)
Lupang Hinirang Bayang magiliw, perlas ng Silanganan Alab sa puso sa dibdib mo'y buhay Lupang hinirang, duyan ka ng magiting Sa manlulupig di ka pasisiil. Sa dagat at bundok sa simoy at sa langit mong bughaw May dilag ang tula at awit sa paglayang minamahal Ang kislap ng watawat mo'y tagumpay na nagniningning Ang bituin at araw niya, kailan pa ma'y di magdidilim. Lupa ng araw, ng luwalhati't pagsinta Buhay ay langit sa piling mo Aming ligaya na pag may mang-aapi Ang mamatay nang dahil sa iyo. |
Geweihte Erde Geliebtes Land, Perle des Ostens, Lebendig ist die Flamme im Herzen deiner Brust. Geweihte Erde, du Wiege der Helden, Wirst du den Feinden widerstehen. Auf See, im Gebirge, unter der frischen Brise deines blauen Himmels Blühen Gedichte und Gesang in Liebe für deine Freiheit. Das Leuchten deiner Fahne ist siegreicher Glanz, Ihre Sterne und ihre Sonne, niemals werden sie verdunkeln. Erde unter der Sonne, voll Ruhm und Liebe, Himmlisch ist ein Leben in deiner Obhut. Unser Glück ist, im Kampfe Gegen die Feinde für dich zu sterben. |
Mga Kalapit-bansa ng Pilipinas = Nachbarländer der Philippinen (• Bansa)
Bansa | Agwat km {*1} | Laki 1000 km2 |
Mama- mayan mln. tao |
Kapal tao/km2 {*2} |
Kabuhayan USD {*3} |
Pilipinas | - | 300 | 107 | 294 | 9 200 (122.) |
Malaysia | 50 (2400) | 320 | 32 | 97 | 29 700 (56.) |
Taiwan | 150 (1100) | 36 | 23 | 650 | 53 000 (18.) |
↓ Indonesia | 250 (2800) | 1 900 | 260 | 125 | 13 100 (103.) |
Brunei | 360 (1300) | 6 | 0.5 | 73 | 64 700 (9.) |
Tsina | 600 (2800) | 9 600 | 1 340 | 145 | 16 700 (80.) |
Hongkong | 750 (1100) | 1 | 7 | 6 400 | 64 200 (11.) |
Hapon | 900 (3000) | 380 | 126 | 330 | 42 200 (33.) |
Vietnam | 900 (1800) | 330 | 95 | 280 | 10 900 (113.) |
Kampuchea | 1100 (1700) | 180 | 16 | 68 | 3 700 |
Laos | 1200 (1900) | 240 | 7 | 29 | 7 400 |
Thailand | 1400 (2000) | 510 | 69 | 135 | 17 900 |
Korea | 1500 (2700) | 100 | 52 | 510 | 39 400 |
Singapore | 1600 (2400) | 1.2 | 6 | 5000 | 116 500 (2.) |
USA | 15 000 | 9 200 | 330 | 33 | 69 200 (8.) |
Alemanya | 9 000 | 360 | 83 | 230 | 54 100 (17.) |
{*1} Pinamaikling
agwat. Sa panaklong: Agwat mula sa Manila hanggang sa punong-lunsod. = Kürzeste Entfernung. In Klammern: Entfernung von Manila bis zur Hauptstadt. {*2} Karamihan ng tao sa isang parisukat na kilometro. = Die Anzahl der Einwohner je km2. {*3} "GDP 2020 (2021 - 2018) per capita, PPP adjusted". = BIP 2020 (2021 - 2018), kaufkraftbereinigt. |
Mga Bantas = Satzzeichen (• Bantas)
tandang
padamdam (!) gatlang (X – X) gitling (x-x) pahilis na guhit (/) kudlit (') |
kuwit (,) puwang ( ) panaklong (na hubog) (( )) pananong (?) panipi (") |
tuldok (.) tutuldok (:) tuldok-kuwit (;) |
Pagsulat at paglilimbag ng bantas = Schreibung und Druck von Satzzeichen
Walang puwang sa likod, may puwang sa harap ng mga bantas na . ; ! ? :
Halimabawa: Isang manok, isang isda at dalawang itlog.
Mahal ito.
Walang puwang sa harap at sa likod ng laman sa "..." (panipi), (...) (panaklong na
hubog), [...] at {...}.
Halimbawa: Mahal (150 PHP) ang isda.
Walang puwang sa harap at sa likod ng bantas na ' (kudlit) at - (gitling)
Halimbawa: pantay-pantay, siya'y.
May puwang sa harap at sa likod ng bantas na – (gatlang)
Pambating Panlipunan at Tawag sa Tao = Grußformeln und Anredeformen (• Bati)
Grußformeln
Filipino ist eine sehr personenbezogene Sprache. Im Gespräch wird der Angesprochene häufig, beinahe in jedem Satz, mit seiner Anredeform mit oder ohne Namen angeredet. Filipinos haben ein ausgezeichnetes Namensgedächtnis entwickelt und betrachten es als höflich, Anrede und Namen so viel wie möglich zu verwenden. Das ganze wird noch unterstrichen durch den Gebrauch von Höflichkeitswörtern wie ✦ po (die kein Gegenstück in der deutschen Sprache haben).
Die Formeln Magandang umaga usw. sind vom
Spanischen bzw. Amerikanischen übernommen und werden im Alltag nicht als Gruß gebraucht.
Stattdessen weden Gesten verwendet, die vom leichten Augenaufschlag über ein kurzes Lächeln
bis zur
innigen Umarmung gehen können. Die übersetzten Grußformeln werden als "Blöcke" betrachtet,
es heißt also Magandang hapon po und nicht etwa entsprechend der Filipino Grammatik
Maganda pong hapon .
Eine offizielle Rede wird im allgemeinen mit einem Satz beendet wie: Marami pong salamat at magandang hapon po. 'Vielen Dank und guten Nachmittag.'
Das oft von Ausländern gehörte oder zu ihnen gesagte Mabuhay ist für Filipinos keine Grußformel.
↓
ale, aling ↓ ate |
↓
binibini ↓ ginoo, ginang ↓ Hey Joe ↓ Ka ↓ kuya |
↓
mama, mang ↓ mare ↓ nene ↓ pare |
♫ Bayan ko = Meine Heimat (• Bayan)
Ang bayan kong Pilipinas, lupain ng ginto't bulaklak. Pag-ibig ang sa kanyang palad nag-alay ng ganda't dilag. At sa yumi at ganda dayuhan ay nahalina. Bayan ko binihag ka, nasadlak sa dusa. Ibon mang may layang lumipad, kulungin mo at umiiyak. Bayan pa kayang sakdal dilag ang di magnasang makaalpas. Pilipinas kong minumutya, pugad ng luha ko't dalita. Aking adhika, makita kang sakdal laya. ✦ Jose Corazon de Jesus |
Die Philippinen sind meine Heimat, das Land von Gold und Blumen. Liebe weihte seinem Schicksal Schönheit und Größe. Ausländer waren beeindruckt von Feinheit und Schönheit. Meine Heimat, jetzt gefesselt und im Unglück verstrickt. Ein Vogel fliegt nur in Freiheit, in den Käfig gesperrt, weint er. Das Land kann großartig sein, ohne sich befreien zu wollen. Meine hochgeliebten Philippinen, Ort meiner Tränen und des Leidens. Mein Wunsch, dich ganz frei zu sehen. |
Pambansang Bayani = Nationalheld (• Bayani)
Katangian ng Pilipinas na may "Pambansang Bayani".
Si ✦ Jose ○ Rizal ang Pambansang Bayani ng Pilipinas.
Nach T. Agoncillo ist ✦ Andres ○ Bonifacio "unzweifelhaft der Vater der philippinischen Revolution", der an die Notwendigkeit von revolutionären Veränderungen und nicht an Reformen glaubte, um Freiheit und Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien zu erreichen. Er war der Kämpfer und der tagalogsprechende einfache Mann, während J. Rizal im Gegensatz dazu der spanisch-sprechende Intellektuelle aus der Oberschicht war.
Die Amerikaner ermunterten den Rizal-Kult, da Rizal's Gedankengut, vor einer politischen Unabhängigkeit die Massen erst zu lehren und zu bilden, besser ihre kolonialen Politik der wohltätigen Anpassung ('benevolent assimilation') unterstützte, während die Amerikaner Bonifacio's Ideen von Freiheit und Unabhängigkeit als gefährlich für ihre Herrschaft in den Philippinen betrachteten.
Die Philippinen sind das einzige Land, in dem der Führer der Befreiungskräfte nicht der Nationalheld ist. Damit soll Rizal nicht herabgesetzt werden, der ein großer Filipino war und alle Ehren verdient. Der Punkt ist, dass Bonifacio gleichwertig neben ihm stehen sollte, was die Wertschätzung durch die Nation betrifft. (T. Agoncillo 1984).
Außerdem ist es zweckmäßiger, in Rizal einen Nationalhelden zu verehren, der von der Kolonialmacht hingerichtet wurde, anstelle eines Nationalhelden Bonifacio, der von der eigenen revolutionären Regierung zum Tode verurteilt wurde (Anm. des Verf.).
♫ Tatlong Bibe = Drei Entlein (• Bibe)
May tatlong bibe nakita ako, mataba, mapayat na talaga. Ngunit sila'y may pakpak sa likot na iisa. (Ulitin). |
At sila'y nagsasabi ng wak, wak, wak. Sa may ilog nagpunta, pakendeng-kendeng ang lakad nila. |
Pamilang = Zahlwörter (• Pamilang)
Pamilang na patakaran = Kardinalzahlen. {9-2.8 (1)} | |||
wala 0 | |||
isa 1 | labing-isa 11 | sandaan 100 | |
dalawa 2 | labindalawa 12 | dalawampu 20 | dalawang daan 200 |
tatlo 3 | labintatlo 13 | tatlumpu 30 | tatlong daan 300 |
apat 4 | labing-apat 14 | apatnapu 40 | apat na daan 400 |
lima 5 | labinlima 15 | limampu 50 | limang daan 500 |
anim 6 | labing-anim 16 | animnapu 60 | anim na daan 600 |
pito 7 | labimpito 17 | pitumpu 70 | pitong daan 700 |
walo 8 | labing-walo 18 | walumpu 80 | walong daan 800 |
siyam 9 | labinsiyam 19 | siyamnapu 90 | siyam na daan 900 |
sampu 10 | sanlibo 1000 | ||
tatlong libo't dalawang daan at limampu't pito 3257 | sang-angaw = 1 000 000 | ||
Pamilang na panunuran = Ordinalzahlen. {9-2.8 (2)} | |||
una 1 | |||
ikalawa 2 | pangalawa 2 | ||
ikatlo 3 | pangatlo 3 | ||
ikaapat 4 | pang-apat 4 | ||
ikalima 5 | panlima 5 | ||
ikaanim 6 | pang-anim 6 | ||
ikapito 7 | pampito 7 | ||
ikawalo 8 | pangwalo 8 | ||
ikasiyam 9 | pansiyam 9 | ||
ikasampu 10 | pansampu 10 | ||
ikalabing-isa 11 | |||
ikasandaan 100 | |||
Pamilang na patakarang Espanyol = Die spanischen Kardinalzahlen. | |||
Häufig werden spanische Kardinalzahlen verwendet, besonders bei Uhrzeitangaben und für Geldbeträge.Dabei wird die Orthografie dem Filipino angepasst. | |||
uno, una = 1 | onse = 11 | siyento = 100 | |
dos = 2 | dose = 12 | beinte, bente = 20 | dos siyentos = 200 |
tres = 3 | trese = 13 | treinta, trenta = 30 | tres siyentos = 300 |
kuwadro = 4 | katorse = 14 | kuwarenta = 40 | kuwadro siyentos = 400 |
sinko = 5 | kinse = 15 | sinkuwenta = 50 | sinko siyentos = 500 |
seis = 6 | disiseis = 16 | sesenta = 60 | seis siyentos = 600 |
siyete = 7 | disisiyete = 17 | setenta = 70 | siyete siyentos = 700 |
otso = 8 | disiotso = 18 | otsenta = 80 | otso siyentos = 800 |
nuwebe = 9 | disinuwebe = 19 | nobenta = 90 | nuwebe siyentos = 900 |
diyes = 10 | mil = 1000 | ||
tres kuwarenta = 3.40 PHP a las sinko kuwarenta = 17.40 Uhr | milyon = 1 000 000 | ||
Iba pang mga pamilang = Weitere Zahlen. → apat, {9-2.8} |
Mga Sistema ng Bilang = Zahlensysteme (• Bilang)
Sistemang Desimal = Dezimalsystem (• Desimal)
Mayroon tayong sampung daliri ('digit (2) {*}, finger'). Mayroon ding sampung daliri ('digit (1)') ang sistemang desimal: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9. Wala pang daliri pagkatapos ng 9. Ginagamit natin ang dalawang daliri para sa sumusunod na bilang: 1 0 upang ilarawan ang "Sampu".
{*} = Sa { Oxford}: "digit 1 any numeral from 0 to 9, esp. when forming part of a number. 2 Anat. & Zool. a finger, thumb, or toe."
Desimal din ang ✦ palapantayang metriko. ✧ Unlapi ng isa lang titik (iba kung maliit o malaki) ang ginagamit, upang ilarawan ang napakalaking at napakaliit bilang.
Sistemang Dalawahan = Binärsystem (• Dalawa)
Sa kaloob-looban ng lahat ng makabagong compyuter ay ginagamit ang sistemang dalawahan ('binary'). Mayroon itong dalawa lang daliri: 0 1 o "wala" at "mayroon".
Sistemang dalawahan | 0 | 1 | 10 | 11 | 100 | 101 |
Sistemang desimal | 0 | 1 | 2 | 3 | 4 | 5* |
* 1 x 4 + 0 x 2 + 1 = 5 . |
Sistemang Heksadesimal = Hexadezimalsystem (• Heksa)
Dahil napakahaba ang sulat ng malaking bilang sa sistemang dalawahan ay isa pang sistema ang ginagamit sa kompyuter. May 16 daliri ang sistemang heksadesimal: 0-9 A-F.
Sistemang heksadesimal | 0 | 1 | 9 | E | F | 2C |
Sistemang desimal | 0 | 1 | 9 | 14 | 15 | 45* |
* 2 x 16 + 13 = 45 . |
Blumentritt, Ferdinand (• Blmentritt)
Österreichischer Ethnologe, Freund von ✦ Jose ○ Rizal. Ein Blumentritt - Rizal - Freundschaftsverein besteht an der Universität Wien. Das Doppelporträt ist das Logo der Gruppe.
Bonifacio, Andres (1863-1897) (• Bonifacio)
Geboren 30. November 1863 in Tondo, Manila als Kind armer Leute. Sein Geburtstag (nicht sein Todestag) ist gesetzlicher Feiertag in den Philippinen. Begründet 1892 (einen Tag nach Rizal's Verhaftung) die revolutionäre Katipunan Bewegung. Anführer der Revolution von 1896. Hingerichtet am 10. Mai 1897 nach Verurteilung durch ein philippinisches Kriegsgericht mit zögernder Billigung von Präsident E. Aguinaldo.
✦ Pambansang ○ Bayani = Nationalheld
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_BC.html
Kabihasnang Pilipino D - F |
(••D••E••F •• D•• E•• F) |
Sa Daan = Unterwegs (• Daan)
Mga Karamdaman at Sakit = Krankheiten und Schmerzen (• Damdam)
Mga Dami = Mengen (• Dami)
↓
balutan ↓ barkada ↓ bigkis ↓ bunton ↓ buwig ↓ kawan ↓ koponan |
↓
kulumpol ↓ kumpol ↓ kuyog ↓ lipon ↓ lupon ↓ pangkat |
↓
pulutong ↓ pumpon ↓ talaksan ↓ tambak grupo klase uri |
Mga Damit = Bekleidung (• Damit)
Mga Damuhin at Damo = Krautige Pflanzen und Gräser (• Damo)
Mga Katawagan = Begriffe
↓
balingway ↓ butilin {*} |
↓
kawayan
{*} ↓ tambo {*} |
↓
tubo {*} ↓ tukal ↓ utaw |
✦ Gulay | Pananim na di-nakakain → ✦ Materyales |
"Sugar cane is believed to have originated in the islands of the South Pacific. Some ten thousand years ago, men first chewed it, and learned about the characteristics of Saccarum robustum or wild cane. ...
The first mention of suger cane relating to the Philippines is in the account of Idris, in 1154, where the Arab mentions that 'in the island of Mait (referring to the Philippine archipelago), a dependency of the king of Java, is found coconuts, bananas, sugercane, and rice.'"
Dengge = Denguefieber (• Dengge)
Mga tanda ng dengge | Symptome des Denguefiebers | ||
Mataas na lagnat na tumatanggal hanggang 2-7 araw. | Hohes Fieber von 2-7 Tagen Dauer. | ||
Pagsakit ng tiyan. | Magenschmerzen. | ||
Pagsusuka. | Erbrechen. | ||
Paghihina ng katawan. | Körperliche Schwäche. | ||
Pagmamanas. | Heißer Schweiß (Gefühl der Schwülheit). | ||
Pagdurugo ng ilong at gilagid. | Nasen- und Zahnbluten. | ||
Pagdudumi na maitim. | Schwarzer Stuhlgang. | ||
Pagiiba ng kaisipan. | Bewusstseinsstörungen. |
Doctrina Christiana 1593 (• Doctrina)
Bahagi ng tunay na sipi ng Doctrina Christiana
ang larawang nasa kaliwa. Inilalarawan ang simula at wakas ng Ama Namin. Ang dalawang hanay
sa ibaba ang simula ng Ama Namin sa wikang Tagalog sa pamamagitan ng palatinikang
✧ Baybayin.
Ang Doctrina Christiana ang unang aklat na naglimbag sa Pilipinas noong 1593. Inilalahad
ang katesismong Katoliko sa tatlong anyo. Una sa wikang Espanyol, pangalawa sa Tagalog na
ginagamit ang karaniwang titik na Latino at ikatlo sa Tagalog na ginagamit ang palatitikang
Baybayin.
Das Bild links ist ein Ausschnitt aus einer Faksimilile-Kopie der Doctrina Christiana.
Dargestellt sind Anfang und Ende des Vaterunser in Tagalog. Die unteren beiden Zeilen
sind der Beginn des Vaterunser in Tagalog in der
Baybayin-Schrift.
Die Doctrina Christiana ist das erste Buch, das 1593 in den Philippinen gedruckt wurde.
