Talaksang Panghanap        
Kabihasnang Pilipino       (•••)

Kung ipapasok ang • Alak, makikita ang lahok na Alak. Kung ipapasok ang asukal, makikita ang mga pangyayari ng salitang asukal (sa wastong pagsasalita: ng pagkakahanay ng titik na a-s-u-k-a-l, liban kung may tandang ng diin na tuldok sa ilalim). Bunga ng paghahanap sa •• A ang simula ng titik na A. Bunga ng ••• ang simula ng talaksang ito.
Lahat ng lahok sa Kabihasnan ang nasa talaksang ito. Dahil dito, mahaba ito at maaaring mahirap na gamitin pag mabagal ang mobile internet. Pagkatapos ng paghahanap, kaya babalik sana sa isa-isang talaksan ng website na ito ( www.germanlipa.de ).
Hinggil sa diin ng salita: Sa talaksang ito, kulang ang tuldok sa ibaba ng patinik (kalilangan ito sa wastong paghahanap).

23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/such_kopf.html


Kabihasnang Pilipino
(•••) Vollbild - Larawang buo      

A B D E F G H I J K L M N O P R S T U V W 🔎
   


  A

✧ Abaka   ✧  Abitsuwelas   ✧  Abukado   ✧  Adarna   ✧  Adobo   ✦  Agham   ✧ Agusan   ✦ Sa Aklat   ✦ Alahas   ✦ Alak   ✧ Ale   ✧ Alemanya     ✧ Alibata   ✧  Alkampor   ✧  Alimango   ✧  Alimasag   ✧  Alitaptap   ✧  Almirol   ✧  Alsa - Pampaalsa   ✧ Pag-aalsa sa Kabite   ✦  Alvarez   ✧ Aman Sinaya   ✧  Amarilyo   ✦  Amerika   ✧  Amihan   ✦ Amoy at Lasa   ✧  Ampalaya   ✧  Ampere   ✦ Mga Kamag-anak   ✧  Anay   ✧  Anito   ✧  Antas   ✧  Antasan   ✦ Mga Anyo ng Bagay   ✧ Apa   ✧  Apog   ✧ Araw sa Linggo   ✦  Aritmetika   ✧  Arnibal   ✧  Aroskaldo   ✧  Arthropoda   ✧  Asado   ✧ Asal   ✧  Asarol   ✧  Asugaw   ✧  Asukal   ✧  Ate   ✧  Atip   ✧  Atsara   ✦ Austronesya   ✦ ♫ Awit na pambansa


  B  C

✧ Pang-ibabaw   ✦ Mga Anyo ng Bagay   ✧  Bagalusaw   ✧  Baging   ✧  Bagkat   ✧  Bagoong   ✦  Bagyo   ✦  Bahagdan   ✧ Bahasa Indonesia   ✦ Sa Bahay   ✦ ♫ Bahay kubo   ✧  Bakol   ✧  Bakya   ✧  Balabal   ✦  balangay   ✧  Balbula   ✧  Balinghoy   ✦ Balingkinitan   ✧ Balingway   ✧ Balisungsong   ✧  Balintawak   ✧  Balkonahe   ✦  Baltazar, Francisco   ✧ Balut   ✧  Balutan   ✧  Banaba   ✧ Banderang Espanyola   ✧ Bangus   ✧ Banga   ✧ Banig   ✦ Pambansang Awit   ✦ Kalapit na Bansa   ✦  Bantas   ✦ Sa Banyo   ✧  Baranggay   ✧  Barong   ✧  Basahan   ✧  Batchoy   ✧ Bathala   ✦ Pambating panlipunan   ✧ Talang batugan   ✧ Bawang   ✧ Bayabas   ✦ ♫ Bayan ko   ✦ Pambansang Bayani   ✧  Baybayin   ✧  Bayong   ✧  Bibingka   ✦ ♫ Tatlong Bibe   ✧ Pabigat sa titulo   ✧  Bigkas at baybay   ✧  Bigkis   ✧ Kabihasnan at wika   ✧  Bihon   ✧  Biko   ✦ Sistema ng Bilang   ✦  Pamilang   ✧  Bilao   ✧ Binalot   ✧ Binibini   ✧ Binlid   ✧ Bino   ✧  Bituing-dagat   ✧  Biyir   ✧  Biya   ✦ BMI → TTT   ✦ Blumentritt, Ferdinand   ✧ Bohol (Palumpong)   ✦ Bonifacio, Andres   ✧  Bougainvillea   ✧ Bubog   ✧ Bubuwit   ✧ Bubuyog   ✧  Bukbok   ✧  Buko   ✧  Bulak   ✧  Bulalakaw   ✧ Bulalo   ✧ Bumbong   ✧ Bunga (punongkahoy)   ✧  Buni   ✧  Bunton   ✧  Buslo   ✧  Butiki   ✧  Butilin   ✧  Buwan ng taon   ✧  Buwig  


  D

✦ Sa Daan   ✧  Daeng   ✧ Daga   ✧ Dako   ✧  Dalaga   ✧ Dalagang-bukid   ✧  Dalandan   ✧ Sistemang Dalawahan   ✧  Daliri   ✦ Daloy ng Elektrisidad   ✦ Karamdaman   ✦ Mga Dami   ✧ Daming-daloy   ✦ Mga Damit   ✧  Damong-marya   ✦ Damuhin at Damo   ✧ Dapit   ✧  Dayap   ✦  Dengge   ✧ Sistemang Desimal   ✧  Dilis   ✧ Dingding   ✧  Dinuguan   ✦  Doctrina Christiana   ✦ Diyip   ✦ Daloy ng Elektrisidad


  E  F

✦ Daloy ng Elektrisidad   ✧ Elementong Kimiko   ✧ Embutido   ✧ Empanada   ✦  Enerhiya   ✧  Ensaymada   ✦  Europa   ✦ Wikang Filipino


  G

✧ Gabe   ✧ Gagamba   ✧ Galapong   ✧ Galunggong   ✦ Kagamitan   ✧ ✐ kagamitang metal   ✧ Kagamitang de-kuryente   ✦ Halamang-gamot   ✧ Garapata   ✧ Gata   ✦  Gatas   ✦ ✐ gawad   ✧  Gawgaw   ✧ Giling-gilingan   ✧  Ginoo   ✧  Gisado   ✧  Glutin   ✧  Goma   ✧  Goto   ✧  Gramo   ✦ Wikang Griyego   ✧  Gugo   ✧  Gulaman   ✦  Gulay   ✧  Gumamela   ✧  Guyabano


  H  I  J

✧  Habagat   ✦ Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan) ( Pantay)   ✦  Halaman   ✧ Sa Halamanan   ✦ Halamang-gamot   ✦ Halamang pampalamuti   ✧ Halamang-singaw   ✧  Halaya   ✧ Halu-halo   ✧  Hapag   ✦  Hayop   ✧ Sistemang Heksadesimal   ✦  Heometriya   ✧  Hey Joe   ✧ Himagas   ✦ Himagsikang Pilipino   ✧  Hipon   ✧ Salitang Hiram   ✦ ✐ Paghiram   ✧  Hito   ✧  Hiya   ✧  Hopya   ✧  Hototay   ✧  Hurno   ✧  Husi   ✧  Huweteng   ✦  Ibon   ✧  Igat   ✧ Indonesia   ✧ Bahasa Indonesia   ✧  Inglatera   ✧  Init   ✦ Inumin at Pag-inom   ✧  IPA   ✧  Ipil   ✧  Ipis   ✦ Isda   ✧ Itlog na pula   ✦ Jesus, J.C. de


  K

✧  Ka   ✧  Kabag   ✧  Kaban   ✧  Kabute   ✦ Punongkahoy   ✧  Kaimito  ✦ Pagkain   ✦ Malusog na Pagkain → Balingkinitan   ✧  Kaing  ✧  Kainin   ✧  Kakanin   ✧  Kakaw  ✧  Kakawate   ✧  Kalabasa   ✧  Kalabaw   ✦ Kalakalan   ✧  Kalamansi   ✧  Kalamay na malagkit   ✧  Kalamay na saging   ✧  Kaldereta   ✧  Kalupi   ✦ Kamag-anak   ✧  Kamagong   ✧  Kamansi   ✧  Kamatis   ✦ kamatis   ✧ Kambing   ✧  Kamisa   ✧  Kamote   ✧ Kamoteng-kahoy (Balinghoy)   ✧  Kanaway   ✧  Kanela   ✧  Kangkong   ✧  Kantutay   ✧ Kapal-daloy   ✧ Kape   ✧ Kapis   ✧ Pagkakakapit   ✧ Kapwa   ✦ Karamdaman   ✧  Karat   ✧  Kari-kari   ✧  Karinderiya   ✧  Kastila   ✧  Kasukatan   ✦ Katawan (mga bahagi)   ✦ Katawan TTT (timbang at taas)   ✧ Katipunan   ✧  Kawan   ✧  Kawayan   ✧  Kayumanggi   ✧  Kendeng   ✧  Keso   ✧  Kiatkiat   ✧  Kilawin   ✦  Kimika   ✧  Kimona   ✧  Kitang   ✦  Kompyuter   ✧ Kopon   ✧ Bahay Kubo   ✦ ♫ Bahay Kubo   ✧  Kugon   ✧  Kuhol   ✦  Kulay   ✧  Kuliglig   ✦  Kulisap   ✧  Kulumpol   ✧  Kumpol   ✧  Kurkuma   ✦ Kuryente → Daloy na Elektrisidad   ✦ Sa Kusina   ✧  Kuto   ✧  Kuwarta   ✧  Kuya   ✧  Kuyog