Der katholische Katechismus wird in drei Formen dargesellt. Zunächst in spanischer
Sprache, dann in Tagalog mit lateinischen Buchstaben und schließlich in Tagalog unter
Verwendung des Baybayin-Alphabets.
Daloy ng Elektrisidad (kuryente) = Elektrischer Strom (• Elektrisidad)
Mga tawag
Salitang daloy
Kuryente sa bahay
Taas ng daloy
Kapal ng daloy
Lakas ng daloy
Dami ng daloy
Kargang elektrisidad
Mga tawag
Galing sa Griyegong salita na ηλεκτρον ('elektron') ang tawag sa isang grupo ng katangiang likas. 'Elektron' sa Lumang Griyegong (sa wikang Arabiko 'anbar') ang tawag sa isang "batong mahiwaga" na may ilan sa mga katangiang ito.
Galing sa Latinong salitang 'currere' = lumalad, tumakbo, umagos ang salitang Espanyol na kuryente. May isa pang (napakagaling na) tawag na dagitab sa daloy na elektrisidad, pero hindi ito laganap.
Salitang daloy
Puwedeng ihambing ang kuryenteng elektrika sa kilos ng tubig sa batis o ilog. Dahil dito, ginagamit ang salitang daloy. Sa batis o ilog may 'taas' ng tubig at 'dami' ng tubig. Sinusukat ang taas ng daloy ng elektrisidad (sa Inggles 'voltage') sa Volt (malaking titik na V) at ang 'kapal' ng daloy ('current') sa Ampere (A).
Bakid ba ang salitang 'kapal'? Kung umaagos sa loob ng tubo (daluyan) ang tubig ay kailangan ng mas makapal na tubo kung mas maraming tubig. Kung mas maraming daloy ng elektrisidad dapat mas makapal na kawad (daluyan sa kuryente) upang dalhin ito.
Kuryente sa bahay
kontador | 'meter' | |
'circuit breaker' | ||
pambutay | 'switch' | |
ilaw (bagay) | 'light (bulb)' | Bukal ng ilaw: Kaugaliang bumbilya, makabagong LED. |
ilawan | 'lamp' | Bagay na dinadala ang ilaw. |
saksakan | 'socket', 'outlet' |
|
pansaksak | 'plug' | |
kurdon | 'cord' | |
kagamitan | 'applience' | ✧ Kagamitang de-kuryente |
Sa pagpaparami ng taas at kapal ('voltage' x 'current', ... V x ... A) ay ginagawa ang lakas ng daloy ('power') na sinusukat sa Watt, 1 W = 1 VA = 1 V x 1 A. Maaari ding gamitin ang Watt upang sukatin ang di-elektrikang lakas (halimbawa makina ng sasakyan).
Lakas ng daloy, lakas-daloy ('power') = Elektrische Leistung | |
22 500 MW | Hydro power station "Three Gorges Dam", China. |
233 MW | Geothermal power station, Malitbog, Leyte, Pilipinas. |
20 - 100 kW | Karaniwang kotse. |
1.4 kW | Ilaw at init ng araw sa 1 m² ng lupa (walang ulap). |
100 W | Lakas-daloy na pumupunta sa kaugaliang bumbilya. |
5 W | Ilaw na galing sa kaugaliang bumbilya. |
300 - 800 mW | Mobile telephone (selpon). |
Sa singil ng kuryente, dapat bayaran ang daming-daloy ginamit ('energy', karaniwang tawag 'power consumption'). Ito ang pagpaparami ng lakas at panahon ('power' x 'time', ... kW x ... h). 10 PHP ang karaniwang bayad sa bawat kWh (kilowat-oras).
Dami ng daloy, daming-daloy ('energy') = Elektrische Energie | |
100 Wh = 0.1 kWh | Malaking ilaw na LED sa isang araw. |
30 kWh | TV sa isang buwan. |
60 - 200 kWh | Singil ng pamilya sa di-malaking bahay sa isang buwan. |
Kargang elektrisidad ('electric charge') = Elektrische Ladung | |
30 Ah | Bateriya ng karaniwang sasakyan (awto, 12 V) |
3 Ah = 3000 mAh | Bateriyang AA. |
3 Ah = 3000 mAh | Bateriya sa selpon. |
Gumagawa ang daloy na salisi ('alternating current, AC') sa gawaan ng daloy.
Galing sa bateriya ang daloy na pantay ('direct current,
DC').
Enerhiya = Energie (• Enerhiya)
Pangkaraniwan:
Enerhiya = Tagal ng lakas |
Daloy ng elektrisidad:
✧ Dami ng daloy.
Init:
Tagal ng init ng apoy upang magpainit ng bagay (hb.: tubig sa kaldero).
Ilaw:
Tagal ng taglaw ng kahit anong ilaw.
Kimika:
Maaaring may enerhiya sa bagay (hb. gaas, gasolina).
Pagkain:
Halaga ng pagkain para sa katawan upang kumilos at magpainit.
Makina, sasakyan:
Tagal ng lakas habang umaandar.
Maaaring magpapalit ang uri ng enerhiya sa ibang uri ng enerhiya:
Buhay na ilaw sa ilawan (elektrisidad → ilaw (at init)).
Palamigan (elektrisidad → lamig (at init)).
Makinang di-kuryente (elektrisidad → kilos).
Mabuhay na katawan (pagkain → kilos ng kalamnan).
Motor sa sasakyan (kimikang enerhiya → kilos ng sasakyan).
Sa ✦ palapantayang metriko, sinusukat ang enerhiya sa ✧ Joule (J).
1 J = 1 kg m2 / s2 = 1 Nm = 1 VAs = 1 Ws
Kaloriya: 1 kcal = 4.19 kJ
Europa (• Europa)
Mga pangalan ng bansa sa Europa at ng wika nila = Namen und Sprachen der Länder Europas
Sa sariling wika | Sa Inggles | Sa Espanyol | Sa Filipino |
Deutschland Deutsch | Germany German |
Alemania Aleman |
↓
Alemanya Aleman |
Italia Italiano | Italy Italian |
Italia Italiano | Italya Italyano |
↓ United Kingdom ... | Inglaterra Ingles |
↓ Inglatera Inggles | |
English | English | ||
España Español | Spain Spanish |
España Español | Espanya Espanyol |
Nederland (Holland) Nederlands | Netherlands (Holland) Dutch |
Holanda Holandez | Olanda Olandes Ulandes |
Belgie, La Belgique | Belgium |
Belhika | |
Ηλλας (Ellas) ... |
Greece Greek |
Gresia Griyego |
Gresya ✦ Griyego |
Россия (Rossiya) ... |
Russia Russian |
... ... |
↓ Rusya Rusyan |
Mga Pamahalaan sa Europa = Regierungen in Europa.
Bansa | Pangulo | Puno ng pamahalaan | Batasan |
Deutschland Alemanya | Bundespräsident | Bundeskanzler | Bundestag |
Italia Italya | Presidente | ... | |
United Kingdom Inglatera | Queen - King | Prime Minister | Lower House |
France Pransa | President | President | Assemblee Nationale |
España Espanya | Rey | ||
Nederland Olanda | Koningin - Koning | ... | Tweede Kamer |
Belgie / Belgique | Roi / Koning | ... | |
Danmark | Hari | ... | Folketing |
Sverige Suweko | Hari - Reyna | ... | Riksdag |
Norge | Hari | ... | Storting |
Monaco | Prinsipe | ... | Assemblee Nationale |
Regierungen in Europa
Vor Jahrhunderten waren nahezu alle europäischen Staaten Königreiche. Ein König besaß die absolute Macht über sein Königreich. Im Laufe der Geschichte, häufig mit Hilfe von Revolutionen, erzwangen die Bürger Rechte, die die Macht der Könige beschränkten. Dazu wurden vom Königshaus unabhängige Regierungen geschaffen. Die Macht im Staate wurde geteilt: Der König blieb der Repräsentant des Staates nach außen und eine Regierung mit Ministern bestimmte die Politik. Eine Anzahl Länder haben den König durch einen gewählten Präsidenten ersetzt, die Teilung der Funktionen blieb jedoch weitgehend erhalten, wie die Tabelle zeigt.
Wikang Filipino = Die philippinische Sprache (• Filipino)
✧ Ating Wikang Filipino
(○ Wika Atin) = Unsere filipinische Sprache.
✧
✐ Filipino
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_DF.html
Kabihasnang Pilipino G |
(••G •• G) |
Kagamitan at Kagamitang Metal = Werkzeuge und "Eisenwaren" (• Gamit)
Kasangkapan ang ginagamit na katawagan sa iba't ibang uri ng bagay na binubuo ng sangkap. Kung kaya, malabo ang katawagang ito. Dahil dito, minmabuti namin ang katawagang kagamitan sa ibaba.
✐ Kagamitang metal
Kagamitang de-kuryente
barena gunting pang-ipit katam |
kikil lagari malyete martilyo paet |
pako perno pamihit-tornilyo roskas sapatilya tiyani tornilyo tuwerka |
✐ Kagamitang metal
Pinananatili naming gamitin ang katawagang kagamitang metal (En: '(household) hardware') kahit kasulukuyang hindi na yari sa metal ang karamihan nito.
Unter "Eisenwaren" werden traditionell in der deutschen Sprache die heute in einem Baumarkt erhältlichen Artikel verstanden, obwohl die meisten davon nicht (mehr) aus Eisen gemacht sind. Ebenso veraltet ist der filipinische Begriff kagamitang metal (En: '(household) hardware'), den wir trotzdem weiterhin verwenden..
Kagamitang de-kuryente sa bahay
pang-ahit amihan kalan |
palamigan panlanghap-abok lutuang-kape |
pampaypay steryo tibi patuyuang-buhok |
Gatas = Milch (• Gatas)
Likas na gatas ang pagkain ng anak ng ✦ pansusong hayop. Ginagamit ang gatas ng maamong hayop (baka, kambing, kalabaw) bilang pagkain sa tao. Makabuluhan ang pagkaing gatas sa Europa, Amerika at Australia, di-lubhang makabulahan sa Asia. Dahil dito, sa Pilipinas may kaunting kabatiran sa gatas.
Ang tunay na gatas ay 100 % (✦ bahagdan) yari sa gatas (karaniwan ng baka). Mula sa gatas, maaaring yariin ang pulbos ng gatas, ngunit mahina ang lasa at bango ng produktong yari sa pulbos ng gatas. Mura ang pulbos ng gatas, dahil maaaring magaang ilipat at iimbak.
Mga di-tunay na produkto ay may tawag na "Gatas" pero di-yari sa gatas. Maraming di-tunay na produkto sa kalakal sa Pilipinas, magaganda ang tawag: "Creamer", "protein rich", "fortified" atibp. Ngunit hindi magaganda ang laman, hindi yari sa gatas. Puwede lamang ang paggamit ng tubig at pulbosng gatas sa halip ng sariwang gatas. Hindi gatas ang "gatas" yari sa protinang ✧ utaw (soya proteine), murang mantikang halaman (vegetable oil or fat) at mga sangkap na kimiko.
Milch in den Philippinen
Molkereiprodukte sind in der traditionellen philippinischen Ernährung von untergeordneter Bedeutung. Daher hat man oft nur vage Vorstellungen von Geschmack und Herstellung von Milch. Dies wird von Fabrikanten dahin ausgenutzt, "Milch" preiswert aus Wasser, Milchpulver und Pflanzenfetten herzustellen, häufig "angereichert" mit künstlichen Vitaminen und anderen Chemikalien. Leider bewegen sich - mit Marktführer Nestle voran - internationale Firmen auch auf diesem niedrigen Niveau.
Salitang ✐ gawad = Das Wort gawad (• Gawad)
Interessant der Unterschied: Das filipinische Wort für Ministerium kagawaran ist von dem Wort gawad = "Verleihung (von Preis), Preis, Belohnung" abgeleitet, während das europäische Wort Ministerium vom lateinischen 'minor, minister' = der Geringere, der Diener abstammt.
Mga Wikang Griyego = Griechische Sprachen (• Griyego)
Lumang Griyego
Wika ng Gresya noong ika-9 dantaon BK hanggang 1400 AD.
Ginamit noon sa Gresya at maraming ibang bansa sa kapaligiran
ng Gresya. Wika ni Homer (Ilias at Odyssee). Ugat ng maraming salitang agham.
Makabagong Griyego.
Wika ng bansang Gresya ngayon.
Griyegong talatitikan.
Ibang-iba sa Latin na talatitikan.
Nagmula sa unang dalawang titik na Alfa-Beta ang salitang alpabeto
('alfabeto' sa Espanyol).
Griyegong Talatitikan = Griechisches Alphabet | ||||
Α α Alfa | Β β Beta | Γ γ Gamma | Δ δ Delta | Ε ε Epsilon |
Ζ ζ Zeta | Η η Eta | Θ θ Theta | Ι ι Iota | Κ κ Kappa |
Λ λ Lambda | Μ μ Mi | Ν ν Ni | Ξ ξ Xi | Ο ο Omikron |
Π π Pi | Ρ ρ Ro | Σ σ, ς Sigma | Τ τ Tau | Υ υ Ypsilon |
Φ φ Fi | Χ χ Chi | Ψ ψ Psi | Ω ω Omega |
Gulay = Gemüse (• Gulay)
↓
abitsuwelas ↓ ampalaya ↓ bawang ↓ gabe ↓ kalabasa ↓ kamatis ↓ kamote ↓ kamoteng-kahoy ↓ kangkong ↓ labanos hilaw na ✧ langka luya ↓ mais ✧ malunggay |
↓
munggo ↓ okra hilaw na ✧ papaya petsay ✧ saba puso ng ✧ saging ↓ sayote ↓ singkamas sili ↓ sitaw |
↓
talong ↓ toge ↓ ubi ↓ upo talbos tali ✦ Pampalasa |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_G.html
Kabihasnang Pilipino H - J |
(••H ••I ••J •• H•• I•• J) |
Mga Halaman = Pflanzen (• Halaman)
✦ Mga Punongkahoy
at Palumpong (○ Kahoy) = Gehölze ✦ Mga ○ Damo = Krautige Pflanzen ✦ ○ Gulay = Gemüse ✦ Pampalasa (○ Lasa) = Gewürzpflanzen ✦ Mga Halamang-gamot (○ Gamot) = Heilpflanzen ✦ Mga Halamang Pampalamuti (○ Palamuti) = Zierpflanzen ✦ Mga ○ Prutas = Speisefrüchte Pananim na di-nakakain → ✦ ○ Materyales = Technische Nutzpflanzen → Werkstoffe |
Pag-uuri ng mga halaman = Systematik der Pflanzen (• Halaman uri)
Ginagamit namin ang sumusunod na katawagan sa kaurian ng halaman:
kaharian | Reich | kingdom |
lahi | Stamm, Abteilung | division |
klase | Klasse | class |
angkan | Ordnung | order |
pamilya | Familie | family |
pangkat | Gattung | genus |
uri | Art | species |
↓ baging | ↓ kabute | ↓
onggo ↓ pako |
Sa Halamanan = Im Garten
ani ↓ asarol binhi bulaklak bunga butil buto dahon sukal na damo |
dilig gamas gulayan hardin hasik kalaykay karetilya lagari pala palakol palathaw pitas |
pungos putol taba tanim timba |
Mga Halamang-gamot = Heilkräuter (• Gamot)
↓
amarilyo ✧ ampalaya ↓ damong-marya |
↓
giling-gilingan ↓ luya ↓ makabuhay |
↓
makahiya ↓ oregano ↓ sambong |
Mga halamang-gamot sa laban ng pagtatae = Heilkräuter zur Behandlung
von Durchfall: Bayabas (dahon), kaymito, mangga (bulaklak), tsaang-gubat.
Halamang-gamot sa laban sa
✦ pigsa: Gumamela, sambong
Halamang-gamot sa laban sa kabag = Heilkräuter gegen Blähungen: Damong-marya, luya, sambong,
oregano, yerba buena.
Halamang-gamot sa laban sa sakit ng kasukasuan = Heilkräuter gegen Gliederschmerzen:
Bawang = Knoblauch, kalatsutsi, luya = Ingwer, sambong, yerba buena = Minze.
Mga Halamang Pampalamuti = Zierpflanzen (• Palamuti)
✧
amarilyo ↓ Banderang Espanyola ↓ bougainvillea ↓ gumamela |
↓ paskuwa |
Mga Hayop = Tiere (• Hayop)
Mga Lahing Hayop | ||
↓
Protozoa ↓ Porifera ↓ Uod ↓ Echinodermata ✦ Mollusca |
↓
Arthropoda ✦ May-balat-matigas ↓ Gagamba ✦ Kulisap |
Vertebrata ✦ Isda Amphibia ↓ Reptilya ✦ Ibon ✦ Pansusong Hayop |
Pag-uuri ng mga hayop = Systematik der Tiere (• Hayop Uri)
Ginagamit namin ang sumusunod na katawagan sa kaurian ng hayop:
lahi | Stamm | phylum |
klase | Klasse | class |
angkan | Ordnung | order |
pamilya | Familie | family |
pangkat | Gattung | genus |
uri | Art | species |
↓
bituing-dagat ↓ butiki buwaya |
↓
garapata ↓ reptilya |
↓
sawa ↓ sugpo ↓ tuko |
Heometriya = Geometrie (• Heometriya)
agapay bilog dami ng laman hubog hugis |
linya punto rabaw solid |
parisukat parihaba tatsulok |
Himagsikang Pilipino = Philippinische Revolution (• Himagsikang)
Mga Pangyayari = Chronik
Im folgenden wird versucht, einen chrologischen Abriss der philippinischen Revolution darzustellen. Bewusst wird weitgehend auf inhaltliche Werte verzichtet. Vielmehr soll die Verwobenheit der Revolution mit dem außenpolitischen Schicksal der Philippinen als zuerst spanischer, dann US-amerikanischer Kolonie sichtbar werden. Für eine breitere Sicht siehe ✦ Kasasayan ng Pilipinas (○ Saysay) = Philippinische Geschichte.
Bis 1896: Die Anfänge
Pag-aalsa sa Kabite =
Die Meuterei von Cavite (• Alsa_Kabite)
Eine kleine Meuterei in dem spanischen Arsenal in Cavite 1872 wird vom span.
Generalgouverneur in den Philippinen zum Anlass genommen, freiheitliche Bestrebungen zu
unterdrücken. Die drei Priester J. Burgos, J. Zamora und M. Gomez werden 1872 hingerichtet
und sind die ersten Märtyrer der Revolution.
Kilusang Propaganda
= Propaganda Bewegung (• Propaganda)
Nach der ↓ Pag-aalsa sa Kabite wurde von Exil-Filipinos die Kilusang
Propaganda 18.. in Spanien gegründet.
Ihre Führer sind ✦ J. Rizal,
✦ M.H. del Pilar und
G.L. Jaena. Ihr Organ ist die in Spanien herausgegebene, zweiwöchentlich erscheinende
Zeitung 'La Solidaridad'. Ziel der Bewegung ist die rassische
Gleichberechtigung der Filipinos, die durch friedliche soziale Reformen erreicht werden
soll. Politische Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien wird nicht angestrebt.
Katipunan
(• Katipunan, • Tipon)
"Kataas-taasan Kagalang-galangan na Katipunan ng mga
Anak ng Bayan" (daglat KKK) = Höchste ehrenwerte Vereinigung der Landeskinder
(abgekürzt KKK).
Seit 1992 ist der nationalistische Geheimbund
Katipunan unter Führung von ✦ A. Bonifacio aktiv. Ziel des Bundes ist die
Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien mit Hilfe einer
Revolution.
Ein kurzer Bericht zur Lage Mitte 1896, dem Beginn der Chronik, sei wie folgt gegeben: Die spanische Kolonialregierung ist durch die vorrevolutionären Bewegungungen (↓ Propaganda-Bewegung) herausgefordert und alarmiert. Seit Mitte 1892 lebt J. Rizal in Dapitan, Mindanao, unter Hausarrest, bevor er nach Spanien reist, dort verhaftet und in die Philippinen zurückgebracht wird. Seit 1992 ist der Geheimbund ↓ Katipunan aktiv. Nach der ↓ Pag-aalsa sa Kabite 1872 ist besonders diese Provinz südlich von Manila in einem dauernden Zustand von Rebellion.
21. Juni 1896 Von Bonifacio um Rat gebeten, erklärt Rizal in Dapitan,
eine Revolution solle erst begonnen werden, wenn man genügend Waffen habe. Man müsse auch
einflussreiche und wohlhabende Filipinos an der Revolution beteiligen.
Bonifacio versucht, Waffen anfertigen zu lassen und zu kaufen (erfolglos). Die
Beteiligung wohlhabender Filipinos wird durch gefälschte Briefe vorgetäuscht.
19. Aug. 1986 Verrat der Katipunan durch zwei Mitglieder, die einen persönlichen Streit miteinander haben. Aushebung des Katipunan Büros durch die Polizei.
23. Aug. 1896 Geheimtreffen der Katipunan in
Pugadlawin (damals Kalokoon, heute
Bahay Toro in Quezon City). Sigaw ng Pugadlawin = Schrei: "Ergreift die Waffen und
kämpft bis zum bitteren Ende!"
Die Bezeichung Sigaw ng Balintawak ist falsch, da dort kein
Treffen stattfand.
30. Aug. 1896 Erfolgloser Überfall der Rebellen auf das Munitionsdepot San Juan del Monte. Am gleichen Tag erklärt der spanische General-Gouverneur den Ausnahmezustand über Manila und benachbarte Provinzen. Es folgt eine Welle von Hinrichtungen, u.a. von vier Kapituneros in Luneta und von dreizehn Männern in Cavite, den Los Trece Martirez de Cavite.
31. Aug. 1896 Eroberung des Rathauses von San Francisco de Malabon (heute: General Trias, Cavite). Sieg über eine spanische Garnison in Cavite el Viejo (heute Kawit, Cavite).
05. Sept. 1896 Aguinaldo besiegt den spanischen General Aguirre
in Imus, Cavite und erbeutet 60 Gewehre mit Munition. Seine Gefolgsleute ernennen ihn
zum General.
Unglücklicherweise werden die drei Siege von rivalisierenden Gruppen errungen.
30. Dez. 1896 Rizal wird in Manila von der spanischen Kolonialmacht hingerichtet.
1896 - 1898: Bis zum Eintreffen der Amerikaner
31. Dez. 1896 Bonifacio trifft sich mit Aguinaldo in Zapote (heute Teil von Las Pinas, M.M.), um den Streit zwischen den rivalisierenden Gruppen zu schlichten.
22. März 1897 Tejeros Versammlung. Die Republik der Philippinen wird proklamiert und eine Regierung gewählt. Aguinaldo wird in Abwesenheit zum Präsidenten gewählt, Bonifacio wird Innenminister. Nach einem Streit löst Bonifacio die Versammlung auf.
23. März 1897 Während Aguinaldo und die anderen Mitglieder des neuen Kabinettes in Santa Cruz de Malabon (heute: Tanza, Cavite) den Amtseid schwören, veranstaltet Bonifacio mit seinen Anhängern eine zweite Tejeros Versammlung. Die Wahlen des Vortages werden wegen Wahlbetruges für ungültig erklärt. Der Streit zwischen Bonifacio and Aguinaldo verschäft sich.
23. März 1987 Primo de Rivera wird zum neuen spanischen General-Gouverneur ernannt, er kann in den folgenden Wochen die Provinz Cavite weitgehend zurückerobern. Aguinaldo muss sich zurückziehen, zunächst nach Talisay, Batangas, dann über Morong, Rizal nach Biyak-na-bato, Bulacan.
10. Mai 1897 Bonifacio und sein Bruder werden
im Auftrag von Aguinaldo zum Tode verurteilt und hingerichtet.
01. Nov. 1897 Aguinaldo ernennt eine neue philippinische Regierung, eine
Verfassung ("Biyak-na-bato Verfassung") wird unterzeichnet.
Biyak-na-Bato: Lugar sa Bulakan kung saan nilagdaan ang unang saligang batas noong
1 Nobyembre 1897.
Da der spanische General-Gouverneur wegen der Regenzeit nicht militärisch gegen die Rebellen vorgehen kann, beginnt er Verhandlungen mit ihnen.
15. Dez. 1897 Vergleich von Biyak-na-bato. Die Rebellen geben ihren
Kampf auf und erhalten dafür hohe finanzielle Abfindungen von Spanien.
Nilagdaan ang Kasunduan ng Biyak-na-Bato sa pagitan ni
Aguinaldo at mga Espanyol noong 18 Nobyembre 1897 (o 14 Dis. o 15 Dis. 1897).
27. Dez. 1897 Aguinaldo und einiger seiner Freunde gehen mit einem Scheck von 400 000 Peso nach Hong Kong. Dort gibt es untereinander Streit wegen des Geldes, man geht vor Gericht. Um dort nicht aussagen zu müssen, geht Aguinaldo heimlich nach Saigon und weiter nach Singapur.
Beginn 1898 wird Aguinaldo in Singapur von dem dortigen US Konsul E. Spencer Pratt zu Verhandlungen eingeladen. Wegen der sich verschärfenden Spannungen zwischen Spanien und den USA (hauptsächlich wegen Kuba) möchte Pratt Aguinaldo auf der amerikanischen Seite haben. Er überzeugt Aguinaldo, mit dem amerikanische Admiral Dewey im Kampf gegen die Spanier zusammenzuarbeiten.
Um den 12. Juni 1898: Ausrufung der Republik
25. April 1898 Admiral Dewey erhält vom US Präsidenten den Befehl, mit seiner vor Hong Kong liegenden Amerikanischen Asien Flotte, die spanische Flotte vor Manila anzugreifen, nachdem nach der Explosion des US Kriegsschiffes Maine am 15. Feb. 1898 in Havanna die Kriegshandlungen offen ausgebrochen sind.
25. April 1898 Aguinaldo verlässt Singapur, um über Hong Kong nach den Philippinen zurückzukehren. Bei dem US Konsul in Hong Kong Wildman versucht Aguinaldo - teilweise erfolgreich - Waffen für die philippinischen Rebellen zu kaufen.
01. Mai 1898 Admiral Dewey vernichtet vor Cavite die spanische Flotte vollständig. Kriegshandlungen zu Lande finden vorerst nicht statt, da die Amerikaner Verstärkungen an Landstreitkräften benötigen.
19. Mai 1898 Aguinaldo kehrt an Bord eines US Kriegschiffes nach den Philippinen zurück und wird von Admiral Dewey "als General" empfangen.
24. Mai 1898 Aguinaldo setzt sich an die Spitze einer "Diktatorischen Regierung". Der Kampf der philippinischen Rebellen gegen die Spanier flammt wieder auf. Die Spanier verlieren die Kontrolle über große Teile von Luzon, können jedoch Manila halten. Die Amerikaner greifen nicht aktiv in die Kämpfe ein.
12. Juni 1898 Aguinaldo erklärt in Cavite el Viejo (heute Kawit, Cavite) die Unabhängigkeit der Philippinen. Die philippinische Nationalflagge wird gehisst, die ✦ philippinische Nationalhymne gesungen und die Unabhängigkeitserklärung proklamiert (unter den 98 Unterschriften befindet sich auch die eines amerikanischen Offizieres "als Zeuge").
23. Juni 1898 Aguinaldo ändert die "Diktatorische Regierung" in eine "Revolutionäre Regierung".
1898-1901: Die Amerikaner übernehmen die Macht
31. Juli 1898 Nachdem genügend amerikanische Truppenverstärkungen
angekommen sind, beginnen die Amerikaner, die Spanier erneut unter Druck zu setzen. Man
will eine
Übergabe Manilas erzwingen. Die Spanier stellen zwei Bedingungen. Erst nach
einem Scheingefecht soll die Übergabe erfolgen, und philippinische Rebellen dürfen
nicht an den "Kämpfen" und der Übergabe beteiligt sein. Dewey garantiert beide
Bedingungen.
Auf amerikanischen Wunsch (oder Druck?) räumen die philippinischen Rebellen
die gesamte südliche Seite der Manila-Bay (ein Teil der Provinz Cavite), die
Amerikaner haben so freien Weg von Süden nach Manila. Die Rebellen östlich und
nördlich von Manila erhalten eine Zuschauerrolle.
13. Aug. 1898 Nach kurzem (schwachen) Angriff auf Manila ergeben sich die Spanier den Amerikanern. Die philippinischen Rebellen werden vereinbarungsgemäß außerhalb des "Kampfgebietes" gehalten und nicht an den Kapitulationsverhandlungen beteiligt. Das ist das Ende der philippinischen Revolution in Cavite und den anderen Provinzen südlich von Manila.
15. Sept. 1898 Nördlich von Manila, in der Barasoain Kirche in Malolos, Bulakan, wird von Aguinaldo eine Verfassunggebende Versammlung einberufen. Die Mitglieder sind von Aguinaldo ernannt (Wahlen waren wegen der unsicheren Lage nicht möglich). Die Unabhängigkeitserklärung vom 12. Juni 1898 wird ratifiziert.
10. Dez. 1898 Im Vertrag von Paris tritt Spanien die Souveränität über die Philippinen an die USA ab. Für die Philippinen, Guam und Puerto Rico zahlen die Amerikaner den Spaniern einen Kaufpreis von 20 Millionen US-Dollar.
21. Dez. 1898 Der amerikanische Präsident erläßt die "Benevolent Assimilation" Proklamation. Die USA erklären ihre Souveränität über die Philippinen. Das Militär wird angewiesen, diese auszuüben und, notfalls mit Waffengewalt, zu erzwingen.
21. Jan. 1899 Die philippinische Revolutionäre verkünden die philippinische Verfassung ("Malolos Verfassung").
23. Jan. 1899 Die neue philippinische Republik wird in Malolos "eingeweiht". Aguinaldo wird als Präsident vereidigt, die Verfassung wird verlesen.
04. Feb. 1899 Nach einem Zwischenfall in San Juan, wobei ein Philippine von einem US Soldaten erschossen wird, beginnt der offene militärische Kampf der Amerikaner gegen die philippinischen Rebellen. In den nächsten Monaten und Jahren erobern die Amerikaner die Philippinen vollständig.
30. März 1899 Malolos wird eingenommen, Aguinaldo zieht sich mit seinen Anhängern weiter nach Norden zurück.
23. März 1901 Aguinaldo wird in Palanan, Nueva Ecija, verhaftet und nach Manila gebracht.
01. April 1901 Aguinaldo legt den Treueeid auf die USA ab.
Paghiram: Salitang ✐ hiram at utang = Borgen und Leihen: Die Wörter hiram und utang (• Hiram)
Der Begriff des Leihens und Borgens ist im philippinischen Denken und in der Sprache Filipino ausschließlich mit dem Empfang einer Sache oder von Geld aus fremdem Besitz verbunden. Eine zweite Bedeutung des Gebens - wie im Deutschen - ist nicht vorhanden (Ich leihe ihm Geld.).
Das Wort hiram bedeutet die geliehene Sache oder der Vorgang, dass der Leihnehmer
etwas empfängt.
Bei dem einfachen Aktivverb humiram ist deshalb ist der
Leihnehmer das Subjekt:
● Humihiram ako ng awto. = Ich leihe mir ein Auto.
In Passivsätzen mit hiramin, hirmin und hiraman,
hirman ist die geliehene Sache bzw. der Leihgeber das Subjekt.
● Damit na madalas kong hiramin. = Ein Kleid, das ich
mir oft ausleihe.
● Hiniraman namin siya ng aklat. = Wir haben ihm Bücher
geliehen.
Abweichend davon sind die magpa- Verben. Im Aktivsatz mit magpahiram ist
der Veranlassende das Subjekt, und das ist der Leihgeber. Im Passivsatz mit
pahiramin oder ipahiram ist dann die geliehene Sache bzw.
der Leihgeber das Subjekt.
● Maaari mo bang pahiramin ako ng iyong bisikleta?
= Wirst du mir dein Fahrrad leihen?
● Ipahiram mo nga sa akin ang lapis mo. Pahiram nga ako ng
lapis mo. = Kannst du mir bitte deinen Bleistift borgen.
Das ist leider sehr kompliziert. Noch schwieriger wird die Angelegenheit, da die Wortfamilie hiram auch verwendet wird, wenn an ein Zurückgeben nicht gedacht wird.
Für Geld leihen wird stets utang verwendet.
Mga Ibon = Vögel (• Ibon)
bibe itik kalapati ↓ kanaway ↓ labuyo |
↓
lawin ↓ luklak ↓ manok matang-dulong ↓ maya pabo paboreal |
pato ↓ pipit ↓ pugo sisiw ↓ susulbot uwak |
Pag-inom at Inumin = Trinken und Getränke (• Inom)
✦
alak barik ✧ bino ✧ biyir ✦ gatas ✧ gulaman ↓ halu-halo ✧ kakaw ✧ kape |
✧
lambanog lasing ✧ sabaw ng buko sipsip ↓ pito-pito ✧ salabat tagay |
tanggera ↓ tsa ✧ tsokolate ✧ tuba ✦ tubig uhaw ✦ Tubig |
Mga Isda = Fische (• Isda)
↓
bangus ↓ biya ↓ dalagang-bukid ↓ dilis ↓ galunggong ↓ hito ↓ igat ↓ kitang |
↓
labahita ↓ lagidlid ↓ lapulapo lumahan ↓ maliputo ↓ maya-maya |
↓
pampano ↓ pating ↓ tambakol ↓ tangigi ↓ tilapya ↓ tulingan ↓ tulingan (2) ↓ tuna |
hasang | kaliskis | palikpik |
Mga yari sa isda | ||
bagoong ↓ daeng patis |
tinapa | tuyo |
Pag-uuri ng Isda = Systematik der Fische
● | Isda = Fische. Pang-itaas na klase ng lahing ✧ Vertebrata |
● ● | Isdang-butong-mura (Chondrithyles = Knorpelfische): Carcharhiniformes: Carcharhinidae = Scharfnasenhaie (↓ pating), Batodiae = Rochen |
● ● | Isdang-buto (Teleostei = Echte Knochenfische) |
● ● ● | Elopomorpha Anguilliformes: Anguilidae = Flussaale (↓ igat) |
● ● ● | Otomorpha Clupeiformes: Clupeidae = Heringe, Engraulidae = Sardellen (↓ dilis) Gonorynchiformes: Chanidae = Milchfische (↓ bangus) Cypriniformes: Cyprinidae = Karpfenfische Siluriformes: Clariidae = Kiemensackwelse (↓ hito) |
● ● ● | Euteleosteomorpha Salmoniformes: Salmonidae = Lachsfische Esociformes: Esocidae = Hechte Gadiformes: Gaidae = Dorsche (Kabeljau) |
● ● ● ● | ↓
Angkang-tuna (Percomorphaceae = Barschverwandte) Scombriformes: Scombridae = Makrelen & Tunfische (↓ tambakol, ↓ tangigi, ↓ tulingan, ↓ tulingan (2), ↓ tuna) Carangiformes: Carangidae = Stachelmakrelen (↓ galunggong, ↓ lagidlid, ↓ maliputo, ↓ pampano). Weitere Carangiformes sind Steinbutte, Butte, Schollen, Seezungen. Cichliformes: Cichlidae = Buntbarsche (↓ tilapya) Acanthuriformes: Acanthuridae = Doktorfische (↓ labahita), Scatophagidae = Argusfische (↓ kitang) Lutjaniformes: Lutjanidae = Schnapper (↓ dalagang-bukid, ↓ maya-maya) Perciformes: Epinephelidae = Zackenbarsche (↓ lapulapu) Gobiiformes: Gobiicae = Grundeln (↓ biya) |
● = Pang-itaas na klase. ● ● = Klase.
● ● ● = Pang-ibabang klase.
● ● ● ● = Pang-itaas na angkan. Nasa ibaba nito ang mga angkan at saka ang mga pamilya. |
Jose Corazon de Jesus (1896-1932) (• Jesus)
Si José Corazón de Jesús (22 Nobyembre 1896 - 26 Mayo 1932), kilala rin bilang Huseng Batute, ay isang makatang Pilipino na sumulat ng mga tula sa Tagalog upang ipahayag ang pagnanasa ng mga Pilipino na maging malaya noong panahon ng pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas (1898-1946).
Kabataan
Si Huseng Batute ay isinilang sa Sta. Cruz, Manila kina Vicente de Jesus, ang unang
direktor ng kagawaran ng kalusugan ng pamahalaang Amerikano sa Pilipinas, at Susana
Pangilinan ng Pampanga. Lumaki si De Jesus sa Bulacan. Unang niyang tula na nailimbag
ang Pangungulila na lumabas noong 1913 sa nasirang Ang Mithi noong siya
ay 17 taong gulang.
Makatang mamahayag
Noong 1920, nakuha niya ang kanyang batsilyer ng batas mula sa nasirang Academia de Leyes
ngunit hindi niya pinagpatuloy ang kanyang pagiging abogado dahil abala na siya sa pagsulat
ng isang kolum ng mga tula sa pahayagang Tagalog na Taliba. Ang kolum ay tinawag na
Buhay Maynila na isinulat niya sa pangalang-pluma na Huseng Batute. Sa
pamamagitan ng kanyang kolum, pinuna ni De Jesus ang lipunan sa ilam ng mga mananakop na
Amerikano at pinalaganap niya ang mithiin ng kasarinlan ng Pilipinas na noo'y
isang commonwealth sa ilalim ng Estados Unidos.