  L

✧  Laba   ✦  Labada   ✧  Labahita   ✧  Labanos   ✧  Labuyo (Ibon)   ✧  Lagidlid   ✧  Lahar   ✧  Laing   ✧ Lakas-daloy   ✧ Palakihan   ✧  Lambanog   ✧  Lamok   ✧  Langaw   ✧  Langgam   ✦ Sa Langit   ✧  Langka   ✧ Malansa   ✧  Lansones   ✧ Lapulapo (isda)   ✦  Lasa at Amoy   ✧  Pampalasa   ✧ Kalasingan   ✧  Latik   ✧  Laurel   ✧  Lawin   ✧ Letseplan   ✧  Letson   ✦ Sa Paliguan   ✧ Palingkuran-bayan   ✦  Liham   ✦ Kalikasan   ✧ Lipa (punongkahoy)   ✧  Lipon   ✦  Lipunan at Pulitika   ✧  Litro   ✧  Liyempo   ✧  Lomi   ✧  Longganisa   ✧ Utang na loob   ✧  Luga   ✧  Lugaw   ✧  Luklak   ✧  Lumpiya   ✦   Lupa at Bahay   ✧   Nilupak   ✧  Lupon   ✧ Bagalusaw   ✧ Palulusaw   ✦ Kalusugan   ✦ Malusog na pagkain   ✦ Pagluluto   ✦ Lutong Espanyol   ✦ Lutong Intsik   ✦ Lutong Pilipino   ✧  Luya   ✧ Luyang-dilaw


  M  N  O

✧  Madrekakaw   ✧  Madyong   ✦ Magellan   ✧  Maha   ✧  Mais   ✧  Makabuhay   ✧  Makahiya   ✧  Makapuno   ✧  Makiling   ✧  Malabon   ✧  Malagkit   ✧  Malaysia   ✧  Maliputo   ✧  Malmag   ✧  Malong   ✧  Malunggay   ✧ Mama     ✧ Mami   ✧  Mangga   ✧  Mani   ✧ Mano po   ✧ Mare   ✦ Mapupulang Mata   ✦  Materyales   ✧  Maya (ibon)   ✧  Mayamaya   ✦  Meryenda   ✧  Mestisa   ✦ Metrikong Palapantayan (Metriko)   ✧  Metro   ✧ Misa de Galyo   ✧ Miswa   ✦ Mollusca   ✧ Molo   ✧  Monay   ✧  Moriones   ✧  Munggo   ✧  Naga (punongkahoy)   ✧  Nene   ✧  Nila (punongkahoy)   ✧   Nilupak   ✦  Niyog   ✧  Okra   ✧  Onggo   ✧  Oras sa Araw   ✧ Palaorasan   ✧ Oregano


  P

✧ Pabigat sa titulo   ✦  Pagkain   ✦ Pagkain (malusog) → Balingkinitan   ✧  Paho   ✧  Pakbet   ✧  Pakinabang   ✧  Pako   ✧  Paksiw   ✧  Pakwan   ✧  Palakihan   ✧ Halamang pampalamuti   ✦  Palay   ✦ Palma   ✦ Palumpong   ✧ Pamahalaan sa Europa   ✦  Pamilang   ✧  Paminggalan   ✧ Pampalasa   ✧ Pampano   ✧ Pan   ✦  Panahon (tagal)   ✦ Panahong-langit   ✧  Tagpanahon   ✧  Pandesal   ✦  Pangalan   ✧  Pangkat   ✦  Pansit   ✧ Panyuwelo   ✧ Pare   ✦ Pilipinong Pamantayan   ✦  Pamantayan (sukat)   ✦ Paraang Makaagham   ✧  Papaya   ✧ Pare   ✦ Pasko   ✧ Paskuwa   ✧  Pating   ✧  Pera   ✧  pH Tumbasang ~   ✦  Pilar, M.H. del   ✦  Pilipinas   ✦ Pilipinas at Estados Unidos   ✧  Pinatubo   ✧  Pinya   ✧ Pipit   ✧ Pito-pito   ✦ Po   ✧ Ponkan   ✦ pormal   ✧ Potsero   ✧ Propaganda   ✧ Protina   ✦ Prutas   ✧ Psyllium   ✧ Pugo   ✧  Pukyot   ✧  Pulgas   ✧  Pulutong   ✧  Pumpon   ✦ Punongkahoy   ✧ Pusit   ✧  Puswelo (takalan)   ✧  Putakti   ✧ Puto


  R  S

✦ Recto, C.M.   ✧  Reptilya   ✧  Resibo   ✧ Right of way   ✧  Rimas   ✦ Rizal, Jose   ✦ Kasabihan → Kawikaan   ✧  Saba   ✧  Sabaw ng buko   ✧  Sabalas   ✧  Saging   ✧  Saglit   ✧  Sago   ✦ Sakit   ✦ sakuna   ✧ Salabat   ✧ Salamin   ✦  Salapi   ✦ Sa Salas   ✦ Pinanggalingan ng Salita   ✧ Salitang Hiram   ✧  Salop   ✧ Sama - Pagkakasamang Kimiko   ✧  Sambong   ✧ Sampagita   ✧  Sampalok   ✧ kasangkapan   ✧ Sangkap ng Pagkain   ✧  Santol   ✧ Sapal   ✧ Sapatos   ✧ Saplot   ✧  Sasa   ✧  Sawa   ✧ Sawali   ✧  Sayote   ✦ Kasaysayan ng Pilipinas   ✧  Sinangag   ✧  Sili   ✧ Simbang-gabi   ✧ Singaw-tubig   ✧ Pagpapasingaw   ✧  Singil   ✧  Singkamas   ✧  Singwelas   ✧  Sinigang   ✦  Sisidlan   ✧ Sisig   ✧ Sitaw   ✧ Siyomay   ✧ Siyopaw   ✧ Sotanghon   ✧  Sugpo   ✧  Suha   ✦  Sukat at Timbang   ✧  Kasukatan   ✧  Suman   ✧ Sungka   ✧  Supot   ✧  Manunupot   ✦ Pansusong hayop   ✧  Susulbot


  T

✧ Taal, Batangas   ✧ Taas-daloy   ✧  Taba   ✦ Pataba sa lupa   ✧ Pagtatae   ✦ Tagalog (wika)   ✧  Tagunggong   ✧ Taho   ✧ Tahong   ✧  Takal   ✧ Talaba   ✧ Talang batugan   ✧ Talangka   ✧ Taliptip   ✧ Talong   ✧ Talaksan   ✧ Tamales   ✧ Tambak   ✧ Tambakol   ✧ Tambo   ✦ Tamisin at Meryenda   ✧ Tangigi   ✧ Tanglad   ✧ Tanglaw-daga   ✦ Pananim na di-nakakain   ✦ ♫ Magtanim ay di biro   ✦ Mga Tao   ✧ Tapa   ✧ Tapi   ✧ Tasa (takalan)   ✧ Katatagan   ✦ Tuntunin ng Tatlo   ✦  Tawag sa Tao → Bating panlipunan   ✦ ♫ Tatlong Bibe   ✧ Tayabas, Quezon   ✧ Taypun   ✦  Telepono   ✧ Temperatura   ✧ Terasa   ✧ Terno   ✦ May-balat-matigas   ✧  Tigre   ✧  Tikoy   ✧  Tilapya   ✦ Timbang at Sukat   ✧ Timog   ✧  Tinapay   ✧  Tingting   ✧  Tinola   ✧ Katipunan   ✦  tisyu   ✦ Talatitikan   ✧ Titulo ng lupa   ✧ Toge   ✧ Tokwa   ✧  Toyo   ✧  Tsiko   ✦ Tsinang kalendaryo   ✧ Tsaketa   ✧ Tsaleko   ✧ Tsinelas   ✦  TTT = Tumbasan ng Timbang at Taas   ✧  Tuba (alak)   ✧ Tuba (palumpong)   ✧  Tubo (halaman)   ✧ Tubo (salapi)   ✧ Tubo (bilog)   ✦  Tubig   ✧  Tukal   ✧  Tuko   ✧  Tulingan   ✦  Tulog   ✧  Tumbasan   ✧ Tuna   ✧  Angkang-tuna   ✧  Tunawin   ✧  Turon   ✧  Tuusin sa Bangko 


  U  W  Y

✧ Ubi   ✧ Ubod ng Niyog   ✦  Ugali   ✧  Ulang   ✦ Estados Unidos at Pilipinas   ✧ Upang-laon   ✧  Upo   ✧ Pag-uuri ng Halaman   ✧ Pag-uuri ng Hayop   ✧ Usa   ✧ Utang na loob   ✧  Utaw   ✧  Uwang   ✧  Volt   ✧  Watt   ✦ Wikang Filipino  ✧  Ating wikang Filipino)   ✧ Wikang kinagisnan   ✧ Wika at kabihasnan   ✦ Mga Kawikaan   ✧ Yerba buena  


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/index.html


 

Kabihasnang Pilipino A       (••A •• A)

Mga Paraang Makaagham = Wissenschaftliche Methoden   (• agham)

banggit
hinuha
kahulugan
iral
patakaran
kalagayan
kayarian
ipalagay
magpaliwanag
isaad
sanaysay
suri
talakayin
katatagan
tungkulin
katuturan
ugnay
pag-uuri-uri


Sa • Aklat = In Büchern

talababaan
bahagi
hanay
kabanata
pahina
pamagat
pambungad
pangkat
sanaysay
talahanayan
talata
talataan
tudling


• Alahas = Schmuck

galangn
hikaw
kuwintas
perlas
pulseras
singsing


• Alak = Alkoholische Getränke

barik
bino
biyir
lambanog
tuba lasing
✦ Pag-inom

Paggawa ng alak

Mga sangkap
Butil o prutas na may asukal o gawgaw.
Yari sa bigas: Biyir sa Asia, sake.
Yari sa mais: Biyir sa Estados Unidos, Bourbon Whiskey.
Yari sa iba pang butil ng halaman: Biyir sa Europa, Gin, Korn, Malt Whisky.
Yari sa tubo: Rum.
Yari sa ubas: Bino, Cognac, "tunay" na Brandy.

Alak (1)
Nangangasim ang asukal ng katas o ang gawgaw ng ibinabad na butil at nagiging alkohol; ibig sabihin "kinakain" ng bakteriya ang asukal at gawgaw (walang kailangan ng hangin). "ipot" ng bakterya ang alkohol. Karaniwang ubos na ang asukal o gawgaw kung 8 - 15 % ang lakas ng alkohol. Kung may asukal o gawgaw pa, namamatay ang bakteria dahil lason ang alkohol sa kanila (kung masyadong malakas, maging lason sa bakteiya ang alkohol. Kung pagkatapos mangasim wala nang asukal ay hindi matamis ang alak, ngunit puwedeng idagdag ang asukal ulit.

Isang uri ng mahinang alak (1) ang biyir (4 % lakas).