May mga apat na libong tula siyang sinulat sa kanyang kolum na Buhay Maynila. Sumulat din siya ng mga walong daang kolum na pinamagatang Ang Lagot na Bagting. Paborito niyang pangalang-pluma ang Huseng Batute ngunit sumulat din siya sa ilalim ng mga pangalang Pusong Hapis, Paruparu, Pepito Matimtiman, Mahirap, Dahong Kusa, Paruparong Luksa, Amado Viterbi, Elias, Anastacio Salagubang at Water Lily.
Hari ng Balagtasan
Noong 1924, si De Jesus ay isa sa mga pangunahing manunulat sa Tagalog na nagpulong sa
Tondo, Manila upang pagusapan ang pagdiriwang ng kaarawan ng makatang Tagalog na si
Francisco Balagtas. Tinawag at pinamunuan ng manunulat na Rosa Sevilla ang pulong.
Napagpasyahan ng mga manunulat na magpalabas ng tradisyonal na duplo, o isinadulang debate
sa tula na uso noong araw ngunit nalalaos na noong mga 1920. Pinalitan nila ang porma ng
duplo at binansagan itong Balagtasan para kay Balagtas. May tatlong pares ng mga
makata na sumali sa unang Balagtasan. Naging matagumpay ang balagtasan at nakagiliwan ng
mga manonood ang pares nina De Jesus at Florentino Collantes. Sumikat ng lubusan ang
Balagtasan at ito ay naging karaniwang palabas sa mga tanyag na teatro sa Maynila hanggang
noong dekada ng 1950. Pinagtapat sina De Jesus at Collantes at ginawa silang magkaribal at
nagtakda ng isang tagisan ng galin noong 1925. Si De Jesus ang nanalo ng tagisan na iyon at
binansagan siyang Hari ng Balagtasan. Hinawakan niya ang titulo hanggang mamatay siya
noong 1932.
Mga huling taon
Sikat na si De Jesus bilang Huseng Batute sa buong Pilipinas noong inanyayahan
siyang umarte sa pelikulang Oriental Blood. Kasama niya ang mga bantog na aktres
na ng panahong iyon (Atang dela Rama at Carmen Rosales). Kasama rin sa kast ang kanyang
anak na si Jose Corazon de Jesus Jr., na naging aktor sa ilang mga pelikulang Pilipino.
Ngunit nagkasakit si Huseng Batute habang ginagawa ang pelikula at lumala ang kanyang
sakit hanggang siya ay mamatay noong 26 Mayo 1932.
Si De Jesus ang sumulat ng ✦ Ang Bayan Kong Pilipinas na linatagan ng himig ng musikerong si Constancio de Guzman na naging awit ng mga Pilipino na tumutol sa batas militar na pinairal ng Pangulong Ferdinand Marcos mula noong 1972 hanggang 1980.
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_HJ.html
Kabihasnang Pilipino K |
(•• K) |
Mga Punongkahoy, Palumpong at Palma = Gehölze (• Kahoy)
Gehölze ('woody plant') sind Bäume, Sträucher und Palmen. Ihre Achsen verholzen. Die Zellen lagern Lignin ab, stark verholzte Zellen sterben ab. Bäume und Sträucher besitzen sekundäres Dickenwachstum, Palmen nicht.
↓
alkampor ↓ banaba ↓ bohol ↓ bulak ↓ puno ng bunga ↓ puno ng bunga ↓ kakawate ↓ kamagong |
↓
kamansi ↓ kantutay ↓ kape ↓ lipa ↓ madrekakaw ↓ malunggay ↓ naga ↓ nila |
✦
niyog ↓ rimas ↓ sago ↓ sampagita ↓ sampalok ↓ santol ↓ sasa ↓ tingting ↓ tuba (2) |
Punongkahoy na may prutas na makakain →
✦ Prutas Punongkahoy na pampalamuti →✦ Halamang Pampalamuti |
Pagkain = Essen (• Kain,• Pagkain)
Ilang iba't ibang kahulugan ang salitang pagkain. Ginagamit namin ang sumusunod na mga katawagan:
In den Philippinen wird traditionell alles Essen bereits vor der Mahlzeit auf den Tisch (häufig auf einen besonderen Tisch) aufgetragen. Den Tisch decken bedeutet dann auch die Speisen auftragen.
Kainin = Lebensmittel (• Kainin)
Isinama ang halamang kung saan galing ang kainin.
↓
pampaalsa ↓ asukal ✦ gatas ↓ gawgaw |
↓
gulaman ↓ mais mantika ✧ sago ✧ tinapay ↓ tokwa |
✦ Mga ○ Gulay ✦ Pampalasa (○ Lasa) ✦ ○ Palay ✦ Mga ○ Prutas |
Kalakalan = Handel und Geschäft (• Kalakal)
Kaugalian, naaalam ng mga Pilipino ang isa lamang uri ng kalakalan, magtinda (magbili at bumili) ng kalalal. Dahil dito, walang salita ang wikang Filipino sa iba pang uri ng kalakalan at dahil dito ay ipinasok ang Espanyol na salitang negosyo.
Sa kabilang dako, maaaring palawakin ang kahulugan ng salitang kalakalan sa lahat na gawain ng dalawang panig (o higit na dalawa) upang magkamit ng pakinabang. Sa tabi ng kaugaliang kalakalan, ito ang mga paglilingkod, ang mga pagyari ng bagay, ang pagsasaka, ang pangangalakal sa salapi at iba pa. Sa gayon, hindi lang ang mga bagay ng kaugaliang pagtitinda ang kalalal, pati rin ang lahat ng paksa ng pinalawak na katawagang kalakalan.
Ginagamit na ng salitang mangalakal, bahay-kalakal ang pagpapalawak ng kahulugan.
bahay-kalakal bawas bumibili gastos gugol halaga ↓ kita nagbibili |
napagbilhan paghahatid ↓ pakinabang ✧ resibo ✧ singil tinda palatuusan |
pananalapi tagatustos tawad tinggal tubo ✦ Salapi |
Napagbilhan, tubo at pakinabang (• Pakinabang)
May tatlong baitang ng kita sa kalakalan: Napagbilhan, tubo, at pakinabang. Ang pakinabang lamang (pagkakabayad ng lahat na gastos) ay puwedeng ilabas sa bahay-kalakal o kalakalan. Puwedeng gamitin ng (mga) may-ari ang pakinabang para sa kanyang sarili, para sa buwis niya at para sa mga kanyang hanapbuhay, pati rin sa pagpapalaki ng kalakalan niya (o nila).
+ | Napagbilhan
(benta, 'sales') Salaping nagbayad ng bumibili |
1000 PHP |
- | Halagang binili Salaping nagbayad sa tagatustos | 700 PHP |
= | Tubo ('margin') Salapi bago bayaran ang lahat na gastos | 300 PHP |
- | Mga gastusin ng negosyo Suweldo, ilaw, telepono abp. | 250 PHP |
= | Pakinabang
(malinis na kita, 'profit') Salapi para sa may-ari. | 50 PHP |
In philippinischen (Klein-) Betrieben wird häufig nicht deutlich zwischen Einnahmen, Gewinnspanne und Gewinn unterschieden, was in der Regel zu hohen Geldentnahmen und ständiger Unterkapitalisierung führt. Auch sprachlich sind diese Begriffe nicht genau getrennt.
✦ Lihim na kalakalan sa ○ telepono moSalitang ✐ kamatis = Das Wort kamatis (• Kamatis)
Das Wort kamatis = Tomate wird in keinem Wörterbuch als spanisches Lehnwort betrachtet, die Phonologie weicht erheblich vom spanischen tomato ab. Die Tomate wurde Anfang des 16. Jahrhunderts als Zierpflanze aus Peru und Mexiko nach Europa eingeführt, und erst im 20. Jahrhundert fand sie dort größere Verbreitung als Nahrungsmittel. Sollte sie erst dann nach den Philippinen gekommen sein, hätte sie höchstwahrscheinlich ein spanisches oder englisches Lehnwort als Namen (wie z.B. karot). Vermutlich ist also die Tomate weit früher in die Philippinen gekommen, direkt aus Mexiko in spanischer Zeit oder gar in vorspanischer Zeit?
Mga Bahagi ng Katawan = Körperteile (• Katawan)
Kimika = Chemie (• Kimika)
↓ pH |
Elementong Kimiko = Chemische Elemente (• Elemento)
Mga sangkap ng lahat na materyales ang mga elemento. May higit na 100 elementong inaayos sa isang Periodical system. May isang bilang at isang simbolo (daklat) ang bawat elemento. | |||
1 H 2 He 6 C karbon 7 N nitrogen |
8 O 13 Al aluminum 15 P posporo 16 S |
18 Ar argon 19 K potasyum 20 Ca 26 Fe bakal |
29 Cu 50 Sn lata 79 Au ginto 82 Pb tingga |
Pagkakasamang Kimiko = Chemische Verbindunen (• Sama)
Inuuri ang kimika sa dalawang sanga:
Pagkakasamang di-organiko
"Pagkakasamang pang-mineral", pagkakasamang walang karbon (may katiwalasan), pagkakasamang
nasa kalikasang di-buhay. Karaniwang pangkimikang matibay sa init (ilan hanggang 1500° C).
Halimbawa: Tubig, asin, bakal, hangin, buhangin, bato.
Pagkakasamang organiko
"Pagkakasamang may-buhay", pagkakasamang na may karbon bilang saligang elemento (may
katiwalasan), pagkakasamang
nasa kalikasang may-buhay. Sinisira sa init (150° C hangang 500° (kataliwasan)).
Halimbawa: Sangkap ng hayop at halaman, karamihan sa gamot,
plastik.
Tingnan din ang kawawagang lawas { UPD}.
Asim sa sigmura | 1 | Katas ng kalamansi | 2 | |
Kola | 2.5 | Suka | 2.5 | |
Bino | 4 | Biyir | 5 | |
Lupa sa Pilipinas | 5 | Palayan | 5 | |
Kape | 5 | Kutis ng tao | 5.5 | |
Dalisay na tubig | 7 | |||
Dugo | 7.5 | Tubig-alat | 8 | |
Sabon | 9.5 | Simento | 12.5 |
Kompyuter, Pantuos = Computer, Rechner (• Kompyuter)
pamamahagi | Verteiler | router |
pandaliri | digital | digital |
hawi | Wischen | swipe |
imbakan | Speicher | storage |
kilig | Vibrieren | vibrate |
kumpas | Geste | gesture |
panglingkod | server | |
panlulon | Roller | scroll bar |
lugar | site | |
pahina | Seite | page |
kapiraso | Bit | bit |
Netz | web | |
talaan | Verzeichnis | directory |
talaksan | Datei | file |
tirahan | Adresse | URL |
palatuntunan | Programm | programme |
pagkakaugnay | Verweis | link |
pahinang pamagat | Leitseite [Titelseite] | home page |
Pasok Tipahan Pagong Pindot, Hawi Kumpas |
Labas Larawan Tunog Kilig | |||
↓ | ↑ | |||
Pantuos mismo CPU | ||||
↓↑ | ||||
Imbakan |
Mga Kulay = Farben (• Kulay)
abuhin amarilyo asul kulay-biyoleta bughaw berde dilaw |
itim ↓ kayumanggi (kulay-)lila luntian pula puti rosas |
ubi mura matingkad |
Mga Kulisap = Insekten (• Kulisap)
Archiptera = Urflügler tutubi Orthopteroidea = Geradflügler ↓ anay ↓ ipis ↓ kuliglig ↓ kuto tipaklong Lepidoptera paruparo Diptera = Zweiflügler ↓ lamok ↓ langaw niknik |
Aphaniptera ↓ pulgas Coleoptera = Käfer ↓ alitaptap ↓ bukbok ↓ uwang Hymenoptera = Hautflügler ↓ bubuyog ↓ langgam ↓ pukyot ↓ putakti |
Isang klase ng lahing ✧
Arthropoda ang kulisap (Latin
na pangalan Insecta, sectus = putol). Mayroon sila tatlong pares na paa.
Kamag-anak ng mga gagamba (Arachnoidea,
may apat na pares na paa) at ng mga
Crustacea (may lima o mahigit
na pares na paa) ang mga kulisap.
Nakatira ang kulisap sa lahat na bahagi ng daigdig, sa malalamig o maiinit na kaligiran,
sa matutuyong lugar at sa mga tubigan.
Matigas at parang "baluti" ang balat ng kulisap. May isang sariling "baluti" ang bawat
bahagi ng katawan.
Ang karaniwang kulisap ay may tatlo o apat
na anyong buhay: Itlog - larva - pupa - imago.
May tawag na larva ang anyo ng supling at aktibong kulisap matapos lumabas sa itlog.
Mga uod na may buhok ang mga larva ng paru-paru. Tumitira sa tubig ang mga larva ng lamok.
Pinakamaraming pagkain kung may larva.
Sa Kusina = In der Küche (• Kusina)
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_K.html
Kabihasnang Pilipino L |
(••L •• L) |
Labada = Wäsche (• Labada)
labahin magbabad magbanlaw pambanlaw |
pigain sampay sampayan |
↓
almirol plantsa kabayo |
Sa Langit = Am Himmel (• Langit)
araw ↓ talang batugan bituin ↓ bulalakaw |
buwan himpapawid planeta |
tala ↓ tanglaw-daga ✦ Panahong-langit |
Lasa at Amoy = Geschmack und Geruch (• Lasa)
maalat maalingasaw maanggo maanghang maanghit maantot maasim mabaho mabantot mahalimuyak |
↓
malansa malasa malinamnam mapakla mapait masamyo masangsang masarap matabang matamis |
Mga Pampalasa = Gewürze (• Pampalasa)
asin ↓ kanela ketsup |
↓
laurel ✧ luya ✧ oregano ✧ sampalok |
↓
sili ↓ suka ↓ tanglad ↓ toyo |
Sa Paliguan = Im Badezimmer (• Ligo)
gripo ↓ gugo panghiso hugasan kubeta |
lababo agusan pampaligo sabon ↓ salamin |
suklay tabo tuwalya |
hilamos hinaw |
↓
hugas ihi |
↓
ligo tae |
✐ ligo und hugas
Der Wortstamm [ligo] beschreibt die Tätigkeit des Badens (nicht den Ort). Das Verb maligo bedeutet "Baden mit Haarwäsche". Im Gegensatz dazu ist [hugas] "etwas waschen", also einen Körperteil oder auch den ganzen Körper ohne Haarwäsche.
Pagsusulat ng Liham = Briefe schreiben (• Liham)
Mga katangian ng mabuting liham
Kalinawan - Kabuuan - Kaiklian - Paggalang - Pamamaraan (kaayusan).
Mga bahagi ng liham
Pamuhatan - Patunguhang-sulat - Bating pansimula
Katawan ng liham: Bakit sumusulat ngayon? - Mga bagay-bagay (kayo / ako) - Ano ang
gusto ko?
Bating pangwakas - Lagda
Pangyayaring Pangkalikasan = Naturereignisse (• Likas)
bulkan pagguho ng lupa ↓ laba ↓ lahar |
lindol pagpapalikas |
✦ Hangin at Bagyo ✦ Panahong-langit |
Lipunan at Pulitika = Gesellschaft und Politik (• Lipunan)
↓ baranggay | kinatawan | ↓ sanggunian |
Lupa at Bahay = Grundstück und Haus (• Lupa)
↓
agusan bakod ↓ pabigat kanal ↓ palingkurang-bayan |
✧
↓
metro kuwadrado ↓ notaryo |
↓
kasulatan ↓ kasunduan ↓ tanggapang-lupa ↓ titulo ↓ upang-laon ↓ right of way ✦ Sa Bahay |
Titulo ng Lupa = Grundbucheintrag (• Titulo)
Nagkaroon ng titulo (En-PH: 'Transfer Certificate of Title', En: 'title deed') ang may-ari ng lupa. Tinitiyak sa kasulutang ito
Pabigat sa Titulo = Belastung (• Pabigat)
Ang pabigat sa titulo (En: 'encumbrance') ay ↓ kasulatang tinityak ang tanging karapatan ng ibang panig (may-ari ng pabigat, may-pabigat) sa lupa. Nasa lupa ang pabigat, hindi lang sa may-ari ng lupa. Maaaring sabihing dinadala ng lupa ang pabigat ng may-pabigat.
Kung ipinagbibili ang lupa, "lumilipat" ang pabigat sa bagong may-ari. Walang pagbabago ng karapatan ng may-pabigat. Iba ang kalagayan kung ↓ kasunduan lamang na hindi nasa titulo. Naiiwan ang tungkulin sa dating may-ari ng lupa. Wala nang karapatan sa lupa. Dapat pumunta sa dating may-ari at mag-angkin sa bayad. May kahirapan kung hindi niya kaya o ayaw magbayad.
Pagbibili at Pagbili ng Lupa = Verkauf und Kauf eines Grundstücks
Dapat ng ↓ kasulatan sa harap ng notaryo upang magbili at bumili ng lupa. Kahit anong ↓ kasunduan - pasalita o nakasulat - sa tabi ng kasulatang pangnotaryo ang walang bisa hinggil sa lupa.
Bago bumili ng lupa = Vor dem Kauf eines Grundstücks
Masigasig paglilikom ng kabitiran sa lupang gustong binila ang unang baitang upang maging may-ari ng lupa at bahay.
Kalusugan = Gesundheit (• Kasulugan, • Lusog)
diyeta | gamot lunas |
↓ psyllium ✦ Halamang-gamot |
✧ Malusog na Pagkain (○ Malusog) = Gesunde Ernährung
Pagluluto = Kochen (Essen zubereiten) (• Luto)
babad bagong luto bati gayat gisa hain hiwa ↓ hurno ihaw |
kulo malabnaw laga malapot piga |
pitpit prito sahog saing sangkap ↓ singaw sagitsit tadtad ✦ Pagkain ✦ Sa Kusina |
Pagsukat at pagtitimbang sa lutong bahay = Messen und Wiegen beim Kochen
Sa makabagong kusina, metrikong takalan (at baka timbangan) ang kailangan upang
sukatin ang mga sangkap. Saka mga makabagong aklat na
lutuin na gumagamit ng mga metrikong yunit (✧ kg, g,
✧ ml atbp.).
15 ml ang isang kutsara, 5 ml ang isang kutsarita.
In der modernen Küche braucht man
einen metrischen Messbecher (und vielleicht eine Waage), um die Zutaten abzumessen. Dann
braucht man noch moderne Kochbücher, die metrische Einheiten (kg, g, ml usw.) benutzen.
Ein Esslöffel sind 15 ml, ein Kaffeelöffel 5 ml.
Puswelo bilang takalan = Tasse als Messbecher (• Puswelo)
Sa makalumang Pilipinong aklat ng pagluluto, ginagamit ang
tasa (o
puswelo) upang takalin ang mga sahog.
Ano ang laki ng isang tasa? Sa Estados Unidos,
1/16 US-galon ang isa (husto 237 ml), sa Australia 250 ml.
Babala: Karaniwang mas maliit ang mga tasa sa kusina ninyo (120 - 200 ml). Sa lutuang-kape,
isang tasa ay 100 - 150 ml.
In veralteten philippinischen
Kochbüchern wird die Tasse als Maß für Zutaten benutzt.
Was ist eine Tasse? Eine US-Tasse ist 1/16 US-Galone (237 ml), in Australien
250 ml.
Warnung: Normalerweise sind Tassen in der Küche kleiner (120 - 200 ml). In einer
Kaffeemaschine ist eine Tasse 100 - 150 ml.
Lutong Pilipino = Philippinische Gerichte (• Luto PH)
↓
bagoong ↓ binalot ↓ balut ↓ bulalo daeng ↓ dinuguan ginataan |
↓
itlog na pula ↓ kari-kari ↓ kilawin laing ↓ pakbet ↓ paksiw ↓ sinangag |
↓
sinigang ↓ sisig ↓ tinola ↓ tuyo ✧ Palay: Kakanin |
Lutong Espanyol = Spanische Gerichte (• Luto ES)
Sa wastong salita: Pilipinong putageng inibatay sa putaheng Espanyol o Mexiko.
Genauer gesagt: Philippinische Gerichte, die von spanischen und mexikanischen Gerichten
abgeleitet sind.
↓
adobo ↓ aroskaldo ↓ asado ↓ atsara ↓ embutido estopado |
↓
letson ↓ longganisa metsado ✧ pandesal ↓ potsero |
↓
tamales torta ↓ tsampurado ✧ turon |
↓ kaldereta | ✦ Matamis at Meryenda |
Lutong Intsik = Chinesische Gerichte (• Luto CN)
Genauer gesagt: Philippinische Gerichte, die von chinesischen Gerichten abgeleitet sind.
↓
goto ↓ hopya ↓ hototay ↓ liyempo ↓ lugaw |
↓
lumpiya ✦ pansit |
↓
siyomay ↓ siyopaw ↓ tikoy |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_L.html
Kabihasnang Pilipino M - N |
(••M ••N •• M •• N) |
Magellan, Fernando (• Magellan)
Fernando Magellan oder
Magellanes ist die spanisierte Form des Namens des portogiesischen
Seefahrers Fernão de Magalhães
[ma.γaλ'aɪʃ].
* um 1480, † 27. April 1521 auf Maktan, Philippinen.
Seit 1517 in spanischen Diensten. Dort erhielt er den Auftrag, einen Westweg zu den
Molukken zu finden. Mit fünf Schiffen verließ er 1519 Sanlúcar, fand die nach ihm benannte
Magellanstraße. 1521 erreichte er die Philippinen in der Nähe von Cebu, wo er im Kampf mit
Lapulapu fiel. Sein Nachfolger J.S. Elcano setzte die Fahrt zu den Molukken fort und
erreichte Spanien 1522. Der Mitreisende Antonio Pigafatti beschrieb
die Reise.
Mapupulang Mata = Bindehautentzündung (• Mata)
Conjunctivites ang tawag na mediko para sa mapupulang mata. Puwedend dahil sa bakterya, virus o allergy ang mamumula ng mata. Kung may kasamang pagluluha at walang napupundar na muta ang pamumula ng mata, ito ay dulot ng virus. Kung ito naman ay may kasamang paghahatsing, pananakit ng ulo, lagnat at matinding pagluluha, ito ay maaaring dala ng allergy. Pero dulot ng bakterya ang karaniwang mapupulang mata. Anu-ano ba ang sintoma nito?
Puwede mahawahan ang kabilang mata kung nasalat ng daliri ang may-sakit na mata at nakuskos na ang ibang mata, o nakigamit ng panyo ng isang taong may matang mapupula. Mabisa ang mga gamot-patak na antibiyotika. Sa loob lamang ng 5 - 7 araw ay magaling na ang pamamaga. Hindi dapat kinukusot ang mata. Ugaliin ang madalas na paghuhugas ng kamay.
Konjunktivitis ist die medizinische Bezeichnung für Bindehautentzündungen. Ursachen sind Bakterien, Viren, Pilze; chemische oder physikalische Reize (Verätzung, Rauch usw.); Allergien. Während in Deutschland Virusinfektionen überwiegen, handelt es sich in den Philippinen in der Regel um eine bakteriell verursachte Entzündung mit folgenden Symptomen:
Das andere Auge kann angesteckt werden, wenn das kranke Auge berührt wird und dann das gesunde Auge gerieben wird, oder wenn man das Taschentuch eines Kranken verwendet. Wirksam sind Antibiotika. Nach 5 - 7 Tagen verschwindet die Entzündung. Öfteres Händewaschen ist nützlich.
Mga Materyales at Pananim na Di-nakakain = Werkstoffe und technische Nutzpflanzen (• Materyales)
↓
abaka ↓ apog ↓ bubog |
↓
goma ↓ kristal ↓ luyang-dilaw |
Pananim na ay ginagamit sa gawaan at industriya.
Palapantayang Metriko = Metrisches Maßystem (• Metriko)
Pandaigdig na palapantayan ng pagsukat (ISO 1000). Ginagamit
sa buong mundo (maliban sa USA).
Palapantayang metriko: Kasaysayan sa daigdig
Linikha sa Pransa (panahon ng Pransang Himagsikan 1789). Isinagawa sa Europa sa panahon ng
1800 - 1900. Isinagawa sa Ingglatera sa panahon ng 1950. Isinagawa sa Asia sa panahon ng
1850 -1950.
Palapantayang metriko: Kasaysayan sa Pilipinas
Isinagawa sa Pilipinas sa panahon
1850 - 1898. Pinalitan sa (makalumang) pambansang sistema ng USA (inch, US-galon, pound).
Ngayon mabagal na isinasagawa ulit.
Mga katangian ng palapantayang metriko
✧ Desimal ang palapantayan
(ginagamit ang mga bilang 10, 100, 1000, 0.01, 0.001)
Pantay-pantay (halimbawa: 1 J = 1 Nm = 1 Ws).
Ginagamit sa halos na buong daigdig (maliban sa USA).
Mga ↓ palakihang pampisika at mga ↓ pamantayan nito sa palapantayang metriko
Haba {*}: ↓
metro (m) Rabaw: metro kuwadrado (m2 makaluma: qm) (Dami ng) Laman: metro kubiko (m3) ↓ litro (l) Panahon {*}: saglit (s) Dalasan: hertz (Hz) Tulin: metro bawat saglit (m/s) |
Timbang {*}: ↓
gramo (g) ↓ kakapalan (g/cm-3) ✧ Kapal-daloy {*}: ampere (A) Dami: wattsaglit (Ws) Lakas: watt (W) Init (Temperatura) {*}: kelvin (K) Lakas ng ilaw {*}: candela (cd) Mole {*} (mol) |
Lakas (bigat): newton (N) ✧ Enerhiya: joule (J) Tindi (ng bigat): pascal (Pa) |
{*} = Saligang palakihan. |
Mga unlapi sa mga pamantayan ng palapantayang metriko
Giga G = 1 000 000 000 = 109 |
5 GB = limang gigabyte ≈ 5 000 000 000 byte (haba ng talaksan). Hindi pamantayan ng palapantayang metriko ang byte. |
Mega M = 1 000 000 = 106 | 12 MV = labindalawang megavolt = 12 000 000 volt (kidlat sa pagitan ng lupa at ulap) |
kilo k = 1 000 = 103 | 50 kg = limampung kilogramo = 50 000 gramo (sako ng bigas) |
--- = 1 | 3 m = tatlong metro (tela sa damit) |
senti c = 1/100 = 10-2 | 25 cm = dalawamput-limang sentimeter = 25/100 = 0.25 metro (haba ng paa) |
mili m = 1 / 1 000 = 10-3 | 320 ml (320 mL) = 320 mililitro = 320/1000 = 0.320 litro (maliit na bote ng beer) |
mikro μ = 1 / 1 000 000 = 10-6 | 120 μm = 120 mikrometro = 120/1000 000 metro (kapal ng buhok ng tao) |
nano n = 1 / 1 000 000 000 = 10-9 | 570 nm = 570 nanometro = 570/1000 000 000 metro (habang-alon ng dilaw na ilaw) |
piko p = 1 / 1 000 000 000 000 = 10-12 |
Pagsulat ng mga daglat ng palapantayang metriko (ISO 1000)
Mga Mollusca = Weichtiere (• Mollusca)
Suso (Gastropoda) = Schnecken ↓ kuhol Kabibe (Bivalvia) = Muscheln ↓ kapis ↓ tahong |
Cephalopoda Kopffüßer ↓ pugita ↓ pusit galamay takupis |
Mga Pangalan = Vornamen (• Pangalan)
Filipino | Espanyol = Spanisch | Inggles = Englisch | |
Lalaki = Männlich |
Pandoy Samadhi | Edgardo Jesus Jose Nap Rico Sergio Vir | Charles Joe Ryan |
Babae = Weiblich | Ligaya Nene Sinaya | Ana Elena Gilda Maria Nimfa Nova Paola Rita Reina | Lily Rose Melody Sunshine |
Niyog = Kokospalme (• Niyog)
niyog: Kokospalme (Cocus nucifera), ausgereifte Kokosnuss.
bao ↓ buko bunot ↓ gata ✧ lambanog |
↓
latik ↓ makapuno |
↓
sabaw ng buko ↓ sapal ✧ tuba ↓ ubod ✧ uwang |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_MN.html
Kabihasnang Pilipino P |
(••P •• P) |
Palay = Reis (• Palay)
Der Bauer baut palay (Pflanze) an und verkauft palay (unenthülstes Korn). Nach dem giling (Mahlen) wird auf dem Markt bigas (enthülster Reis) verkauft. Dieser wird gekocht und als kanin (gekochter Reis) auf den Tisch gebracht. |
↓
bibingka bigas ✧ bihon ↓ biko ↓ binlid gadgad |
↓
galapong ipa kanin ↓ kakanin ↓ kalamay lugaw ↓ malagkit |
↓
palay ↓ puto saing ✧ sinangag ↓ suman tutong |
Panahon (tagal) = Zeit (• Panahon)
saglit minuto oras araw linggo buwan taon Sa Bawat Araw madaling araw bukang-liwayway umaga tanghali hapon takipsilim gabi hatinggabi |
Mga Araw sa Linggo Lunes Martes Miyerkules Huwebes Biyernes Sabado Linggo Mga Buwan ng Taon Enero Pebrero Marso Abril Mayo Hunyo Hulyo Agosto Setyembre Oktubre Nobyembre Disyembre |
noong
isang taon noong Linggo kagabi sa Linggo sa isang taon magdamag ↓ palaorasan |
← früher |
0 jetzt | → später | |
am gleichen Tag | kanina | ngayon | mamaya |
ein Tag | kahapon | bukas | |
zwei Tage | kamakalawa | samakalawa | |
einige Tage | kamakailan | ||
viele Tage | noon | sa isang araw |
dati = ein früherer |
huli = der vorige |
kasalukuyan = der jetzige |
kasunod = der nächste |
susunod = ein späterer |
Pagbibilang ng oras sa araw (• Oras)
Katulad ng karaniwang pagbibilang, nagsisimula mula sa 0 (at hanggang 24) ang sistemang 24-oras. Dahil doon, 00:00 ang simula ng araw at 24:00 ang wakas nito sa hatinggabi. Indiya (noong lupang-sakop sa 'Great Britain') ang unang bansang nagpairal ang 24-oras noong 1865. Sumusunod ang Europa (1893 - 1940) at saka halos ang buong daigdig maliban sa Estados Unidos, Amerika-Timog at Pilipinas na ginagamit pa ang kaugaliang sistema ng dalawang beses na labing-dalawang oras na may "am/pm". Noon, ang dahilan para sa sistema na ito ang kahirapang ipakita ang 24 oras sa relos at ang kahirapan ng mas maraming tunog kaysa labing-dalawa sa batingaw ng simbahan.
Kasakulayan, hindi na mahalaga ang bilog na relos at ang batingaw ng simbahan, sa Pilipinas din. Makabagong tao ang gumagamit ng sistemang 24-oras sa lahat ng mahalagang pagpapahayag ng oras, kahit sa buhay na pang-araw-araw. Kung medyo mahalaga lang ang oras, magaling pa at mas mabuti na ang "Uuwi ako sa mga alas-seis". Ang 'am/pm' sa kompyuter ng selpon ay katulad ng pagluluto sa kalderong-'stainless-steel' sa ibabaw ng apoy ng panggatong.
Panahong-langit = Wetter (• Panahon L)
ambon ✧ amihan araw ✦ bagyo bahaghari ✧ habagat kidlat |
kulog hamog hangin ipuipo simoy ulan ulap unos |
klima PAG-ASA ↓ Tagpanahon tag-ulan tagtuyo ↓ tag-araw tag-init taglamig |
Pansit = Nudeln (• Pansit)
↓ p. batchoy ↓ bihon ↓ p. Kanton ↓ lomi ↓ p. Malabon |
↓
mami ↓ miki ↓ miswa ↓ sotanghon |
Pansit
Der Name Pansit kommt aus dem Chinesischen (Hokkien: "etwas, was bequem, zweckmäßig, praktisch gekocht wurde"), Pansit ist heute ein Nationalgericht der Philippinen. Die Teigwaren werden hergestellt aus
In der Regel ist das Nudelgericht leicht angebraten (✧ gisado), das Grundrezept besagt: Fleisch anbraten, dann die frischen oder kurz in Wasser eingelegten Nudeln hinzugeben. Auch gibt es suppige Nudelgerichte. Die Nudelgerichte werden häufig mit Soyasoße (✧ toyo) gewürzt. Zu den gewürzten Nudeln kommen - je nach Gegend - Einlagen von Hühner- und Schweinefleisch, Fisch und Meeresfrüchten und hartgekochten Hühner- oder Wachteleiern.
Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan) = Philippinisches Wertesystem (• Pantay)
↓ Asal | ||
↓ Kapwa | Damdamin = Gefühl |
Dangal = Ehre, Würde |
Pakikisama = Verträglichkeit | ↓ Hiya | Pagkabahala = Verantwortlichkeit |
Pakikitungo = höfliches Verhalten | Amor propyo = Selbstachtung | Galang = Respekt |
Pakikiramay = Mitgefühl | Delikadeza = persönliche Empfindlichkeit, Schamhaftigkeit |
↓ Utang na loob = Dankesschuld |
Awa = Mitleid |
Alinsunod kay Landa Jocano, 'Filipino Value System' { Jocano 1997}.
Es fällt auf, dass Tugenden wie Ehrlichkeit, Fleiß und Sparsamkeit in diesem Wertesystem keinen Platz gefunden haben.
Pasko (• pasko)
✐ Salitang pasko
Pinagmulan ng salitang pasko ang Hebreong salitang 'pésach'. Ito ang katawagan sa Pistang Hudyong pagbalik ng angkan ni Israel mula sa Egipto (sa Marso o Abril; Eksodo 13 at 14 sa Banal na Kasalutan). Sa ilang wikang pang-Europa, salitang katulad nito ang ginagamit na pistahang ito sa Disyembre.
Kataliwasan ang wikang Inggles ('Christmas') at ang Aleman ('Weihnachten' = "gabing banal"). Sa wikang Espanyol, "pasko ng pagkabuhay" ang kahulugan ng salitang 'Pascua', 'Navidad' ang pasko.
Pasko ng Pagkabuhay = Ostern
Mga pinagmulan ng Pasko ng Pagkabuhay
May ilang pinagmulan ang Pasko ng Pagkabuhay:
May kaugnayan sa Hudyong pista ang Kristyanong Pasko ng Pagkabuhay: Gustong ipagdiwang ni Hesus kasama ang mga alagad niya ang pistang Pessach sa Herusalem. Kanilang pagdiriwang ng unang gabi ng Pesach ang Banal na Hapunan.
Petsa ng Pasko ng Pagkabuhay
Linggong pagkatapos ng unang buwan na bilog pagkatapos ng pagkakapareho ng araw at gabi
(simula ng tagsibol).
Mga tanda ng Pasko ng Pagkabuhay
Tandang pagano: Buwan na bilog, itlog, itlog na may kulay pula, koneho, sigang pamasko.
Tandang Kristyano: Kordero (batang tupa) na may kuros.
Pilar, Marcelo H. del 1850-1896 (• Pilar)
... ng ✧
Kilusang Propaganda. Tulang Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas.
Führendes Mitglied der
Propaganda-Bewegung, Übersetzung von Andersens Werken und von
Wilhelm Tell in Tagalog, Gedicht Sagot ng Espanya sa Hibik ng
Pilipinas.
Pilipinas = Die Philippinen (• Pilipinas)
✦
Kasaysayan ng Pilipinas (○ Saysay) = Geschichte der Philippinen ✦ Mga Kalapit-bansa ng Pilipinas (○ Bansa) = Nachbarländer der Philippinen | ||
↓
Lipa, Batangas ↓ Makiling |
↓
Taal ↓ Tayabas ↓ Pinatubo |
Saan galing ang salitang Pilipinas?
Galing sa Espanyol na pangalan Felipe ang salitang Pilipinas.
Noong 1543, binigay ni Ruy Lopez de Villobos ang pangalang Las Islas Filipinas na
pinangalan sa prinsipe at saka haring Felipe II.
Ang Espanyol na pangalan Felipe ay galing sa Latin na Philippus, ito'y
galing sa ✧ Griyegong
Φιλιππος.
Der offizielle Name des Landes ist Republika ng Pilipinas.
1543 gab der spanische Eroberer
Ruy Lopez de Villobos dem Lande den Namen Las Islas
Filipinas, benannt nach dem damaligen spanischen Kronprinzen, dem späteren König
Philipp II. von Spanien (Regierungszeit 1566-98). Der italienische Kartograf G. Ramusio
erwähnt das Wort Philippinen erstmalig 1554 auf einer Seekarte.