May ibang uri ng bakteriyang kumakain ng alkohol, asukal o gawgaw, kailangan nito ng hangin, at suka ang "ipot" nito.

Alak (2)
Inuming yari sa alak (1). Dinidistila ang alak upang maging mas malakas. Walang tamis at walang kulay ang produktong dinistila.
Mga salita sa dayuhang wika: Spirits, brandy (Inggles); aguardiente (Espanyol).
Mga tanging produkto: Bourbon (USA), Cognac (Pransa), Eau-de-vie (Pransa), Gin (Inglatera), Korn (Alemanya), Lambanog (Pilipinas), Rum (Jamaica), Siyok-tong (Tsina), Tequila (Brasilia), Vodka (Russia), Whisky (Scotland).
Maaari ding gawain ang alkohol sa pabrikang pangkimika at gamitin sa halip ng "likas" na alak (2).

Alak (3)
Inuming yari sa alak (2). Ang alak (2) ay hinahalo sa asukal, sa katas ng prutas o sa iba pang pampalasa.
Mga salita sa dayuhang wika: Liqueur (Ingles), licor (Espanyol).
Mga tanging produkto: Creme de menthe (Pransa), Cointreau (Pransa), Curacao (Olanda), Ginebra (Pilipinas), Irish coffee (Ireland), Bitter (Italya).

Alkohol at kalusugan

Lason sa katawan ng tao ang alkohol. Sinusukat ang lakas ng alak sa % Vol. ( bahagdan sa laman; may makaluma pang sukat na proof, 1 proof = 0.5 % Vol.)

4 - 5 % Vol.   Biyir.
5 - 15 % Vol.   Alak (1): Tuba, bino.
35 - 50 % Vol.   Alak (2): Brandy, Gin.
20 - 45 % Vol.   Alak (3): Licor.

Ginagamit bilang halimbawa ang isang maliit na boteng biyir. Puwedeng basahin sa bote "320 ml, 5 % Vol.", ibig sabihing may laman ng 320 ml ang bote, at may 5 % alkohol ang biyir (5 ml alkohol sa 100 ml tubig o biyir). Dahil mas magaan ang alkohol kaysa tubig (0.8 g/cm-3 at 1.0 g/cm-3, dapat sabihin 0.8 x 5 g = 4 g sa 100 ml ng biyir. May 4 x 320/100 = 12.8 g alkohol ang biyir sa boteng ito.

Kung inumin ang boteng ito, pumupunta ang 12.8 g alkohol sa katawan ng umiinom at sa dugo niya nang halos tapat at mabilis. Maaaring sukatin ang bahagi ng alkohol sa dugo (ginagamit ang ‰ (bahaglibo o bahagi sa isang libo). Ginagawa ng 1 g alkohol (karaniwang tao) ang 0.025 ‰. Dahil 12.8 g alkohol sa bote, kukuha ng umiinom ng 0.025 x 12.8 = 0.3 ‰ pagkatapos ng isang bote at halos 1 ‰ pagkataops ng tatlong bote. Mas mataas ang ‰ kung inumin ng brandy. Kung tatlong tao ang uminom ng isang bote ng brandy (0.25 l bawat tao, 40 %), may 2 ‰ sila ( 250 x 0.40 x 0.8 x 0.025 = 2).

Kaya ng malusog na katawang "bulukin" ang alkohol. Binubulok ng malusog na katawan ang 0.1 - 0.2 ‰ bawat oras. Dahil dito, hindi masama sa katawan kung umiinom ng kaunting alak (hanggang 10 - 15 g alkohol araw-araw, ibig sabihin isang maliit na bote ng biyir o isa o dalawang maliit na baso ng bino). Bawal ang alak sa buntis na babae. Kung malakas at malimit ang pag-inom ng alak, ay maaaring magkasakit ang atay, at saka ang puso hanggang sa pagkamatay.

Alkohol at kalasingan   (• Lasing)

Kung hindi nabibihasa sa pag-inum ng alak, maaaring mangyari ang sumusunod:

0.3 ‰   Sobrang tawa at salita.
0.8 ‰   Kaunting laho at duwal.
1.2 ‰   Lasing.
4 ‰   Pagkamatay.


Alkoholische Getränke alak

Viele Filipinos machen wenig Unterschiede bei der Benennung alkoholischer Getränke. Was nicht Bier ist, wird alak genannt. Über den Alkoholgehalt der verschiedenen Getränke und dessen Folgen hat man häufig nur sehr undeutliche Vorstellungen. Der Begriff lasing ist sehr dehnbar und reicht vom kleinen Schwips bis zur Volltrunkenheit.

Für Wein kann man das Wort bino verwenden, was aber - wie Wein auch - nicht überall bekannt ist. An einheimischen alkoholischen Getränken sollten Lambanog (Kokosschnaps) und Tuba (Palmwein) erwähnt werden. Ginebra ist ein einheimischer Likör.


Alvarez, Mariano   (• Alvarez)

Pinuno ng isang grupong Katipunan sa Kabite (Magdiwang) 1896. Ipinangalan sa kanya ang isang bagong pamahalaang pambayan sa Kabite (GMA = General Mariano Alvarez).
Führer einer Katipunan-Gruppe in Cavite (Magdiwang) 1896. Nach ihm wurde eine neue Gemeinde in Cavite benannt.


Amerika   (• Amerika)

May tatlong bahagi ang lupalop na Amerika;


Karaniwang ginagamit ng naninirahan ng Estados Unidos (at ng marami ibang tao din) ang katawagang Amerika sa kanilang bansa. Ganito yata, dahil wala silang sariling pangalan sa bansa nila. Halos isang ikatlo lamang ng tao sa Amerika ang nakatira sa Estados Unidos. Sa bansang may wikang Espanyol (at nandoon ang karamihan ng tao sa Amerika), palaging ginagamit ang katawagang 'America' sa buong Amerika at hindi kailanman lamang sa Estados Unidos.

Payo namin: Gamitin ang Inggles na tawag na 'America' at 'American' na may Inggles na bigkas na [ə'mɛrɪkə] at [ə'mɛrɪkən] sa bansang Estados Unidos at sa mamamayan doon.
Gamitin ang tawag na Amerika at Amerikano sa mga bansa ng lupalop na Amerika (Estados Unidos, Brasil, Mehiko at mga iba pa) at sa naninirahan doon.


Mga Kamag-anak = Verwandte   (• Anak)

Mga nuno: lolo at lola
ingkong at impo
Mga magulang: ama at ina
anak
Mga kapatid: kuya, ate, ..., bunso
apo
panganay
iha, iho
bilas
biyenan
tiyo at tiya
pinsan
pamangkin
bayaw at hipag


• Aritmetika = Arithmetik

Pagdaragdag 2 + 3 = 5Dalawa na dagdagan ng tatlo ay lima.
Pagbabawas5 - 3 = 2 Limang bawasan ng tatlo ay dalawa.
Pagpaparami2 x 3 = 6 Dalawang beses na tatlo ay anim.
Paghahati6 / 3 = 2 Anim ... tatlo ay dalawa.


Bansang Austronesya = Austronesische Länder   (• Austronesya)

Sa wikang Filipino, walang katawagan sa kalahatan ng taong tinatawag na 'suku bangsa Austronesia' {*} sa wikang Bahasa Indonesia. Doon, binibilang ang halos lahat ng tao sa Indonesya (260 milyong naninirahan), Pilipinas (100 m.n.), Malaysia (19 m.n.), at saka mga grupo ng tao sa maraming iba pang bansa. Ginagamit ang isa sa mga wikang Austronesya ang mga taong Austronesya.

Sa salitang di-makaagham, maaring sabihin na lahing kayumanggi ang taong Austronesya.

Dapat idagdag ang ilang puna:

{*} 'suku bangsa' = tribo; En: 'ethnic group'; "Volksstamm, Ethnie, Volksgruppe"

Mga wikang Austronesya = Austronesische Sprachen

Pinakamahalagang pamilya ng mga wikang Austronesya ang mga wikang "Melayu-Polines na kanluran", ito ang Bahasa Indonesia, ang Filipino (kasama ang iba pang mga wika sa Pilipinas) at ang Bahasa Melayu. Sa tabi nito, may maraming maliliit na wikang Austronesya sa pulo at bansa sa Karagatan Pasipiko, at saka may wikang Malagasay sa Madagaskar, Aprika.

Bahasa Indonesia = Indonesische Sprache   (• Bahasa)

Ang Bahasa Indonesia ang wikang pambansa sa Indonesia. Tunay na pambansa ang wikang ito. Palagi at "opisyal" itong ginagamit sa bahay, kalsada, kalakal, pahayagan, tibi, pulitika at paaralan mula sa kindergarten hanggang sa pantasan. Ikaapat na wika sa daigdig kung binibilang ang mga nagsasalita (higit sa 160 milyong taong nasa Indonesia, sa Timor-Pasilangan at iba pang mga taga-Indonesia sa ibang bansa).

"Wikang pangkapatid" sa wikang Filipino ang Bahasa Indonesia. Halos parehas ang maraming salita (kahit maaaring magkakaiba ang bigkas at baybay). Kawangis din ang ilang tuntunin sa balarila. Kung sana'y talagang gustong tuparin ng mga Pilipino ang tunay na wikang pambansa ay maaari silang gumamit bilang halimbawa ang Bahasa Indonesia at ang mga palakad nila upang itaguyod ang wika nilang pambansa.

Halos parehas sa Bahasa Indonesia ang wikang Bahasa Melayu na tunay na wikang pambansa sa Malaysia. Para sa dalubwika, isa lamang wika ang Bahasa Indonesia at Melayu.


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_A.html


 

Kabihasnang Pilipino B

  (••B •• B)

Mga Anyo ng Bagay = Aggregatzustände   (• Bagay)

May isa sa tatlong anyo ang bagay (kung isa lamang pagkakasamang kimiko {*}): Anyong solido, anyong likido at anyo ng gas. Maaaring magbagong-anyo ang bagay.

{*} = Mas masalimuot, kung hindi iisang pagkakasamang kimiko ang bagay (hb. kahoy). Tingnan din sa ✧ Tunawin.