✐ Zur Aussprache und Schreibweise
Die Wörter Pilipinas, Pilipino, Pilipina sind von dem Vornamen Philipp
abgeleitet. Die spanische Schreibweise ist Felipe, daher werden im Spanischen die
Wörter Filipino usw. verwendet. Da das Tagalog keinen Laut und Buchstaben f
kennt, erfolgte die Abwandlung zu Pilipino usw. In englischsprachigen Texten wird
häufig Filipino anstelle von Philippine verwendet.
Dazu einige Beispiele:
Spanisch: Las Islas Filipinas. La Antigua Escritra Filipina.
Filipinisch: Ang Pilipinas at ang mga Pilipino = 'Die Philippinen
(Land) und die Filipinos (Leute)'. Kasaysayan ng Pilipinas
= 'Geschichte der Philippinen'.
Englisch: Republic of the Philippines. History of the Filipino People.
Abweichend davon wird in dem Artikel der philippinischen
Verfassung über die Landessprache die Schreibweise Filipino sowohl im
englischsprachigen als auch im Filipino Text verwendet, die Verwendung des Wortes
Pilipino für die Sprache ist also veraltet.
Regionale Gliederung (drei Inselgruppen)
Pilipinas at Estados Unidos = Die Philippinen und die Vereinigten Staaten (• Unidos)
✦ ✐ Amerika
Pamantayan sa Pilipinas at sa Estados Unidos = Philippinisches und US-Wertesystem
Pakikisama sa kapwa ang saligan ng ✦ Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan). Sa tampok nito ang mga tao, hindi ang nag-iisang tao. Baligtad ang pamantayan ng Estados Unidos, pinakahalaga ang pansariling tao at ang pagpapasulong nito. Nababagay at magaling ang dalawang sistema, kung bukod at hindi hinahalo. Dahil dito, hindi nagkabagay ang pagsasalubong ng Estados Unidos at Pilipinas kung naging lupang-sakop ang Pilipinas.
Sa tanawan ng taga-US, pinakamagandang bansa sa daigdig ang Estados Unidos. Halos wala silang alam (at ayaw alamin) tungkol sa iba pang bansa at sa iba't-ibang kabihasnan at wika niyon. Hindi na kailangang gamitin ang iba't ibang wika, tama lamang ang Amerikanong Inggles. Matibay ang maniniwala ng taga-US na gustong maging katulad nila ang halos lahat ng tao sa daigdig. Dapat tulungan ang di-taga-US at minsan mamilit sa kanila para tuparin ang layunan na ito.
Lupang-sakop na Pilipinas = Die Kolonie Philippinen
Kung sinakop ng Estados Unidos ang Pilipinas, nagsagawa sila ng palakad ng 'Benevolent Assimilation' (mabuting paglagom). Sa katotohanan, iniangkop ang Pilipinong buhay at lipunan patungang Estados Unidos. Lalo na, inisagawa ang wikang Amerikanong Inggles sa pagtuturo sa lahat ng mga paaralan. Pinabalik ang Pilipinas sa makalumang palapantayang di-metriko ng Estados Unidos. Sumusunod sa lahat ng pagbabagong iyon ang masunuring mga Pilipino. Kinalabasan nito para sa Pilipino ang:
Sa magaang salita: "Pinabago ng malalaking Amerikano ang maliliit na Pinoy sa maliliit na Amerikano."
✐ Salitang paggalang na po = Das Höflichkeitswort po (• Po)
Im Gespräch mit Respektspersonen wird dieses Höflichkeitswort in jedem Satz verwendet, in längeren Sätzen sogar mehrfach. Es kann in die Mitte des Satzes oder an das Satzende gestellt werden, jedoch nicht an den Satzanfang. Mit oo = 'ja' wird es zu opo zusammengezogen. Neben po gibt es eine weniger formelle Form ho und oho, die u.a. häufig im täglichen Geschäfsverkehr verwendet wird.
Filipinos wird in der Schule beigebracht, dass po im Englischen mit 'Sir' oder 'Ma'm' zu übersetzen sei. Da der Filipino in seiner eigenen Sprache keine Geschlechter unterscheidet, geschieht es nicht selten, dass eine Dame mit einem strammen 'Good morning, Sir' begrüßt wird.
✐ Salitang pormal = förmlich, formal (• Pormal)
Sa wikang Filipino
1 :: Nangangailangan ng mahigpit na
pagtalima sa kahingian ng anyo, kaugalian o kagandahang asal.
2 :: Angkop isuot o gamitin sa mga seremonya, marangyang handaan
at iba pa.
3a :: Hinggil sa porma lamang.
3b :: May kaugnayan lamang sa porma o estruktura at hindi sa
nilalaman.
4 :: Pampaaralan; akademiko. { UPD}
In Filipino
1 :: Verlangt strenge Befolgung der
Anforderungen der Form, des Üblichen oder des anständigen Verhaltens.
2 :: Angemessen für Zeremonien, aufwendigen Einladungen usw.
3a :: Sich nur auf die Form beziehend.
3b :: Bezieht sich nur auf die Form oder den Rahmen, nicht den
Inhalt.
4 :: Schulmeisterlich, akademisch.
Sa wikang Inggles = Im Englischen
1 :: Used or done or held in accordance
with rules, convention or ceremony.
2 :: Ceremonial; required by convention.
3 :: Precise or symmetrical.
4 :: Prim or stiff in manner.
5 :: Perfunctory, having the form without the spirit.
6 :: Valid or correctly so called because its form; explicit and definite.
7 :: In accordance with recognised forms or rules.
8 :: Of or concerned with (outward) form or appearance, esp. as distinct from
content or matter.
9 :: Logic Concerned with the form and not the matter of reasoning.
10 :: Philos. Of the essence of the thing; essential, not material.
11 :: N.Amer. An evening dress; an occation on which evening dress is worn.
{ Oxford}
Mga Prutas = Obst und Früchte (• Prutas)
↓
abokado atis ↓ bayabas balimbing ✧ buko ↓ dalandan ↓ dayap duhat duryan granada |
↓
guyabano ↓ kaimito ↓ kakaw ↓ kalamansi kasoy ↓ kiat-kiat ↓ langka ↓ lansones ↓ mani ↓ mangga ✦ niyog ↓ pakwan |
↓
papaya ↓ pili ↓ pinya pomelo ↓ ponkan ↓ saging ✧ sampalok santol ↓ sinigwelas ↓ suha ↓ tsiko |
sariwa hilaw, mura |
manibalang hinog |
bulok mapakla |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_P.html
Kabihasnang Pilipino R S |
(••R •• R ••S •• S) |
Recto, Claro M. (-1960) (• Recto)
Nationalistischer philippin. Politiker. Präsident der verfassungsgebenden Versammlung 1934. Mitglied der Regierung unter japanischer Besatzung 1942. Nach dem Zweiten Weltkrieg Kritiker der philippin. Politik einer zu nahen Anlehnung an die USA.
Rizal, Jose (1861-1896) (• Rizal)
Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda [1] (19 Hunyo 1861 - 30 Disyembre 1896) ay isa sa pinakatanyag na tagapagtaguyod ng pagbabago sa Pilipinas noong panahon ng pananakop ng mga Kastila. Siya ang kinikilala Pambansang Bayani ng Pilipinas.
Ipinanganak si Rizal sa isang mayamang angkan sa Calamba, Laguna at ikapito siya ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos. Nag-aral siya sa Ateneo Municipal de Manila, at nakakuha ng diploma sa Batsilyer ng Sining at nag-aral ng medisina sa Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila. Ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Espanya, Pransas at Alemanya.
Isang polimata si Rizal; maliban sa medisina ay mahusay siya sa pagpinta, pagguhit, paglilok at pag-ukit. Siya ay makata, manunulat, at nobelista na ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela na Noli Me Tángere, at ang kasunod nitong El filibusterismo.
Itinatag ni José Rizal ang La Liga Filipina ng Katipunan na pinamunuan ni Andrés Bonifacio. Siya ay tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng Pilipinas ng sarili nitong pamahalaan sa mayapang pamamaraan kaysa sa marahas na himagsikan, na susuportahan lamang ang karahasan bilang huling opsyon. Naniniwala si Rizal na ang tanging katuwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas at pagkakaroon nito ng sariling pamahalaan ay ang pagbabalik ng karangalan ng mga mamamayan, at winika niya "Bakit kalayaan, kung ang mga alipin ngayon ay magiging maniniil ng hinaharap?" Ang pangkahalatang napagsang-ayunan ng mga dalubhasa sa buhay ni Rizal ay ang pagbitay sa kanya ang nagtulak upang magsimula ang Himagsikang Pilipino.
Ang inatasan na bumaril kay Rizal sa Bagumbayan ay mga Pilipino at Kastilang kasapi ng Hukbong Kastila (30 Disyembre 1896). Lihim siyang nilibing sa Libingang Paco sa Maynila ng wala man lang tanda sa libingan. Nakatago naman sa lampara ang kaniyang tulang Mi ultimo adios na pinaniniwalaang sinulat ilang araw bago ang kaniyang pagbitay.
Geboren in Calamba, Laguna, in einer wohlhabenden Familie. Besucht die Ateneo de Manila Schule und studiert Medizin an der Santo Tomas Universität in Manila und der Universidad Central de Madrid, wo er 1885 zum Doktor der Medizin promoviert wurde. Auf seinen anschließenden Reisen hat er 1887 ein paar Monate in Heidelberg studiert und gelebt (Wilhelmsfeld bei Heidelberg). Damit hat er Heidelberg in den Philippinen bekannt gemacht.
Schreibt als Mitglied der Kilusang Propaganda in Spanien die beiden Romane "Noli me tangere" (1887) und "El Filibusterismo" (1891) und mehrere Artikel für die Zeitschrift La Solidaridad. Kehrt 1892 nach Manila zurück, wird nach kurzer Zeit von der spanischen Kolonialregierung nach Dapitan, Mindanao verbannt. Im August 1896 zurück nach Manila, reist nach Spanien, dort festgenommen und in die Philippinen zurückgebracht. Am 30. Dezember 1896 von der span. Kolonialregierung hingerichtet in Luneta, Manila (Platz des heutigen Rizal-Nationaldenkmales).
Vorzugsweise hat Rizal in spanischer Sprache geschrieben, in Tagalog sind Der Brief an die jungen Frauen von Malalos und ein Artikel ✦ Specimens of Tagal Folklore für eine englische Zeitschrift.
Rizal hat nicht die Unabhängigkeit der Philippinen angestrebt. Vielmehr hat er sich für Gleichberechtigung der Filipinos innerhalb des spanischen Staatsverbundes eingesetzt und gegen Rassendiskriminierung gekämpft. Es ist deshalb erstaunlich, dass die Filipinos ihn als Nationalhelden betrachten, er sollte vielmehr als bedeutender Menschenrechtler angesehen werden.
Anm. des Verf.: Viellecht war und ist man in Asien mehr an Nationalhelden als an Menschenrechtlern interessiert.
✦ Pambansang ○ Bayani = Nationalheld.
✐ sakuna (• Sakuna+sakuna)
sakuna = Notfall, Unfall.
In dem "Buch der Erzählungen aus dem früheren Existenzen Buddhas" gibt es eine Geschichte Sakuna-Jataka in der Pali-Sprache (ein enger Verwandter des klassischen Sanskrit), in der ein Gleichnis erzählt wird über Vögel, deren Wald abgebrannt ist.
Salapi = Geld (• Salapi)
barya ↓ kuwarta kuwartang papel kuwartang metal |
pamasahe Piso ↓ resibo ↓ salapi sensilyo |
sentimos ↓ singil sukli tong ↓ tubo ↓ tuusin sa bangko ✦ Negosyo |
Kaugalian, malabo ang pag-unawa ng Pilipino tungkol sa salapi: "May mga mayaman, at minsan nila tinutulungan ang mahihirap." Kaugalian, panustos at hindi salapi ang tulong na ito. Halos walang katutubong salita hinggil sa salapi. Hindi pa sa kaugaliang kabihasnan ang makabagong pag-unwawa na galing sa pansariling trabaho (suweldo o kalakalan) ang hanapbuhay.
Tuusin sa Bangko = Bankkonto.
Pamamaraan ng paglalagak at paglalabas ng salapi sa bangko para mag-impok o ligtas na ilagay ang pera. Kasalukuyang puwedeng gamitin ang internet upang makita at gamitin ang tuusin, halimbawa sa mga pagpapadala. Karaniwan, hindi na dapat pumunta sa tanggapan ng bangko.
Kaugalian, hindi mabuting kilala sa Pilipino ang negosyo ng pananalapi maliban sa pag-utang at ibalik ang utang sa mga hulog. Kung kaya, sa wikang Filipino ay kulang ang mga katawagan para dito. May ilang Espayol na salitang hiram, ngunit kasalukuyan, Inggles ang wika ng mga sulat sa negosyong ito.
Kung karaniwang tuusin ang binubuksan sa bangko, dapat muna maglagak ng pera. Palaging may laman sa tuusin, dahil palaging bahagi ng laman lamang ang maaaring ibawas. Hindi kailanman maaari utang sa tuusing-lamang ito. Kung gusto ng utang sa bangko ay ibang uri ng tuusin (tuusing-utang) ang binubuksan.
bawas | 'debit' | Pagbabawas dahil sa paglalabas, pagpapadala, bayad sa tindahan atbp. |
dagdag | 'credit' | Pagdadagdag dahil sa paglalagak, pagpapadala atbp. |
magpadala | 'transfer' | Pagpapadala sa ibang tuusin upang magbayad ng mga iba't ibang singil. |
kard | 'card' | Maliit na kartulinang yari sa plastik. |
kuwenta | 'balance' | Kasalukuyang laman o utang sa tuusin (dami ng pera o dami ng utang). |
labas | 'withdraw' | |
lagak | 'deposit' | |
perahan | 'ATM' | Maaaring ilalabas ang kuwarta sa perahan. |
pampera | 'debit card' | Kard para ipasok sa perahan kung gustong ilabas. Puwede ring gamitin ang pampera sa bayaran ang pinamimili sa ilang tindahan. |
tuusin | 'account' | |
tuusing-laman | Tuusing may palaging laman ('Savings account, checking account, ...'). | |
tuusing-utang | Tuusin para sa pangangasiwa ng (mga) utang. |
Sa Salas = Im Wohnzimmer (• Salas)
alpombra bangko ✧ hapag |
mantel mesa pintura |
salansanan tabing upuan |
Pinanggalingan ng Salita sa Wikang Filipino = Wortherkunft (• Salita)
May tatlong uri ang pinanggalingan ng salita sa wika:
Mga salitang katutubo
Ang karamihan ng salita sa ating wika ay galing sa isa o sa ilang katutubong wika
sa Pilipinas. Nabibilang ang mga ito sa angkan ng ✦ wikang Austronesia.
Mga salitang-hiram
Galing sa dayuhang wika ang ugat ng salitang-hiram. Iniangkop ito sa salitang
katutubo hinggil sa bigkas (palatunugan), baybay at balarila.
Mga halimbawa:
Galing sa Espanyol: almusal, bola, diyos, pumunta.
Galing sa Tsino: hikaw, kuya, suki.
Galing sa Sanskrit (Indiya): sakuna.
✧ Salitang ○ hiram sa
Wikang Filipino
Mga salitang-dayuhan
Walang pag-aangkop ng bigkas at baybay ang salitang-dayuhang, dahil talaga itong dayuhan sa
ating wika. Minsan mahirap sa dila natin ang wastong bigkas.
Payo sa paggamit ng mga salita
Saan galing ang ating mga salita?
Lumang Tsino | Angkang Malay |
Lumang Griyego | Angkang Germaniko | |||||||||||||
↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | |||||||||||
↓ | ↓ | ↓ | Latin | → | → | o | ↓ | ↓ | ||||||||
Tsino | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | |||||||||
↓ | ↓ | ↓ | ↓ | Pranses | o | ↓ | ↓ | Aleman | ||||||||
↓ ↓ | Bahasa Indones. | ↓ ↓ |
↓ ↓ | ↓ ↓ |
↓ ↓ | ↓ ↓ | ||||||||||
↓ ↓ | Bahasa Malay. | ↓ ↓ |
o ↓ | Espanyol | ↓ ↓ | ↓ ↓ | ↓ ↓ |
|||||||||
↓ | ↓ | ↓ | Inggles | |||||||||||||
o | → | → | → | Filipino | ← | ← | ← | ← | o |
Die Herkunft der Wörter der filipinischen Sprache
Die meisten filipinischen Wörter entstammen einem oder mehreren philippinischen Sprachen.
Diese gehören zur malaiischen Sprachfamilie, deren bedeutendste Vertreter heute die
malayische und die indonesische Hochsprache (Bahasa) sind.
Durch Handel und andere Kontakte sind chinesische Wörter in die filipinische Sprache
gekommen. Die spanische und später die amerikanische Kolonisation haben Wörter dieser
Sprachen in die filipinische Sprache einfließen lassen. Da Spanisch weitgehend vom
Lateinischen abstammt und Englisch viele französische und lateinische Wörter übernommen
hat, sind - kaum dass das in den Philippinen bekannt ist - Wörter dieser Herkunft,
die in weiteren europäischen Sprachen verwendet werden, in das Filipino
eingeflossen.
Mga Kagamitang Metal = Werkzeuge und "Eisenwaren" (• Sangkap)
Pinananatili naming gamitin ang katawagang kagamitang metal (En: '(household) hardware') kahit kasulukuyang hindi na yari sa metal ang karamihan nito.
Unter "Eisenwaren" werden traditionell in der deutschen Sprache die heute in einem Baumarkt erhältlichen Artikel verstanden, obwohl die meisten davon nicht (mehr) aus Eisen gemacht sind. Ebenso veraltet ist der filipinische Begriff kagamitang metal (En: '(household) hardware'), den wir trotzdem weiterhin verwenden..
barena gunting pang-ipit katam |
kikil lagari malyete martilyo paet |
pako perno pamihit-tornilyo roskas sapatilya tiyani tornilyo tuwerka |
Kasaysayan ng Pilipinas = Geschichte der Philippinen (• Saysay, • Kasaysayan)
"Dahil sa utang na loob na nadarama ng mga Pilipino para sa Amerika, ang kanyang patakaran ay naging maka-Amerikano." | "Wegen des Gefühles der Dankesschuld der Filipinos für die Amerikaner wurden ihre Gefühle pro-amerikanisch." |
Philippinisches Geschichtsbuch über den ersten Präsidenten M.A. Roxas 1946-1948). |
Anmerkung: Pamumuno und pamamahala bedeuten "Führerschaft" und "Leitung", in Zusammenhang mit den Amerikanern wird das Wort sakop "Kolonie" in den Philippinen sorgfältig vermieden.