 
Solido
Anyong solido
Bagalusaw
Anyong likido
Gas
Anyo ng gas

Hugis: Di-nababago
Dami ng laman:
Di-nababago
Hugis: Nababago
Dami ng laman:
Di-nababago
Hugis: Nababago
Dami ng laman:
Nababago

Bakal
Asin
Bato
Tubig
Langis
Gas sa bote
Hangin
Gas sa ningas
Singaw-tubig
palulusaw  
pamumuo
  pagsingaw
pagkakakapit


Tunawin = Lösungen   (• Tunawin)

Patutunaw ang katawagan sa "pagpapasok" ng isang bagay na nasa anyong solido sa isang bagay na bagalusaw (o ng isang bagalusaw sa gas), karaniwang walang paggamit ng init. Palaging dalawang magkaibang bagay ang kailangan upang gawain ang tunawin. Ang una ay ang natutunaw na bagay. Ang pangalawa ay ang tinatutunawang bagay.

(↓ 1) tubig-alat
(↓ 2) matamis na inumin
 
  (↓ 3) Tubig sa hangin
(↓ 4) Hangin sa tubig

Ibinubukod naming mabuti ang katawagang lusaw at tunaw.



Hangin at • Bagyo = Wind und Sturm

amihan habagat sabalas
taypun

Mga signal sa bagyo = Sturmsignale

Nagpapahiwatig ang Signal No. 1/2/3 ng hangin na tumatakbo nang hanggang 60 / nang 60 hanggang 100 / nang higit sa 100 km/h (kilometro bawat oras) at inaasahan sa loob ng susunod na 24 oras.
Signal No. 1/2/3 sagt einen Sturm voraus mit bis zu 60 / zwischen 60 und 100 / über 100 km/h, der innerhalb der nächsten 24 Stunden zu erwarten ist.

Lakas ng hangin = Windstärken (Beaufort)

LakasTawag Name
 m/skm/h

00 - 0.20 - 0.8 Kalmadong hanginWindsstille
10.3 - 1.51 - 5 Magaang hanginLeichter Zug
21.6 - 3.36 - 11 Mahinhing simoy na hangin Leichte Brise
33.4 - 5.412 - 19 Mahinang simoy na hanginSchwache Brise
45.5 - 7.920 - 29 Banayad na hanginMäßige Brise
58.0 - 10.730 - 39 Sariwang simoyFrische Brise
610.8 - 13.840 - 50 Malakas na simoyStarker Wind
713.9 - 17.151 - 61 Banayad na unos Steifer Wind
817.2 - 20.762 - 74 Sariwang unosStürmischer Wind
920.8 - 24.475 - 87 Malakas na unosSturm
1024.5 - 28.488 - 101 Kabuuang unosSchwerer Sturm
1128.5 - 32.6102 - 120 BagyoOrkanartiger Sturm
12> 32.6> 120 Ipuipo Orkan
m/s = metro bawat saglit. km/h = kilometro bawat oras.
1 m/s = 3.6 km/h . 1 kt (knot) = 1.852 km/h = 0.5144 m/s.

Gute Information über laufende und bevorstehende Taifune zeigt die Website der 'Japan Meteorological Agency' www.jma.go.jp/en/typh/ . Dort werden Sturmwarnungen von mehr als 30 kt in gelb und 50 kt in rot angezeigt.
May magaling na kabatiran sa kasalukuyan at darating na mga bagyo ang website na nasa itaas. Ginagamit ang kulay dilaw sa babala ng higit na 30 kt (55 km/h, unos) at ang kulay pula sa higit na 50 kt (95 km/h, bagyo, ipuipo).



Pagtutuos ng Bahagdan = Prozentrechnen   (• Bahagdan)

bahagdan = bahagi ng daan Prozent
Mula sa Latin na salitang 'per centum' = sa isang daan ang Espanyol na salitang-hiram na porsiyento at ang Ingles na salitang percent.
Galing sa 1/100 ang daglat 0/0   o   %.

100 % (sandaang bahagdan) ang lahat.

Ginagamit ang ✦ Tuntunin ng Tatlo para sa pagtutuos sa bahagdan.

Halimbawa 1:
Ano ang 1 % ng 300 PHP?
100 %ay300 P
1 %300 / 1003 P

Halimbawa 2:

Barantilyo na. May bawas ng 25 %. Gusto kong bumili ng isang damit na may halagang 495 PHP. Magkano ang ibabayad ko?

123.75 PHP ang bawas.
495 - 123.75 = 371.25 PHP ang bayad.
100 %ay495 P
1 %495 / 1004.95 P
25 %4.95 x 25123.75 P
Ibang paraan:
25 % ang bawas.
100 - 25 = 75 % ang bayad.

371.25 PHP ang bayad.
100 %ay495 P
1 %495 / 1004.95 P
75 %4.95 x 75371.25 P

Halimbawa 3:

Suki ako sa tindahan. Nagbayad ako ng 400 PHP sa isang damit na halagang 495 PHP. Ilang bahagdan ang bawas ko?

80.81 % ang bayad.
100 - 80.81 = 19.19 % ang bawas.
495 Pay100 %
1 P100 / 4950.2020 %
400 P0.2020 x 40080.81 %
Ibang paraan:
400 PHP ang bayad. 495 - 400 = 95 PHP ang bawas.

19.19 % ang bawas.
495 Pay100 %
1 P100 / 4950.2020 %
95 P0.2020 x 9519.19 %

Halimbawa 4:

Gagamitin namin ang gamot na halaman. 750 ml ang laman ng boteng may gamot. Dapat gamitin ang timpladang may 2 % gamot. Ilang litro ang kukunin namin?

Kukuha kami ng 375 litrong timplada.
750 ml = 0.750 l (✧ litro)
2 %ay0.750 l
1 %0.750 / 20.375 l
100 %0.375 x 100375 l

Sa Bahay = Im Haus   (• Bahay)

agusan
alulod
atip
baitang
bakuran
balisbisan
balkonahe
bubong
dingding
hagdanan
hapag
kisame
bahay kubo
kuwarto
ladrilyo
pader
pinto
sahig
sawali
silid
terasa
tubo

✦ Sa Kusina
✦ Lupa at Bahay
✦ Sa Paliguan
✦ Sa Salas
✦ Sa Silid-Tulugan


♫ Bahay Kubo   (• Kubo Awit, • KuboAwit, • Kubo_Awit)

Bahay kubo, kahit munti,
ang halaman doon ay sari-sari,
singkamas at talong,
sigarilyas at mani,
sitaw, bataw, patani.
 Kundol, patola, upo't kalabasa,
at saka mayroon
pang labanos, mustasa,
sibuyas, kamatis, bawang at luya,
sa palibot nito'y panay na linga.


✐ Salitang balangay, baranggay   (• Balangay)

balangay = historisch: Boot mit 12-16 Ruderern.
balangay (1) :: Makasaysayang tawag ng sasakyan sa dagat na may manggagaod. = Historischer Ausdruck für ein Wasserfahrzeug mit Ruderern.
balangay (2) :: Makasaysayang tawag ng pamayanang may 30 - 100 mag-anak sa ilalim ng hari o datu. = Historischer Ausdruck für eine Gemeinde von 30 bis 100 Familien unter einem König oder Häuptling.
balangay (3) :: Sangay ng samahan. = Zweigstelle einer Gesellschaft oder Gemeinschaft.
balangay (4) = Loge der Freimaurer.
baranggay (5) = Stadt- oder Gemeindebezirk → ✧ Lipon at Pulitika: Baranggay.


Balingkinitan (Malusog na Pagkain) = Schlank (Gesunde Ernährung)   (• Baling)

asugaw
glutin
protina
taba
✦ Pagkain
✦ Kasulugan

✦ TTT   Tumbasang ng Timbang at Taas = Körpermasseindex


Malusog na pagkain = Gesunde Ernährung   (• Malusog)

Noong unang panahon, ang likas na pagbuo ng katawan ng tao ay para sa magaling na buhay kahit may kahirapan at maraming kilos upang hanapin ang pagkain at may madalas na kakulangan nito. Kung may kaunting sobrang pagkain, iniimbak ang katawan para sa darating kahirapan sa pamamagitan ng paggawa ng taba sa loob ng katawan.

Lubhang iba ang buhay natin ngayon. Walang kahirapang mamalengke, sumasakay pauwi, kumakain ng marami at saka umuupo tayo sa harap ng TB habang kumain ng kakain o 'snacks'. Halos walang kilos. "Suwerte ako," ang iniisip ng katawan. "Puwede kong iimbak ang sobrang pagkain" at tumataba tayo.

Ano ang puwede nating gawain? Una, lukuin ang tiyan. Puwedeng kumain ng maraming prutas at gulay na may kaunting kaloriya, busog na ang tiyan bago kumain ng pagkaing may sobrang kaloriya. Napakapangit ang asukal at mga matamis na inumin. Pangalawa, tulungan ang tiyan. Puwedeng lumakad o gumalaw sa bahay at sa labas nito. Gusto ng tiyan ang kilos pagkatapos kumain. Ito ang malusog na pampapayat, hindi kailangan ng mga gamot at ng diyeta.


Mga saligang sangkap ng pagkain
= Nährstoffe, Grundbestandteile der Nahrungsmittel

Ginagamit ang kimikang enerhiya ng pagkain para sa kilos at sa pagpapainit ng katawan. Maaaring sabihin na "sinusunog" ang pagkain sa katawan. Sinusukat ito (ang "pasunog") sa kaloriya ('calories', enerhiya, 1 kcal = 4.19 kJ; ang tawag ay galing sa Pransas na salitang |calorie|, Latinong |calor| = init).

Iba pang mahalagang sangkap ng pagkain
= Weitere wichtige Bestandteile der Nahrungsmittel


Saligang sangkap at pasunog ng ilang pagkain
= Grundbestanteile und Brennwerte einiger Lebensmittel

Makaluma ang pamantayang kcal, ang makabagong pamantayan ng palapantayan metriko ang Joule (J, kJ).
1 kcal = 4.19 kJ

Protina AsugawTaba  
kcal/100g
g / 100 g

Protina100 00400
Asugaw0 1000400
Taba0 0100900
Tubig0 000

Baboy (pinirito)230 16240
Bayabas314 168
Gatas 35 470
Isda (laman, nilaga)266 0160
Itlog (2 malaking itlog ≈ 100 g)131 9140
Kalabasa (niluto)1 5023
Kanin9 283130
Kola abp. soft drinks010 042
Mani (tinuyo)11 1148600
Pakwan1 8029
Ponkan1 11045
Saging1 23090
Sitaw (niluto)2 7030
Tinapay (2 monay ≈ 100 g)6 500240
Tokwa (sariwa)71 460
Yakult (1 bote = 80 g)121 075


Enerhiyang kailangan ng katawan = Energiebedarf des Körpers

Maaaring tayahin ang enerhiya kailangan ng katawan. Nababatay ito sa timbang at taas ng katawan at pati sa kilos at ugali ng tao (halimbawa dito: babae, 1.51 m, 63 kg ("malusog" sa TTT)).