Mga Pagsilang ng Bagong Republika ng Pilipinas
(pagkatapos ng 1946) = Anfänge einer neuen Republik
Seit der Unabhängigkeit 1946 wurden viele ersthafte und ehrenvolle, aber auch unernste und unehrenhafte Versuche unternommen, Land und Gesellschaft zu modernisieren und zu reformieren, von "Ang Bagong Lipunan" des Präsidenten F. Marcos bis hin zu "Philippines 2000" von Präsident F.V.Ramos. Bis jetzt hat sich strukturell nicht viel geändert, die Philippinen sind und bleiben ein Land ohne nationale Identität, ein Volk in kolonialer Mentalität und eine korrupte Gesellschaftsordnung. Mit Ausnahme einer kleinen und viel zu langsam wachsenden Mittelschicht bleibt das Land im Denken des feudalistischen Zeitalters verhaftet, trotz demokratischer Wahlen für nahezu alle Ämter. Die arme Landbevölkerung behält ihre Funktion, sie ist die ideale Klientel for das illegale Huweteng Glücksspiel, sie kann bei Wahlen leicht beeinflußt oder gekauft werden. Sie versorgt Manila mit maids und squatters (auch eine wichtige Einnahmequelle für viele Beamte) und außerdem ganz Asien mit billigen und anspruchslosen Arbeitskräften.
Die Oberschicht kann weiterhin ungefährdet das Land beherrschen und auf ehrliche und unehrliche Weise Reichtümer aufhäufen. Unkontrollierte Mengen Geldes stehen der Korruption zur Verfügung. Regierungen wollen oder können nichts ändern. Die Reformen des "Philippines 2000" Programmes waren ein erneutes Beispiel. Die Zahl der importierten Funktelefone wuchs rasant. Ebenso rasant war der Niedergang der Landwitschaft und die damit verbundenen erhöhten Lebensmittelimporte. Makati bekam zehn neue ausländische Banken, aber der Aufbau eines ländlichen Genossenschaftswesens machte kaum Fortschritte. Auf Präsident Ramos folgt J. Estrada, der seinen Wahlkampf mit Para sa mahirap = Für die Armen gewann. Nach einem abgebrochenen Amtsenthebungsverfahren wegen Bestechung und Veruntreuung von Steuergeldern wurde er durch G. Arroyo als Präsident ersetzt. Den Armen geht es bis heute nicht besser (auch noch in 2010), die Wirschaftskrise dauert an.
Wo liegt die Zukunft? Laßt die Reichen reicher werden. Dann werden schon mehr Brosamen von ihren Tischen fallen. Diese werden "hopefully" das Land in den erstrebten "Asian Tiger" Zustand bringen, ansonsten hofft man auf die "balikbayan" und die "foreign investors". Eine Entwicklung, die sich von der in erfolgreichen asiatischen Nachbarländern völlig unterscheidet.
Mga Sisidlan = Behälter und Gefäße (• Sisidlan)
↓
bakol ↓ banga |
↓
bayong ↓ bilao ↓ bumbong ↓ buslo |
↓
kaing ↓ kalupi ↓ supot ↓ tagunggong timba |
Matten, Körbe und Gefäße werden aus schmalen, furnierähnlichen Streifen verschiedener Bambusarten (✧ sawali) geflochten.
Supot - Praktikal na sisidlan ng halos kahit ano = Tüte - Praktischer Behälter für beinahe Alles (• Supot)
Supot ang isa sa importanteng sisidlan ng mga malalaki man o maliliit na bagay tulad ng damit, sapatos, bag, notebook at halos kahit ano lalo na ang tinatawag na mga abubot. Sa pamamalengke, ito ang praktikal na lalagyan ng gulay, prutas, bigas, kakanin, tokwa, mais, monggo, beans, noodles, tinapay, de-lata at iba pang mga pagkain.
Ito ang lalagyan ng mga libro at iba pang school at office items na nabibili sa mga bookstores. Sa mga botika, ito ang sisidlan ng mga bote at kahon ng gamot at bitamina. Sa mga hardware naman dito inilalagay ang mga pako, martilyo, plais, screw driver, kawad at mga bolts and nuts. Sa mga sari-sari store, grocery, supermarket, karinderya at restawran, laging nakahanda ang mga supot para sa mga mamimili. Sa mga tindahan ng laruan, supot ang ginagamit na sisidlan. Wala marahil taong hindi gumamit ng supot sa buong buhay niya.
Pagpapatuloy ng kasulatan tingnan sa {W Supot}.
Ni Ligaya Tiomson Rubin. LIWAYWAY, 6 Hunyo 2005
Sukat at Timbang = Maße und Gewichte (• Sukat)
↓
antas ↓ antasan ↓ gatla ↓ init |
↓
kaban ↓ palakihan ↓ pamantayan palapantayan |
↓
salop ↓ kasukatan ↓ takal ↓ tumbasan |
✦ Palapantayang ○ Metriko = Metrisches System. |
Pagsukat at kinalabasan nito = Messen und seine Ergebnisse
"Ano ang taas mo?"
"Isang metro limanpung-isa."
"Ano ang binili mo?"
"Dalawang kilong karne."
Gusto nating mas masusing pansinin ang dalawang tanong at sagot:
Paggamit ng iba't ibang palapantayan sa Pilipinas = Gebrauch unterschiedlicher Maßsysteme in den Philippinen
Sa panahon na ng lupang-sakop na Espanyol, isinagawa ang pandaigdig na ✦ palapantayang metriko sa Pilipinas (Saksi nito ang katawagang Espanyol sa palakihan (metro, litro atbp.). Nagbago ulit ng lahat ang bagong sumasakop na Estados Unidos at isinagawa ang noong makalumang palapantayan ng bansa nila ('inch', 'US galon') sa Pilipinas.
Das internationale metrische System wurde bereits zur Zeit der spanischen Kolonie eingeführt (die spanischen Bezeichnungen für die Maßeinheiten zeugen davon). Die US-amerikanischen Kolonialbeamten haben das Rad der Geschichte wieder zurückgedreht und das Maßsystem weitgehend amerianisiert.
Metrische und US-amerikanische Maße werden in den Philippinen häufig durcheinander gebraucht. Das Resultat ist, dass viele Leute mit keinem Maßsystem richtig vertraut sind.
Längen werden noch häufig in Zoll usw. gemessen:
Zoll (pulgada, En:
'inch'): 1" = 25.4 mm
Fuß (talampakan, En:
'foot'): 1' = 12" = etwa 30 cm
Schritt (En: 'yard'): 1 yd. = 3' = 36" = etwa 90 cm
Körpergröße meist in Fuß und Zoll, offiziell jedoch in cm (z.B. auf dem
Führerschein).
Kleiderstoffe usw. sind häufig in Yard ausgezeichnet, werden aber in Meter verkauft. Das
ist, um die Preise 10% niedriger erscheinen zu lassen.
Straßenentfernungen,
Grundstücke und Wohnflächen sind vollständig metrisch.
Gewichte beinahe alle metrisch, Reis wird auch in ↓ salop und ↓ kaban verkauft. Körpergewicht in Pfund (1 libra [lb] = etwa 450 g), offiziell jedoch in kg.
Als Hohlmaß wird häufig die US-Galone (etwa 3.8 l) verwendet, obwohl die offiziellen Maße (Bezin, Getränke) metrisch sind.
Wettertemperaturen in °C, Backofen und Kochbücher meist in Fahrenheit.
Pansusong Hayop = Säugetiere (• Suso)
Pansusong hayop = Säugetiere. Klase ng lahing ✧ Vertebrata.
Chiroptera = Fledermäuse kabag, paniki Rodentia at Lagomorpha = Nagetiere und Hasen ↓ bubuwit ↓ daga ↓ kuneho Carnivora = Raubtiere aso leon pusa ↓ tigre |
Ungulata = Huftiere baboy baka kabayo ↓ kalabaw ↓ kambing ↓ usa Primates = Herrentiere ↓ malmag unggoy = Affe |
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_RS.html
Kabihasnang Pilipino T - Z |
(••T •• T ••U •• U ••W •• W)(••Y •• V) |
Pataba sa Lupa = Dünger (• Pataba)
Mga kailangan ng halaman
Mga pataba sa lupa
Organikong pataba: Taeng hayop (manok, baboy, baka, kabayo). Kompost.
Di-organiko o mineral na pataba: Ang daglat 15-14-13 ay isang patabang may 15 % N,
14 % P at 13 % K.
46-0-0 (46 % N, tawag na Urea).
Tamisin at Meryenda = Süßes und Zwischenmahlzeiten (• Tamis, • Meryenda)
Pagpapasingaw at Paghuhurno = Dämpfen und Backen
May iba't ibang paraan upang magluto ng meryenda. Kinaugaliang pinapasisingawan ang ✧ kakanin na yari sa bigas. Mas bagong paraan ang paghuhurno, ginagamit itong paraan para gawain ang iba't ibang uri ng pan at tinapay yari sa arinang trigo. Maaaring tuparin ito dahil may ✧ glutin sa arinang trigo. Dapat pasingawan ang kakanin, dahil walang glutin ang palay (kataliwasan ang ✧ bibingkang iniihaw).
♫ Magtanim ay di Biro = Reispflanzen ist kein Spaß (• Tanim)
Magtanim ay di biro Maghapong nakayuko Di naman makatayo Di naman makaupo |
Halina, halina mga kaliyag Tayo'y magsipag-unat-unat Magpanibago tayo ng lakas Para sa araw ng bukas. |
Mga Tao = Leute (• Tao)
ale babae binata binibini ↓ dalaga |
dilag ginoo, ginang lalaki mama |
↓
mestisa = Mischling ✦ Kamag-anak ✦ Tawag sa Tao |
Tuntunin ng Tatlo = Dreisatz (• Tatlo)
Noong linggo binili namin isang tela ng 3 m. 240 PHP ang bayad namin. Ngayon gusto namin bilhin isa pang tela ng 4 m. Ano ang babayarin? Gamitin ang tuntunin ng tatlo upang pagtutuos ng kasagutan.
Guhitin isang kuwadranong may 9 pitak. Sulatin ang mga bilang at isang "1" sa ang mga kaliwa at pinakataas na pitak. |
| |||||||||
Tuosin: 240 / 3 = 80 4 x 80 = 320 320 PHP ang sagot. |
| |||||||||
Ikalawang halimbawa: Kahapon nagtanim ako ng 500 halaman sa 4 oras. Mayroon pa 800 halaman. Ilang oras pang dapat magtanim? 6.4 oras ang sagot. |
| |||||||||
Isa pang halimbawa: Sa tindahan may produktong A (1.5 kg, 129.75 PHP) at produktong B (1.8 kg, 149.50 PHP). Anong produkto ang mas mahal? Gamitin ang tungtunin na tatlo para sa produktong A. 1.8 kg ng produktong A ay 155.70 PHP. Mas mahal ang produktong A. |
|
Lihim na Kalakalan sa Telepono mo = Dunkle Geschäfte in Ihrem Telefon (• Telepono)
Kung pumupunta ako sa palengke at bumibili ako ng bigas, maliwanag ang kalakalan. Ang nagbibili (En: 'seller') ang tindahan sa palengke, ako ang bumibili (En: 'buyer'). Nagbabayad ako ng bigas. Ang bumibili ang nagbabayad ng halaga sa nagbibili. Mas masalimut ang kalakalan hinggil sa telepono.
Maliwanag ang pagbili ng bagong telepono (o lumang telepono sa ukay-ukay). Bilang bumibili ay kumukuha at nagbabayad ako ng telepono. Maliwanag din ang paglilingkot ng kumpanyang telepono. Dinadala sila sa aking telepono ang mga tawag at ang internet. Nagbabayad sa kanila para sa pagliligkot nila, buwan-buwan o sa pamamagitan ng pauna (En: 'credit', sa Pilipinong Inggles 'load').
May iba pang at mas malaking kalakalan sa internet. "Free" ang paglilingkot ng Facebook, Youtube at iba pa. Sa kabilang dako ay may napakalaking pakinabang ang mga kumpanya (karaniwang US-Amerikano) na may-ari ng paglilingkot na ito. Paano maaaring mangyari ang hiwagang ito? Una, malabo at hindi matapat ang kilos nila. Nilikha sila ng bagong tawag na "tagagamit" (En: 'user'). Sino ito? Ikaw kung binubuksan mo ang Facebook.
Ano ang nangyayaring naroon? Kung ginagamit mo ang Facebook ay sinusuri nila ang lahat ng pansarili mong kabatirang na inibigay sa kanila (mga sulat mo, mga kaibigan sa larawan mo, oras at pook ng gamit mo; alinsunod sa tuntunin nila ay sila ang magiging may-ari ng lahat). Binabasa din nila ang buong laman sa telepono mo (talaan ng numero, mga larawan at pelikula). Saka matagal na iniimbak ang lahat sa kopyuter nila, upang magtinda ng kabatirang ibinigay sa kanila at kinuha nilang walang alam mo. Halatang pinakahalaga ang sarili mong kabatiran sa kanila at malaki ang tubo nila.
Kaya ikaw ang kalakal na ipagbibili nila, talagang ikaw ang kalakal nila, hindi ang kanegosyo. Dahil dito, pinapamalagi nilang malabo ang kalakalan nila at iniiwasan kahit anong totoo tungkol sa gawa nila.
✦ KalakalanMay-balat-matigas = Krebse (• Tigas)
↓
alimango ↓ alimasag ↓ hipon |
↓
sugpo ↓ talangka ↓ taliptip ↓ ulang |
May-balat-matigas (Crustacea) = Krebse
Klaseng hayop-tubig na may balat na matigas pero
walang buto. Lima o mahigit sa limang pares
na paa.
Ang may-balat-matigas ay kamag-anak ng
✦ kulisap
(may tatlong pares na paa) at ng
✧ gagamba (may apat na pares
na paa).
Krebse
Die Krebse (Crustacea) sind ein Unterstamm der Gliederfüßer (Arthropoda). Zu ihnen zählt die Klasse der Höheren Krebse (Malacostraca), zu der u.a. die Ordnungen Zehnfußkrebse (Decapoda), Flohkrebse und Asseln gehören. Die Ordnung Zehnfußkrebse wird eingeteilt in Unterordnungen, Überfamilie und Familien, darunter die Langusten (Palinuridae), Hummerartigen (Nephropidae, ↓ ulang), Garnelen (Crangonidae, ↓ hipon), Geißelgarnelen (Penaeidae, ↓ sugpo?), Schwimmkrabben (Portunidae, ↓ alimasag, ↓ alimango).
✐ Salitang tisyu (• tisyu)
Mga tissue sa wikang Inggles (pagsipi sa { Oxford}):
Talatitikan = Alphabet (• Titik)
Kabuuan ng lahat ng titik ng wika. = Alphabet (Gesamtheit der Buchstaben einer Sprache).
Madalas ginagamit ang salitang alpabeto. Daglat ang salitang ito, Alpha (Α, α) at Beta (Β, β) ang mga unang titik ng abakada ng wikang Lumang-Griyego.
Galing sa wikang Latino ang talatitikan ng sariling wika. May 26 titik ang kompletong talatitikang Latino (tignan sa keyboard ng computer). Nasa lumang Tagalog ay may 19 na letra lang at dobleng letrang ng. Walang C noon, K ang ikatlong titik. A-ba-ka-da ang mga unang apat na titik ng ating lumang abakada.
Ginagamit din ang talatitikang Latino ng maraming wika. May 26 titik ang Ingles. Ang Alemang abakada ay may lahat na titik na Latino at apat na tanging titik (tatlong Umlaute at Eszet). Latin na abakada rin ang abakada ng mga kapitbansang Indonesia at Malaysia. May ibang titik ang Thai. Ibang-iba ang sistemang Intsik.
Bakit ginagamit ang talatitikang Latino sa maraming wika? Noong unang panahon, pumasok ang mga Katolikong pare sa Inglatera, sa Alemanya, sa ibang bansa at dito rin sa Pilipinas. Marunong sila ng Latin at ginagamit nila ang titik na Latino upang sumulat ng salita sa iba't ibang wika.
Traditionell ist im
alten Tagalog-Alphabet K der dritte Buchstabe, da es den Buchstaben C nicht
gibt.
Die Nachbarländer Indonesien und Malaysia verwenden ebenfalls
das lateinische Alphabet, während Thailändisch völlig andere Buchstaben hat.
Talatitikang Filipino = Filipinisches Alphabet
Über englische, Tagalog und Filipino Alphabete
A | Ba | Ci | Da | E | Fa | Ga | Ha | I | Jey | Ka | La | Ma | |
Na | O | Pa | Qyu | Ra | Sa | Ta | U | Vi | Wa | Ex | Ya | Zed | |
{ Romero 2004 v. 1 p. 7} { W Alcantara 2006 4.2} | |||||||||||||
Alpabato ng Wika Filipino (Kagawan ng Edukasyon …, 1987) { Santiago 2003-B p. 49 ff.}. = Offizielles filipinisches Alphabet. Sa aming palagay, hindi tama (digrapo, hindi titik ang <ng>, katulad ng Inggles na <th> ; hindi titik na Filipino ang <ñ>) at hindi nakabagay sa wikang Filipino ([ey] para sa tunog na [a ʌ]) ang talatitikang ito. = Wir halten dieses Alphabet weder für sachlich richtig (<ng> ist ein Digraphem und kein Buchstabe, wie das englische <th>; <ñ> ist kein filipinischer Buchstabe) noch der filipinischen Sprache angemessen ([ey] passt nicht zum Laut [a ʌ]). |
Palatitikang Pantinig na Pandaigdig = International Phonetic Alphabet (IPA) (• IPA)
<a> | [a:] | a | bahay ['ba:haɪ] |
<a> | [ʌ] | ʌ | ako [ʔʌ'kɔ] |
<e> | [e:] | e | ewan [ʔe:.vʌn] |
<e> | [ɛ] | ɛ | ate ['ʔa:.tɛ] |
<e> | [ə] | ə | "Schwa" |
<i> | [i:] | i | biro ['bi:.rɔ] |
<i> | [ɪ] | ɪ | kidlat [kɪd'lʌt] |
<o> | [o:] | o | oo ['ʔo:.ʔɔ] |
<o> | [ɔ] | ɔ | hapon ['ha:.pɔn] |
<u> | [u:] | u | mura ['mu:.rʌ] |
<u> | [ʊ] | ʊ | |
<ay> | [aɪ] | aɪ | abay ['ʔa:.baɪ] |
<aw> | [aʊ] | aʊ | araw ['ʔa:.raʊ] |
<ey> | [eɪ] | eɪ | reyna ['reɪ.nʌ] |
<iw> | [ɪu] | ɪu | sisiw ['si:.sɪu] |
<oy> | [ɔ͜y] | ɔ͜y | |
apoy [ʔʌ'pɔ͜y] | |||
(po) | [ʔ] | ʔ | adya [ʔd'jʌʔ] |
<ng> | [ŋ] | ŋ | banga [bʌ'ŋʌʔ] |
<sch>* | [ʃ] | ʃ | Schule ['ʃu:.lə] |
<ch>* | [ç] | ç | Küche ['kʏ.çə] |
[x] | x | wach [vax] | |
[ʒ] | ʒ | diyan [dʒʌn] | |
<w> | [v] | v | walis [vʌ'lɪs], Wagen ['va:gn̩] |
[w] | w | white [wʌɪt] (Inggles) | |
<y> | [j] | j | yakap ['ja.kʌp] |
<ä>* | → [ɛ] | Käse ['kɛ:.sə] | |
<ö>* | [ø] | ø | Möwe ['mø:.və] |
<ü>* | [y] | y | über ['y.bə] |
[ʏ] | ʏ | Küche ['kʏ.çə] [ʏ]: kawangis ng [i] o [ɪ] | |
[x͜x] | x͜x | ||
* = sa wikang Aleman. |
Mit Baybain wird ein Alphabet bezeichnet, das in Luzon in
vorspanischer Zeit (bereits im 12. Jahrhundert) verwendet wurde. Es ist unter dem Einfluss
des indischen Sanskrit und Brahmi und dem daraus abgeleiteten javanischen Kawi entstanden
(vermutlich über Borneo eingeführt). Es ist eine Schrift, bei der jedes Schriftzeichen in
seiner Grundform ein Konsonat mit anschließendem Vokal a ist. Für andere Vokale
werden Zeichen (kudlit) oberhalb oder unterhalb des Schriftzeichen hinzugefügt. Drei
Vokalbuchstaben a, e/i und o/u werden verwendet, wenn Silben mit einem Vokal beginnen. Im
vorspanischen Baybayin wurden Konsonanten am Silbenende nicht dargestellt.
Baybayin wurde auch zur katholischen Missionirung verwendet. Der Katechismus
✦ Doctrina Christiana aus dem
Jahr 1593 enthält einen vollständigen Text in Baybayin-Tagalog. Baybayin
verschwand im 17. bis 18. Jahrhundert.
Tsinang Kalendaryo = Chinesischer Kalender (• Tsinang)
Im chinesischen Kalender gibt
es zwei verschiedene Jahreszyklen.
Der bekannte Zyklus hat zwölf Jahre, die nach Tieren benannt sind: Ratte, Rind, Tiger,
Hase, Drache, Schlange, Pferd, Schaf, Affe, Hahn, Hund, Eber.
Der zweite Zyklus dauert zehn Jahre, wobei je zwei durch ein Element gekennzeichnet werden:
Metall, Wasser, Holz, Feuer, Erde.
Der gesamte Zyklus dauert also 60 Jahre.
Das chinesische Jahr beginnt mit dem Neujahrsfest, das zwischen Ende Januar und
Mitte Februar liegt.
TTT = Tumbasan ng Timbang at Taas = Körpermasseindex, 'Body-Mass-Index (BMI)' (• TTT)
Upang tuusin ang "tamang" timbang ng tao ay maaaring gamitin ang TTT.
TTT = | Timbang [kg] Taas [m] x Taas [m] |
Alinsunod sa WHO (World Health Organisation) may bisa ang talahanayang sumusunod:
< 18.5 | Payat {*} |
18.5 - 25 | Magaling |
25 - 30 | Malusog |
> 30 | Mataba {*} |
Mga Halimbawa:
Taas 1.51 m, timbang 62 kg: TTT = 62 / 1.51 / 1.51 = 27.2 (malusog)
Taas 1.51 m, timbang 57 kg: TTT = 57 / 1.51 / 1.51
= 25.0 (magaling pa)
Tubig = Wasser (• Tubig)
agos alon baha ↓ balbula balon batis bukal dagat dagat-dagatan ilat |
ilog karagatan kati lanaw lawa look pampang pasig |
poso pulo sapa taog tubig-tabang tubig-alat |
Sasakyang pantubig = Wasserfahrzeuge | ||
bangka bapor |
barko daong |
gabara |
Patutulog at sa Silid-tulugan = Schlafen und im Schlafzimmer (• Tulog)
antok aparador ↓ banig damit-pantulog gising higaan himbing idlip |
kama kubrekama kumot muta |
pagod pangarap papag puyat silid-tulugan unan |
Pilipinong Ugali - noon at ngayon = Philippinische Bräuche - einst und jetzt (• Ugali)
↓
Adarna ↓ Aman Sinaya ↓ anito ↓ balisungsong ↓ Bathala |
↓
dapit harana ↓ huweteng ↓ kendeng ↓ krismestri ↓ madyong |
↓
manunuput ↓ mano po ↓ Misa-de-Galyo ↓ Moriones ↓ simbang-gabi ↓ sungka |
Wird mit einem länglichen, bootförmigem Holz gespielt, in dem sich zwei Reihen von sieben handgroße Vertiefungen (Löcher) befinden. An den Enden befinden sich größere Vertiefungen (Häuser). Zwei Spieler sitzen sich gegenüber, ihnen "gehören" die jeweils vorderen Löcher und das linke Haus.
Bei Spielbeginn werden in jedes der Löcher sieben kleine Muscheln (oder Steine) verteilt (insgesamt 2 x 7 x 7 = 98), jedoch keine in die Häuser. Die Grundregel ist, dass ein Spieler Muscheln in der Hand hat, von denen er jeweils eine im Uhrzeigersinn in die Löcher und in sein eigenes Haus ablegt (jedoch nicht in des Gegners Haus). Entscheidend ist, wohin die letzte Muschel aus der Hand kommt.
Eine Spielrunde ist zu Ende, wenn keine Muscheln mehr in den Löchern sind. Rundengewinner ist, wer mehr Muscheln in seinem Haus hat. Für die nächste Runde legt man Muscheln aus seinem Haus in die eigenen Löcher rechts beginnend. Der Gewinner kann alle Löcher füllen und behält noch Muscheln in seinem Haus. Der Verlierer kann nicht alle Löcher füllen und lässt links ein oder mehrere "verbrannte" Löcher leer, die Reststeine (weniger als sieben) behält er in seinem Haus. In der nächsten Runde werden die verbrannten Löcher übersprungen. Legt ein Spieler irrtümlich Muscheln in verbrannte Löcher ab, so darf der Gegner diese Muscheln in sein Haus legen.
Bei Spielbeginn nehmen beide Spieler gleichzeitig alle Muscheln aus dem rechtesten eigenen Loch und beginnen gleichzeitig abzulegen.
Wikang Filipino = Die filipinische Sprache (• Wika)
Atin bang wika?
"Wala tayong tunay na wika, maraming 'dialects' lang."
"English speaking country kami." "Ikaw ba din?" "E ...,
lubak-lubak lang ang English ko."
"Yung Filipino, aralin namin, pero bago lang tawag sa makalumang Tagalog."
"Pangit ang dialect natin. Dapat ang
English kung gustong magbilang ng
One-Two-Three."
"Hindi para sa makabagong buhay ang dialect natin. Maraming
salita ang kulang, halimbawa ang Facebook."
Ating wikang Filipino (• Wika Atin)
Ang ating wikang Filipino ay may
Ito - o isang wikaing malapit dito - ang ✧ wikang kinagisnan natin. Hindi kailangang pag-isipan para sa magaling na pag-uusap. May 'pakiramdam-wika' kami, "likas" ang paggamit ng wikang kinagisnan.
Ano ang kulang pa? Pangunahin, kulang pa ang ating sikap na palaging gamitin ang wika natin at ang salita nito. Paaralan sa halip ng school; Isa-Dalawa-Tatlo sa halip ng One-Two-Three. Kulang pa ang ilang salita para sa makabagong buhay. Likhain natin ito (katulad ng Amerikano, hindi galing sa Bibliya ang salitang Facebook!
✦ Pinanggalingan ng ○ Salita sa Wikang Filipino
✧ Katutubong salita sa wikang Filipino
Salitang hiram sa wikang Filipino (• Hiram)
Ang salitang hiram ang salitang nasa wikang Filipinong galing sa ibang wika at iniaangkop sa bigkas, baybay at balarila ng wikang Filipino (tingnan din sa {Palaugnayan 1-1.4 (2)}). Kung kaya, "kasiya" ito sa ating wika. Kung hindi iniaangkop, ito'y salitang banyaga. Galing sa wikang Espanyol, Tsino at Amerikanong-Inggles ang karamihan ng salitang hiram sa ating wika. Maaaring iba-iba ang paggamit sa wikang pinanggalingan at sa wikang Filipino (naprito na ang Filipinong litson, buhay ang Espanyol na |lechon| = biik). Salitang hiram ang kailangang gamitin kung walang katutubong salita.
Espanyol na salitang hiram
Halos magkabagay ang palatunugang Espanyol at Filipino. Dahil dito, karaniwang walang
kahirapang iangkop ang salitang Espanyol sa wikang Filipino. Hindi na mukhang banyaga ang
karamihan nito. Halimbawa: adobo, bola, iboto (galing sa
|voto|).
Tsinong na salitang hiram
Dahil sa malaking pagkakaiba ng wika at sulat na Tsino at Filipino, karaniwang kailangan
ng malakas na pag-aangkop ang salitang Tsino kung gustong gamitin sa wikang
Filipino.
Amerikanong-Inggles na salitang hiram
Sa Pilipinas, pangalawang wika ang Amerikanong-Inggles. Kaya daw hindi kailangang
iangkop ang palatunugang ng Inggles na salita kung ginagamit sa Filipino. Sa halip nito
ay iniangkop ang Filipinong palatunugan sa wikang Inggles. Minsan, hindi
maaari ito, at bihirang pag-aangkop ng baybay ang ginagamit (walang sinisadyang pag-aangkop
na pantunog). Halimbawa sa paraang ito ay istambay at suwits.
Dahil dito, hindi maraming Inggles na salitang hiram na may magaling na pag-aankop sa
wikang Filipino.
Ang wikang Inggles ay maraming salitang hiram na galing sa wikang Griyego, Latino at Pransas. Karaniwang hindi alam ng Pilipino ang pinanggalingan ng salitang ito. Kung kaya ginagamit ng Pilipino ang inaangkop na tunog sa Inggles sa halip ng unang tunog (halimbawa: 'plus' (Latin) [plʌs] sa halip ng [plʊs]). Karaniwan, sa Inggles na wika hindi iniaangkop ang baybay ng salitang hiram.
Payo ng may-akda: Kung mahilig ka sa mag-Ingles, magsalita ka sa tunay na Inggles at huwag gamitin ang Inggles na salita sa Filipinong pangungusap.
Wikang kinagisnan = Muttersprache (• Wika Gising, • Kinagisnan)
Ginagamit ang katawagang 'wikang kinagisnan' ni {W Salazar 1.1.17} upang ilarawan ang tanging unang wikang natutuhan ng bata ('mother tongue'). May bukod-tanging tungkulin ang wikang kinagisnan para sa pagpapalaki at pagpapaunlad ng bata.
Natutuhan natin ang wikang kinagisnan, hindi inaral. Kaya nating wastong gamitin ito kahit hindi alam natin ang tuntunin ng balarila. Alam mo ba kung bakit tama ang pangungusap na "Sasama din ako." at "Ako din." (at pangit ang "Sasama ako din." at ang "Din ako.")? Bakit ba magaling ang "lutuin" at "niluto" at hindi ang "lutoin" at "nilutu"?
Hindi laganap sa Pilipinas ang katawagang wikang kinagisnan. Sa halip nito, katawagang gaya ng 'katutubong wika' ang ginagamit. Karaniwang kinikilalang 'sinauna' at 'makaluma' ang salitang katutubo. Isa sa maraming wika daw ang wikang katutubo, at makaluma ito. Dahil dito, kaunting kahalagahan sa napakahalagang wika sa buhay ng batang tao.
Karaniwan (hindi sa Pilipinas), sa paaralan mula sa kindergarten hanggang sa pantasan, nasa wikang kinagisnan halos lahat ng pagtuturo. Bakid ba? Mas magaang inuunawa ng mag-aaral ang pagbasa muna, saka ang matematika, kasaysayan at ang iba pang aralin kung tinuturo sa wikang kinagisnan.
Baligtad sa Pilipinas. Kahit Filipino (o wikaing malapid sa Filipino) ang wika kinagisnan ng halos lahat ng bata ay dapat turuin at mag-aral sila sa dayuhang wikang Inggles. Language lang ang tawag ng aralin ng dayuhang language iyon. Upang magbigay-dahilan sa pagkataka-taka iyon, dapat palabuin at kasuklaman ang kahalagaan ng wikang kinagisnan.
Wika at kabihasnan = Sprache und Kultur (• Wika Bihas)
Bahagi ng kabihasnan {*} ang wika. Nababatay na kalagayan ng lipunan at palakad ng pamahalaan kung ipinapalagay nang napakahalaga o di-lubhang mahalagang bahagi ng kabihasnan ang wika.
{*} = Ginagamit namin ang katawagang kabihasnan para sa kultura, kabihasnan at kalinangan. Sa wikang Inggles, karaniwang ginagamit ang katawagang 'civilization' (kabihasnan) sa mas mataas na antas ng 'culture' (kultura).
Tagalog (Sprache) (• Tagalog)
Tagalog ist die Sprache, die nahezu mit der philippinischen Hochsprache Filipino
identisch ist. Leute aus der Provinz Bulacan (im Norden an
Manila angrenzend) behaupten nicht ganz zu unrecht, dass dort das beste Tagalog
gesprochen wird. Hauptsprachgebiet ist jedoch neben Metro Manila die Region 4 (Timog na
Tagalog = Südliches Tagalog), bestehend aus den sogenannten Calabarzon-Provinzen der
Region 4A (Cavite, Laguna, Batangas, Rizal und Quezon),
dazu kommen Mindoro, Palawan und ein paar andere Provinzen.
Vermutlich ist das Wort Tagalog abgeleitet von
taga-ilog 'Leute, die
am Fluss leben'. Diese Herkunft ist nicht unumstritten.
Anmerkung: In deutscher Literatur findet man das Adjektiv tagalisch. Vermutlich ist diese Wortbildung vom spanischen Tagalo, Tagala übernommen. Falls Tagalog sich von taga-ilog ableitet, sind sowohl die spanische als auch die deutsche Form wenig sinnvoll (das wäre wie hinterisch statt hinterindisch). Richtiger wäre tagalogisch, was jedoch vermutlich beim deutschen Leser zu Missverständnissen führt. Damit wäre tagalugisch (mit filipinischer Lautänderung u), das auf der vorletzten Silbe zu betonen wäre, die beste Lösung.
Mga Kawikaan = Sprichwörter (• Kawikaan)
Kinuha sa lathalang Specimens of Tagal Folklore na sinulat ni
✦ J. Rizal para sa Inggles na peryodikong
Trubner's Record sa 1889. =
Dem Artikel Specimens of Tagal Folklore entnommen, den J. Rizal 1889
für die englische Zeitschrift Trubner's Record schrieb.
Labis sa salita, kapus sa gawa. =
Viele Worte, wenig Taten.
Malakas ang bulong sa sigaw. = Leise Worte sind stärker
als lautes Rufen.
Ang laki sa layaw karaniwa'y hubad. = [Die
Größe im Verwöhnen ist im Allgemeinen nackt.] = Ein verwöhntes Kind ist arm dran.
Ang may isinuksot sa dingding, ay may titingalain. = [Wer
einen Notgroschen in der Hauswand versteckt, hat etwas, zu dem er aufsehen kann.]
= Spare in der Zeit, so hast du in der Not.
Ang naglalakad ng marahan, matinik ma'y mababaw.
Nangangako habang napapako. = In der
Not verspricht man viel.
Sa bibig nahuhuli ang isda. = Mit seinem Maul
wird der Fisch gefangen. = Die Zunge verrät den Menschen.
Ibang hari, ibang ugali. = Neuer König,
neue Sitten.
Hipong tulog ay nadadala ng anod. = Die
schlafende Krabbe wird vom Strom davongetragen.
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/bh_TZ.html
Kabihasnang Pilipino: |
☘ Lipa, Batangas
Baranggay San Sebastian
5000 naninirahan
1951 Bagong baranggay na Balagbag (bahagi ng dating Baranggay na
Mataas na Lupa).
1975 Bagong pangalang San Sebstian dahil pangit daw ang salitang
balagbag.
Südöstlich vom Banahaw-Berg.
Gegründet 1578 von Franziskanern. Von 1651 bis 1901 Hauptstadt der gleichnamigen Provinz
(heute geteilt in die Provinzen Quezon und Aurora, mit Lucena als Hauptstadt von Quezon).
71 000 Einwohner (1990). Tayabas ist Sitz einer international bedeutenden Wetterwarte.
Unang simbahan na yari sa kawayan, nipa at anahaw ay ipinatayo ng mga prayleng
Pransiskano noong 1585 sa ilalim ng Patronato ni San Miguel Arkanghel. Ito ay muling
ipinaayos ni Sn. Pedro Bautista noong 1590. Noong 1600 isang simbahang yari sa tisa ang
ipinatayo subalit ito at giniba ng lindol noong 1743. Nang sumunod na taon ang simbahan
ay muling ipinagawa at pinalakihan. Ito ang higit pang pinalaki noong 1856 sa pamagitan
ng pagpapagawa ng transepto ng kupola. Ang bubong na tisa ng transepto
ay pinalitan ng galbanisadong yero noong 1894. Ang simbahang ito ay isa sa
pinakamagandang simbahan sa Pilipinas.
Die erste Kirche aus Bambus und
Palmblättern wurde 1585 von
Franziskanermönchen errichtet und dem Hl. Michael Erzengel als Schutzpatron geweiht.
1590 wurde sie von Pedro Bautista neu erbaut. 1600 wurde sie durch eine Kirche aus
Kalkstein ersetzt, die bei einem Erdbeben 1743 zerstört wurde. Während des folgenden
Jahres wurde die Kirche wieder aufgebaut und vergrößert. 1856 wurde sie noch einmal
vergrößert durch Anbau eines Querschiffs. Das Ziegeldach des Querschiffes wurde 1894
durch ein Blechdach ersetzt. Diese Kirche ist eine der schönsten in den
Philippinen.
Die 1776 erbaute Casa Communidad de Tayabas diente zunächst als Gerichtsgebäude,
später als Schule, heute als Museum.
23. Apr. 2023 08:14:57 Ende der Datei www/bh/puna.html