Kaloriya sa bawat araw
kcal/d

Saligang kailangan (puso, pahinga, pagpapainit, pagkatunaw) 1600
Halos walang kilos at paggawa2000
Katamtamang kilos at paggawa2400
Maraming kilos, paggawa at isport3200



Mga sangkap ng pagkaing pang-industriya

Ginagawa sa mga malaking makina ang mga pagkaing pang-industiya. Dapat itong hakutin nang malayo at bodegahin nang matagal. Gumugugol ng maraming pera sa mga patalastas, at kaunting pera para sa mga sangkap ang tinitira. Dapat din gumamit ng mga ibang sangkap para sa mga paraan ng pagyayari at pagbobodega. Dapat bayaran din ng bumibili ang gastos na iyon, pero walang pakinabang sa sarap o lusog ng pagkain para sa kanya.

Dapat itala ang mga sangkap sa etiketa o sa balot. Karaniwan napakaliit ang limbag (at sa Inggles sa Pilipinas) upang hindi makabasa nito ang bumibili o hindi maintindihan niya. Minsan mahaba ang talaang ito, puwede ilan sa susunod na lahok:

AntioxidantProduktong kimiko para sa pag-iimbak.
CarrageenanProduktong yari sa gulaman: Kailangan para sa mga padaang pang-pabrika. Walang sarap at walang halaga.
Citric acid Produktong kimiko upang gumawa ng sariwang sarap sa inumin.
Flavours Produktong kimiko upang magpaunlad ng sarap.
Flavour enhancerProduktong kimiko upang lumakas ang sarap.
GlutamateKasangkapan upang lumakas ang sarap.
LecitinMaraming lecitin sa utaw, butong sitaw abp. Ginagawa bilang panatilihin ang emulsiyon.
Milk solids Inggles sa salita sa pulbos ng gatas.
Palm olein Langis ng palma, karaniwang "pinatigas".
Phosphate Produktong kimiko upang pampalakas ng sarap (at panatilihin ang uhaw).
ShorteningTaba para sa paghuhurno.
Vitamin Mga bitamina. Kailangan ng katawan ang mga bitamina. Pero di-kailangan o di-malusog ang sobrang bitamina. Ginagamit ang bitaminang A bilang pangkulay.
WaterTubig: Pangunahing sangkap. Mura, walang lasa at halaga, pero may timbang.


Zutaten in industriell hergestellten Lebensmitteln

Industrielebensmittel werden maschinell hergestellt. Sie müssen weit transportiert werden und oft lange lagern. Da im Allgemeinen viel Geld für Reklame ausgegeben wird, bleibt nicht viel übrig für gute Zutaten. Dann braucht man noch Zutaten, die für den Fabrikations- und Lagerprozess notwendig sind. Sie schaffen weder Geschmacks- und Gesundheitswert für den Kunden, aber der Kunde muss sie bezahlen. Viele Länder verlangen, dass die Zutaten auf der Verpackung angegeben werden. Meist wird das sehr klein gedruckt und in den Philippinen in Englisch, damit der Kunde es nicht liest oder nicht versteht.


Baltazar, Francisco (1788-1862)   (• Baltazar)

May bansag na Balagtas, ama ng pantulang Tagalog. Kilalang akda Plorante at Laura (Epiko 1838).
Pseudonym Balagtas, Vater der Tagalog Dichtung, Hauptwerk Plorante at Laura (Epos 1838).


♫ Pambansang Awit = Nationalhymne der Philippinen   (• Awit)

Lupang Hinirang
Bayang magiliw, perlas ng Silanganan
Alab sa puso sa dibdib mo'y buhay
Lupang hinirang, duyan ka ng magiting
Sa manlulupig di ka pasisiil.

Sa dagat at bundok sa simoy at sa langit mong bughaw
May dilag ang tula at awit sa paglayang minamahal
Ang kislap ng watawat mo'y tagumpay na nagniningning
Ang bituin at araw niya, kailan pa ma'y di magdidilim.

Lupa ng araw, ng luwalhati't pagsinta
Buhay ay langit sa piling mo
Aming ligaya na pag may mang-aapi
Ang mamatay nang dahil sa iyo.
 
Geweihte Erde
Geliebtes Land, Perle des Ostens,
Lebendig ist die Flamme im Herzen deiner Brust.
Geweihte Erde, du Wiege der Helden,
Wirst du den Feinden widerstehen.

Auf See, im Gebirge, unter der frischen Brise deines blauen Himmels
Blühen Gedichte und Gesang in Liebe für deine Freiheit.
Das Leuchten deiner Fahne ist siegreicher Glanz,
Ihre Sterne und ihre Sonne, niemals werden sie verdunkeln.

Erde unter der Sonne, voll Ruhm und Liebe,
Himmlisch ist ein Leben in deiner Obhut.
Unser Glück ist, im Kampfe
Gegen die Feinde für dich zu sterben.
 


Mga Kalapit-bansa ng Pilipinas = Nachbarländer der Philippinen   (• Bansa)

Bansa Agwat
km {*1}
Laki
1000 km2
Mama-
mayan

mln. tao
Kapal
tao/km2 {*2}
Kabuhayan
USD {*3}

Pilipinas-300107294 9 200 (122.)

Malaysia 50 (2400)3203297 29 700 (56.)
Taiwan150 (1100)3623650 53 000 (18.)
Indonesia250 (2800)1 900260125 13 100 (103.)
Brunei360 (1300)60.573 64 700 (9.)
Tsina600 (2800)9 6001 340145 16 700 (80.)
Hongkong750 (1100)176 400 64 200 (11.)
Hapon900 (3000)380126330 42 200 (33.)
Vietnam900 (1800)33095280 10 900 (113.)
Kampuchea1100 (1700)1801668 3 700
Laos1200 (1900)240729 7 400
Thailand1400 (2000)51069135 17 900
Korea1500 (2700)10052510 39 400
Singapore1600 (2400)1.265000 116 500 (2.)

USA15 0009 200330 3369 200 (8.)
Alemanya9 00036083230 54 100 (17.)

{*1} Pinamaikling agwat. Sa panaklong: Agwat mula sa Manila hanggang sa punong-lunsod.
= Kürzeste Entfernung. In Klammern: Entfernung von Manila bis zur Hauptstadt.
{*2} Karamihan ng tao sa isang parisukat na kilometro.
= Die Anzahl der Einwohner je km2.
{*3} "GDP 2020 (2021 - 2018) per capita, PPP adjusted". = BIP 2020 (2021 - 2018), kaufkraftbereinigt.



Mga Bantas = Satzzeichen   (• Bantas)

tandang padamdam (!)
gatlang (X – X)
gitling (x-x)
pahilis na guhit (/)
kudlit (')
kuwit (,)
puwang ( )
panaklong (na hubog) (( ))
pananong (?)
panipi (")
tuldok (.)
tutuldok (:)
tuldok-kuwit (;)

Pagsulat at paglilimbag ng bantas = Schreibung und Druck von Satzzeichen

Walang puwang sa likod, may puwang sa harap ng mga bantas na . ; ! ? :
Halimabawa: Isang manok, isang isda at dalawang itlog. Mahal ito.
Walang puwang sa harap at sa likod ng laman sa "..." (panipi), (...) (panaklong na hubog), [...] at {...}.
Halimbawa: Mahal (150 PHP) ang isda.
Walang puwang sa harap at sa likod ng bantas na ' (kudlit) at - (gitling)
Halimbawa: pantay-pantay, siya'y.
May puwang sa harap at sa likod ng bantas na – (gatlang)


Pambating Panlipunan at Tawag sa Tao = Grußformeln und Anredeformen   (• Bati)

Grußformeln

Filipino ist eine sehr personenbezogene Sprache. Im Gespräch wird der Angesprochene häufig, beinahe in jedem Satz, mit seiner Anredeform mit oder ohne Namen angeredet. Filipinos haben ein ausgezeichnetes Namensgedächtnis entwickelt und betrachten es als höflich, Anrede und Namen so viel wie möglich zu verwenden. Das ganze wird noch unterstrichen durch den Gebrauch von Höflichkeitswörtern wie po (die kein Gegenstück in der deutschen Sprache haben).

Die Formeln Magandang umaga usw. sind vom Spanischen bzw. Amerikanischen übernommen und werden im Alltag nicht als Gruß gebraucht. Stattdessen weden Gesten verwendet, die vom leichten Augenaufschlag über ein kurzes Lächeln bis zur innigen Umarmung gehen können. Die übersetzten Grußformeln werden als "Blöcke" betrachtet, es heißt also Magandang hapon po und nicht etwa entsprechend der Filipino Grammatik  Maganda pong hapon .

Eine offizielle Rede wird im allgemeinen mit einem Satz beendet wie: Marami pong salamat at magandang hapon po. 'Vielen Dank und guten Nachmittag.'

Das oft von Ausländern gehörte oder zu ihnen gesagte Mabuhay ist für Filipinos keine Grußformel.


ale, aling
ate
binibini
ginoo, ginang
Hey Joe
Ka
kuya
mama, mang
mare
nene
pare


♫ Bayan ko = Meine Heimat   (• Bayan)

Ang bayan kong Pilipinas,
lupain ng ginto't bulaklak.
Pag-ibig ang sa kanyang palad
nag-alay ng ganda't dilag.
At sa yumi at ganda
dayuhan ay nahalina.
Bayan ko binihag ka,
nasadlak sa dusa.

Ibon mang may layang lumipad,
kulungin mo at umiiyak.
Bayan pa kayang sakdal dilag
ang di magnasang makaalpas.
Pilipinas kong minumutya,
pugad ng luha ko't dalita.
Aking adhika, makita kang sakdal laya.
Jose Corazon de Jesus
Die Philippinen sind meine Heimat,
das Land von Gold und Blumen.
Liebe weihte seinem Schicksal
Schönheit und Größe.
Ausländer waren beeindruckt
von Feinheit und Schönheit.
Meine Heimat, jetzt gefesselt
und im Unglück verstrickt.

Ein Vogel fliegt nur in Freiheit,
in den Käfig gesperrt, weint er.
Das Land kann großartig sein,
ohne sich befreien zu wollen.
Meine hochgeliebten Philippinen,
Ort meiner Tränen und des Leidens.
Mein Wunsch, dich ganz frei zu sehen.


Pambansang Bayani = Nationalheld   (• Bayani)

Katangian ng Pilipinas na may "Pambansang Bayani".

Si Jose ○ Rizal ang Pambansang Bayani ng Pilipinas.

Nach T. Agoncillo ist Andres ○ Bonifacio "unzweifelhaft der Vater der philippinischen Revolution", der an die Notwendigkeit von revolutionären Veränderungen und nicht an Reformen glaubte, um Freiheit und Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien zu erreichen. Er war der Kämpfer und der tagalogsprechende einfache Mann, während J. Rizal im Gegensatz dazu der spanisch-sprechende Intellektuelle aus der Oberschicht war.

Die Amerikaner ermunterten den Rizal-Kult, da Rizal's Gedankengut, vor einer politischen Unabhängigkeit die Massen erst zu lehren und zu bilden, besser ihre kolonialen Politik der wohltätigen Anpassung ('benevolent assimilation') unterstützte, während die Amerikaner Bonifacio's Ideen von Freiheit und Unabhängigkeit als gefährlich für ihre Herrschaft in den Philippinen betrachteten.

Die Philippinen sind das einzige Land, in dem der Führer der Befreiungskräfte nicht der Nationalheld ist. Damit soll Rizal nicht herabgesetzt werden, der ein großer Filipino war und alle Ehren verdient. Der Punkt ist, dass Bonifacio gleichwertig neben ihm stehen sollte, was die Wertschätzung durch die Nation betrifft. (T. Agoncillo 1984).

Außerdem ist es zweckmäßiger, in Rizal einen Nationalhelden zu verehren, der von der Kolonialmacht hingerichtet wurde, anstelle eines Nationalhelden Bonifacio, der von der eigenen revolutionären Regierung zum Tode verurteilt wurde (Anm. des Verf.).


♫ Tatlong Bibe = Drei Entlein   (• Bibe)

May tatlong bibe nakita ako,
mataba, mapayat na talaga.
Ngunit sila'y may pakpak
sa likot na iisa. (Ulitin).
At sila'y nagsasabi ng wak, wak, wak.
Sa may ilog nagpunta,
pakendeng-kendeng
ang lakad nila.


Pamilang = Zahlwörter   (• Pamilang)

Pamilang na patakaran = Kardinalzahlen. {9-2.8 (1)}
wala 0
isa 1 labing-isa 11  sandaan 100
dalawa 2 labindalawa 12dalawampu 20 dalawang daan 200
tatlo 3 labintatlo 13tatlumpu 30 tatlong daan 300
apat 4 labing-apat 14apatnapu 40 apat na daan 400
lima 5 labinlima 15limampu 50 limang daan 500
anim 6 labing-anim 16animnapu 60 anim na daan 600
pito 7 labimpito 17pitumpu 70 pitong daan 700
walo 8 labing-walo 18walumpu 80 walong daan 800
siyam 9 labinsiyam 19siyamnapu 90 siyam na daan 900
sampu 10   sanlibo 1000
tatlong libo't dalawang daan at limampu't pito 3257 sang-angaw
 = 1 000 000

Pamilang na panunuran = Ordinalzahlen. {9-2.8 (2)}
una 1
ikalawa 2 pangalawa 2
ikatlo 3 pangatlo 3
ikaapat 4 pang-apat 4
ikalima 5 panlima 5
ikaanim 6 pang-anim 6
ikapito 7 pampito 7
ikawalo 8 pangwalo 8
ikasiyam 9 pansiyam 9
ikasampu 10 pansampu 10
ikalabing-isa 11
ikasandaan 100

Pamilang na patakarang Espanyol = Die spanischen Kardinalzahlen.
Häufig werden spanische Kardinalzahlen verwendet, besonders bei Uhrzeitangaben und für Geldbeträge.Dabei wird die Orthografie dem Filipino angepasst.
uno, una = 1onse = 11  siyento = 100
dos = 2dose = 12beinte, bente = 20 dos siyentos = 200
tres = 3trese = 13treinta, trenta = 30 tres siyentos = 300
kuwadro = 4katorse = 14kuwarenta = 40 kuwadro siyentos = 400
sinko = 5kinse = 15sinkuwenta = 50 sinko siyentos = 500
seis = 6disiseis = 16sesenta = 60 seis siyentos = 600
siyete = 7disisiyete = 17setenta = 70 siyete siyentos = 700
otso = 8disiotso = 18otsenta = 80 otso siyentos = 800
nuwebe = 9disinuwebe = 19nobenta = 90 nuwebe siyentos = 900
diyes = 10   mil = 1000
tres kuwarenta = 3.40 PHP     a las sinko kuwarenta = 17.40 Uhrmilyon = 1 000 000

Iba pang mga pamilang = Weitere Zahlen.apat, {9-2.8}


Mga Sistema ng Bilang = Zahlensysteme   (• Bilang)

Sistemang Desimal = Dezimalsystem   (• Desimal)

Mayroon tayong sampung daliri ('digit (2) {*}, finger'). Mayroon ding sampung daliri ('digit (1)') ang sistemang desimal: 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9. Wala pang daliri pagkatapos ng 9. Ginagamit natin ang dalawang daliri para sa sumusunod na bilang: 1 0 upang ilarawan ang "Sampu".

{*} = Sa { Oxford}: "digit 1 any numeral from 0 to 9, esp. when forming part of a number. 2 Anat. & Zool. a finger, thumb, or toe."

Desimal din ang palapantayang metriko. Unlapi ng isa lang titik (iba kung maliit o malaki) ang ginagamit, upang ilarawan ang napakalaking at napakaliit bilang.


Sistemang Dalawahan = Binärsystem   (• Dalawa)

Sa kaloob-looban ng lahat ng makabagong compyuter ay ginagamit ang sistemang dalawahan ('binary'). Mayroon itong dalawa lang daliri: 0 1 o "wala" at "mayroon".

Sistemang dalawahan01 1011100 101
Sistemang desimal01 234 5*
* 1 x 4 + 0 x 2 + 1 = 5 .


Sistemang Heksadesimal = Hexadezimalsystem   (• Heksa)

Dahil napakahaba ang sulat ng malaking bilang sa sistemang dalawahan ay isa pang sistema ang ginagamit sa kompyuter. May 16 daliri ang sistemang heksadesimal: 0-9 A-F.

Sistemang heksadesimal01 9EF 2C
Sistemang desimal01 91415 45*
* 2 x 16 + 13 = 45 .


Blumentritt, Ferdinand   (• Blmentritt)

Österreichischer Ethnologe, Freund von Jose ○ Rizal. Ein Blumentritt - Rizal - Freundschaftsverein besteht an der Universität Wien. Das Doppelporträt ist das Logo der Gruppe.


Bonifacio, Andres (1863-1897)   (• Bonifacio)

Geboren 30. November 1863 in Tondo, Manila als Kind armer Leute. Sein Geburtstag (nicht sein Todestag) ist gesetzlicher Feiertag in den Philippinen. Begründet 1892 (einen Tag nach Rizal's Verhaftung) die revolutionäre Katipunan Bewegung. Anführer der Revolution von 1896. Hingerichtet am 10. Mai 1897 nach Verurteilung durch ein philippinisches Kriegsgericht mit zögernder Billigung von Präsident E. Aguinaldo.

✦ Pambansang ○ Bayani = Nationalheld


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_BC.html


 

Kabihasnang Pilipino D - F

  (••D••E••F •• D•• E•• F)

Sa Daan = Unterwegs   (• Daan)

abenida
babaan
bangin
bangketa
baon
bisikleta
bus
dako
dalisdis
diretso
diyip
eskinita
hinto
hintuan
ikot
(sa) kaliwa
kalesa
kalye
(sa) kanan
kalsada
kotse
landas
lansangan
liko
pamasahe
pasalubong
paradahan
sakay
sakayan
sasakyan
tawiran
trak
traysikel


Mga Karamdaman at Sakit = Krankheiten und Schmerzen   (• Damdam)

alipunga
almuranas
altapresyon
anan
anayo
balat na nasunog
bali
bangkukang
beki, biki
bulating askaris
bulutong
bulutung-tubig
buni
dengge
dulot
duwal
galos
hiwa
hadhad
hapdi
hika
hilo
kabag
kati
kirot
kulani
lagnat
langib
luga
lula
luslos
maga
nana
mata na pula
pagdurugo
pagtatae
pagtitibi
pampaihi
panlanggas sa sugat
pigsa
pilay
pula
pulikat
rayuma
sakit
sinat
singaw
sipon
sugat
tagihawat
tigdas
tisis
trangkaso
tulo
tuyo
ubo

✧ Kalusugan

Mga Dami = Mengen   (• Dami)

balutan
barkada
bigkis
bunton
buwig
kawan
koponan
kulumpol
kumpol
kuyog
lipon
lupon
pangkat
pulutong
pumpon
talaksan
tambak

grupo   klase
uri


Mga Damit = Bekleidung   (• Damit)

bakya
balabal
balintawak
baro
barong
bestida
bonete
kamisa
kamisadentro
kimona
malong
medyas
palda
pandong
pantalon
panyo
panyuelo
payong
salawal
sando
sapatos
saplot
saya
sombrero
tapi
terno
tsaketa
tsaleko
T-sert
tsinelas

bulak
husi
lana
maong
pelus
seda, sutla
bulsa
datig
lukbutan
sinulid
tagpi
pang-itaas
pang-ibabaw
pang-ibaba
pang-ilalim, panloob

Mga Damuhin at Damo = Krautige Pflanzen und Gräser   (• Damo)

Mga Katawagan = Begriffe

balingway
butilin {*}
kawayan {*}
tambo {*}
tubo {*}
tukal
utaw
✦ Gulay Pananim na di-nakakain → ✦ Materyales


Dengge = Denguefieber   (• Dengge)

Mga tanda ng dengge  Symptome des Denguefiebers  
Mataas na lagnat na tumatanggal hanggang 2-7 araw. Hohes Fieber von 2-7 Tagen Dauer.
Pagsakit ng tiyan. Magenschmerzen.
Pagsusuka. Erbrechen.
Paghihina ng katawan. Körperliche Schwäche.
Pagmamanas. Heißer Schweiß (Gefühl der Schwülheit).
Pagdurugo ng ilong at gilagid. Nasen- und Zahnbluten.
Pagdudumi na maitim. Schwarzer Stuhlgang.
Pagiiba ng kaisipan. Bewusstseinsstörungen.


Doctrina Christiana 1593   (• Doctrina)

Bahagi ng tunay na sipi ng Doctrina Christiana ang larawang nasa kaliwa. Inilalarawan ang simula at wakas ng Ama Namin. Ang dalawang hanay sa ibaba ang simula ng Ama Namin sa wikang Tagalog sa pamamagitan ng palatinikang Baybayin.

Ang Doctrina Christiana ang unang aklat na naglimbag sa Pilipinas noong 1593. Inilalahad ang katesismong Katoliko sa tatlong anyo. Una sa wikang Espanyol, pangalawa sa Tagalog na ginagamit ang karaniwang titik na Latino at ikatlo sa Tagalog na ginagamit ang palatitikang Baybayin.

Das Bild links ist ein Ausschnitt aus einer Faksimilile-Kopie der Doctrina Christiana. Dargestellt sind Anfang und Ende des Vaterunser in Tagalog. Die unteren beiden Zeilen sind der Beginn des Vaterunser in Tagalog in der Baybayin-Schrift.

Die Doctrina Christiana ist das erste Buch, das 1593 in den Philippinen gedruckt wurde. Der katholische Katechismus wird in drei Formen dargesellt. Zunächst in spanischer Sprache, dann in Tagalog mit lateinischen Buchstaben und schließlich in Tagalog unter Verwendung des Baybayin-Alphabets.


Daloy ng Elektrisidad (kuryente) = Elektrischer Strom   (• Elektrisidad)

Mga tawag
Salitang daloy
Kuryente sa bahay
Taas ng daloy
Kapal ng daloy
Lakas ng daloy
Dami ng daloy
Kargang elektrisidad

Mga tawag

Galing sa Griyegong salita na ηλεκτρον ('elektron') ang tawag sa isang grupo ng katangiang likas. 'Elektron' sa Lumang Griyegong (sa wikang Arabiko 'anbar') ang tawag sa isang "batong mahiwaga" na may ilan sa mga katangiang ito.

Galing sa Latinong salitang 'currere' = lumalad, tumakbo, umagos ang salitang Espanyol na kuryente. May isa pang (napakagaling na) tawag na dagitab sa daloy na elektrisidad, pero hindi ito laganap.

Salitang daloy

Puwedeng ihambing ang kuryenteng elektrika sa kilos ng tubig sa batis o ilog. Dahil dito, ginagamit ang salitang daloy. Sa batis o ilog may 'taas' ng tubig at 'dami' ng tubig. Sinusukat ang taas ng daloy ng elektrisidad (sa Inggles 'voltage') sa Volt (malaking titik na V) at ang 'kapal' ng daloy ('current') sa Ampere (A).

Bakid ba ang salitang 'kapal'? Kung umaagos sa loob ng tubo (daluyan) ang tubig ay kailangan ng mas makapal na tubo kung mas maraming tubig. Kung mas maraming daloy ng elektrisidad dapat mas makapal na kawad (daluyan sa kuryente) upang dalhin ito.


Kuryente sa bahay

kontador 'meter'
'circuit breaker'
pambutay 'switch'
ilaw (bagay)'light (bulb)' Bukal ng ilaw: Kaugaliang bumbilya, makabagong LED.
ilawan 'lamp' Bagay na dinadala ang ilaw.
saksakan 'socket',
'outlet'
 
pansaksak 'plug'  
kurdon 'cord'
kagamitan  'applience' ✧ Kagamitang de-kuryente

Taas ng daloy, taas-daloy ('voltage') = Elektrische Spannung
12 MV = 12 000 000 VKidlat sa pagitan ng lupa at ulap.
110 kV = 110 000 VPagdadala ng daloy mula sa gawaan ng elektrisidad hanggang sa lunsod.
1 500 VPagdadala ng daloy sa loob ng lunsod.
220 VTaas-daloy sa loob ng bahay (pansaksak).
25 VLigtas na taas-daloy (hindi mapangananib sa katawan ng tao kung hipuin ang dalawang kawad ng daloy kahit dinadaanan ang puso, pati din sa maliit na bata).
12 VBateriya sa sasakyan.
5 VTaas-daloy sa kompyuter.
1.5 VKaraniwang bateriya.
3 mV = 0.003 VElectrocardiogram (puso).
5 μV (- 100 μV)
  0.000 005 V
Electroencephalogram (utak).

Kapal ng daloy, kapal-daloy ('current') = Elektrischer Strom
300 kA = 300 000 ANapakalakas na kidlat.
30 kA = 30 000 AKapal-daloy sa gawaan ng elektrisidad ('generator').
500 AKapal-daloy sa napakalakas na paghihinag ('weld').
0.5-16 AKagamitan sa bahay.
350 mA = 0.35 AKaugaliang bumbilya 100 W.
10 μA = 0.000 01 AOrasang LCD.

Sa pagpaparami ng taas at kapal ('voltage' x 'current', ... V x ... A) ay ginagawa ang lakas ng daloy ('power') na sinusukat sa Watt, 1 W = 1 VA = 1 V x 1 A. Maaari ding gamitin ang Watt upang sukatin ang di-elektrikang lakas (halimbawa makina ng sasakyan).

Lakas ng daloy, lakas-daloy ('power') = Elektrische Leistung
22 500 MWHydro power station "Three Gorges Dam", China.
233 MWGeothermal power station, Malitbog, Leyte, Pilipinas.
20 - 100 kWKaraniwang kotse.
1.4 kWIlaw at init ng araw sa 1 m² ng lupa (walang ulap).
100 WLakas-daloy na pumupunta sa kaugaliang bumbilya.
5 WIlaw na galing sa kaugaliang bumbilya.
300 - 800 mWMobile telephone (selpon).

Sa singil ng kuryente, dapat bayaran ang daming-daloy ginamit ('energy', karaniwang tawag 'power consumption'). Ito ang pagpaparami ng lakas at panahon ('power' x 'time', ... kW x ... h). 10 PHP ang karaniwang bayad sa bawat kWh (kilowat-oras).

Dami ng daloy, daming-daloy ('energy') = Elektrische Energie
100 Wh = 0.1 kWhMalaking ilaw na LED sa isang araw.
30 kWhTV sa isang buwan.
60 - 200 kWhSingil ng pamilya sa di-malaking bahay sa isang buwan.

Kargang elektrisidad ('electric charge') = Elektrische Ladung
30 AhBateriya ng karaniwang sasakyan (awto, 12 V)
3 Ah = 3000 mAhBateriyang AA.
3 Ah = 3000 mAhBateriya sa selpon.

Gumagawa ang daloy na salisi ('alternating current, AC') sa gawaan ng daloy.
Galing sa bateriya ang daloy na pantay ('direct current, DC').


Enerhiya = Energie   (• Enerhiya)

Pangkaraniwan:
Enerhiya = Tagal ng lakas

Daloy ng elektrisidad:
✧ Dami ng daloy.

Init:
Tagal ng init ng apoy upang magpainit ng bagay (hb.: tubig sa kaldero).

Ilaw:
Tagal ng taglaw ng kahit anong ilaw.

Kimika:
Maaaring may enerhiya sa bagay (hb. gaas, gasolina).

Pagkain:
Halaga ng pagkain para sa katawan upang kumilos at magpainit.

Makina, sasakyan:
Tagal ng lakas habang umaandar.

Maaaring magpapalit ang uri ng enerhiya sa ibang uri ng enerhiya:
Buhay na ilaw sa ilawan (elektrisidad → ilaw (at init)).
Palamigan (elektrisidad → lamig (at init)).
Makinang di-kuryente (elektrisidad → kilos).
Mabuhay na katawan (pagkain → kilos ng kalamnan).
Motor sa sasakyan (kimikang enerhiya → kilos ng sasakyan).

Sa palapantayang metriko, sinusukat ang enerhiya sa Joule (J).

1 J = 1 kg m2 / s2 = 1 Nm = 1 VAs = 1 Ws
Kaloriya: 1 kcal = 4.19 kJ


Europa   (• Europa)

Mga pangalan ng bansa sa Europa at ng wika nila = Namen und Sprachen der Länder Europas

Sa sariling wikaSa Inggles Sa Espanyol Sa Filipino

Deutschland
Deutsch
Germany
German
Alemania
Aleman
Alemanya
Aleman
Italia
Italiano
Italy
Italian
Italia
Italiano
Italya
Italyano
United Kingdom ... Inglaterra
Ingles
Inglatera
Inggles
EnglishEnglish
España
Español
Spain
Spanish
España
Español
Espanya
Espanyol
Nederland (Holland)
Nederlands
Netherlands (Holland)
Dutch
Holanda
Holandez
Olanda
Olandes Ulandes
Belgie, La BelgiqueBelgium
Belhika
Ηλλας (Ellas)
...
Greece
Greek
Gresia
Griyego
Gresya
✦ Griyego
Россия (Rossiya)
...
Russia
Russian
...
...
Rusya
Rusyan

Mga Pamahalaan sa Europa = Regierungen in Europa.

BansaPangulo Puno ng pamahalaanBatasan

Deutschland
Alemanya
Bundespräsident BundeskanzlerBundestag
Italia
Italya
Presidente...
United Kingdom
Inglatera
Queen - KingPrime Minister Lower House
France
Pransa
PresidentPresident Assemblee Nationale
España
Espanya
Rey
Nederland
Olanda
Koningin - Koning... Tweede Kamer
Belgie / BelgiqueRoi / Koning...
DanmarkHari...Folketing
Sverige
Suweko
Hari - Reyna...Riksdag
NorgeHari...Storting
MonacoPrinsipe...Assemblee Nationale

Regierungen in Europa

Vor Jahrhunderten waren nahezu alle europäischen Staaten Königreiche. Ein König besaß die absolute Macht über sein Königreich. Im Laufe der Geschichte, häufig mit Hilfe von Revolutionen, erzwangen die Bürger Rechte, die die Macht der Könige beschränkten. Dazu wurden vom Königshaus unabhängige Regierungen geschaffen. Die Macht im Staate wurde geteilt: Der König blieb der Repräsentant des Staates nach außen und eine Regierung mit Ministern bestimmte die Politik. Eine Anzahl Länder haben den König durch einen gewählten Präsidenten ersetzt, die Teilung der Funktionen blieb jedoch weitgehend erhalten, wie die Tabelle zeigt.



Wikang Filipino = Die philippinische Sprache   (• Filipino)

✧ Ating Wikang Filipino (○ Wika Atin) = Unsere filipinische Sprache.
✧ ✐ Filipino


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_DF.html


 

Kabihasnang Pilipino G

  (••G •• G)

Kagamitan at Kagamitang Metal = Werkzeuge und "Eisenwaren"   (• Gamit)

Kasangkapan ang ginagamit na katawagan sa iba't ibang uri ng bagay na binubuo ng sangkap. Kung kaya, malabo ang katawagang ito. Dahil dito, minmabuti namin ang katawagang kagamitan sa ibaba.

Kagamitang metal
Kagamitang de-kuryente

barena
gunting
pang-ipit
katam
kikil
lagari
malyete
martilyo
paet
pako
perno
pamihit-tornilyo
roskas
sapatilya
tiyani
tornilyo
tuwerka


Kagamitang metal

Pinananatili naming gamitin ang katawagang kagamitang metal (En: '(household) hardware') kahit kasulukuyang hindi na yari sa metal ang karamihan nito.

Unter "Eisenwaren" werden traditionell in der deutschen Sprache die heute in einem Baumarkt erhältlichen Artikel verstanden, obwohl die meisten davon nicht (mehr) aus Eisen gemacht sind. Ebenso veraltet ist der filipinische Begriff kagamitang metal (En: '(household) hardware'), den wir trotzdem weiterhin verwenden..


Kagamitang de-kuryente sa bahay

pang-ahit
amihan
kalan
palamigan
panlanghap-abok
lutuang-kape
pampaypay
steryo
tibi
patuyuang-buhok


Gatas = Milch   (• Gatas)

Likas na gatas ang pagkain ng anak ng pansusong hayop. Ginagamit ang gatas ng maamong hayop (baka, kambing, kalabaw) bilang pagkain sa tao. Makabuluhan ang pagkaing gatas sa Europa, Amerika at Australia, di-lubhang makabulahan sa Asia. Dahil dito, sa Pilipinas may kaunting kabatiran sa gatas.

Ang tunay na gatas ay 100 % ( bahagdan) yari sa gatas (karaniwan ng baka). Mula sa gatas, maaaring yariin ang pulbos ng gatas, ngunit mahina ang lasa at bango ng produktong yari sa pulbos ng gatas. Mura ang pulbos ng gatas, dahil maaaring magaang ilipat at iimbak.

Mga di-tunay na produkto ay may tawag na "Gatas" pero di-yari sa gatas. Maraming di-tunay na produkto sa kalakal sa Pilipinas, magaganda ang tawag: "Creamer", "protein rich", "fortified" atibp. Ngunit hindi magaganda ang laman, hindi yari sa gatas. Puwede lamang ang paggamit ng tubig at pulbosng gatas sa halip ng sariwang gatas. Hindi gatas ang "gatas" yari sa protinang utaw (soya proteine), murang mantikang halaman (vegetable oil or fat) at mga sangkap na kimiko.


Milch in den Philippinen

Molkereiprodukte sind in der traditionellen philippinischen Ernährung von untergeordneter Bedeutung. Daher hat man oft nur vage Vorstellungen von Geschmack und Herstellung von Milch. Dies wird von Fabrikanten dahin ausgenutzt, "Milch" preiswert aus Wasser, Milchpulver und Pflanzenfetten herzustellen, häufig "angereichert" mit künstlichen Vitaminen und anderen Chemikalien. Leider bewegen sich - mit Marktführer Nestle voran - internationale Firmen auch auf diesem niedrigen Niveau.


Salitang gawad = Das Wort gawad  (• Gawad)

Interessant der Unterschied: Das filipinische Wort für Ministerium kagawaran ist von dem Wort gawad = "Verleihung (von Preis), Preis, Belohnung" abgeleitet, während das europäische Wort Ministerium vom lateinischen 'minor, minister' = der Geringere, der Diener abstammt.


Mga Wikang Griyego = Griechische Sprachen   (• Griyego)

Lumang Griyego
Wika ng Gresya noong ika-9 dantaon BK hanggang 1400 AD. Ginamit noon sa Gresya at maraming ibang bansa sa kapaligiran ng Gresya. Wika ni Homer (Ilias at Odyssee). Ugat ng maraming salitang agham.

Makabagong Griyego.
Wika ng bansang Gresya ngayon.

Griyegong talatitikan.
Ibang-iba sa Latin na talatitikan. Nagmula sa unang dalawang titik na Alfa-Beta ang salitang alpabeto ('alfabeto' sa Espanyol).

Griyegong Talatitikan = Griechisches Alphabet
Α α Alfa Β β Beta Γ γ GammaΔ δ Delta Ε ε Epsilon
Ζ ζ ZetaΗ η Eta Θ θ ThetaΙ ι Iota Κ κ Kappa
Λ λ Lambda Μ μ MiΝ ν Ni Ξ ξ Xi Ο ο Omikron
Π π PiΡ ρ Ro Σ σ, ς SigmaΤ τ Tau Υ υ Ypsilon
Φ φ FiΧ χ Chi Ψ ψ Psi Ω ω Omega


Gulay = Gemüse   (• Gulay)

abitsuwelas
ampalaya
bawang
gabe
kalabasa
kamatis
kamote
kamoteng-kahoy
kangkong
labanos
hilaw na langka
luya
mais
malunggay
munggo
okra
hilaw na papaya
petsay
saba
puso ng saging
sayote
singkamas
sili
sitaw
talong
toge
ubi
upo
talbos
tali

✦ Pampalasa


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_G.html


 

Kabihasnang Pilipino H - J

  (••H ••I ••J •• H•• I•• J)

Mga Halaman = Pflanzen   (• Halaman)

✦ Mga Punongkahoy at Palumpong (○ Kahoy) = Gehölze
✦ Mga ○ Damo = Krautige Pflanzen
✦ ○ Gulay = Gemüse
✦ Pampalasa (○ Lasa) = Gewürzpflanzen
✦ Mga Halamang-gamot (○ Gamot) = Heilpflanzen
✦ Mga Halamang Pampalamuti (○ Palamuti) = Zierpflanzen
✦ Mga ○ Prutas = Speisefrüchte
Pananim na di-nakakain → ✦ ○ Materyales
= Technische Nutzpflanzen → Werkstoffe

Pag-uuri ng mga halaman = Systematik der Pflanzen   (• Halaman uri)

Ginagamit namin ang sumusunod na katawagan sa kaurian ng halaman:

kaharian Reichkingdom
lahi Stamm, Abteilungdivision
klase Klasseclass
angkan Ordnungorder
pamilya Familiefamily
pangkat Gattunggenus
uri Artspecies

baging kabute onggo
pako


Sa Halamanan = Im Garten

ani
asarol
binhi
bulaklak
bunga
butil
buto
dahon
sukal na damo
dilig
gamas
gulayan
hardin
hasik
kalaykay
karetilya
lagari
pala
palakol
palathaw
pitas
pungos
putol
taba
tanim
timba


Mga Halamang-gamot = Heilkräuter   (• Gamot)

amarilyo
ampalaya
damong-marya
giling-gilingan
luya
makabuhay
makahiya
oregano
sambong

Mga halamang-gamot sa laban ng pagtatae = Heilkräuter zur Behandlung von Durchfall: Bayabas (dahon), kaymito, mangga (bulaklak), tsaang-gubat.
Halamang-gamot sa laban sa  pigsa: Gumamela, sambong
Halamang-gamot sa laban sa kabag = Heilkräuter gegen Blähungen: Damong-marya, luya, sambong, oregano, yerba buena.
Halamang-gamot sa laban sa sakit ng kasukasuan = Heilkräuter gegen Gliederschmerzen: Bawang = Knoblauch, kalatsutsi, luya = Ingwer, sambong, yerba buena = Minze.


Mga Halamang Pampalamuti = Zierpflanzen   (• Palamuti)

amarilyo
Banderang Espanyola
bougainvillea
gumamela
paskuwa


Mga Hayop = Tiere   (• Hayop)

Mga Lahing Hayop
Protozoa
Porifera
Uod

Echinodermata
Mollusca
Arthropoda
May-balat-matigas
Gagamba
Kulisap
Vertebrata
Isda
Amphibia
Reptilya
Ibon
Pansusong Hayop

Pag-uuri ng mga hayop = Systematik der Tiere   (• Hayop Uri)

Ginagamit namin ang sumusunod na katawagan sa kaurian ng hayop:

lahi Stammphylum
klase Klasseclass
angkan Ordnungorder
pamilya Familiefamily
pangkat Gattunggenus
uri Artspecies

bituing-dagat
butiki
buwaya
garapata
reptilya
sawa
sugpo
tuko


Heometriya = Geometrie   (• Heometriya)

agapay
bilog
dami ng laman
hubog
hugis
linya
punto
rabaw
solid
parisukat
parihaba
tatsulok


Himagsikang Pilipino = Philippinische Revolution   (• Himagsikang)

Mga Pangyayari = Chronik

Im folgenden wird versucht, einen chrologischen Abriss der philippinischen Revolution darzustellen. Bewusst wird weitgehend auf inhaltliche Werte verzichtet. Vielmehr soll die Verwobenheit der Revolution mit dem außenpolitischen Schicksal der Philippinen als zuerst spanischer, dann US-amerikanischer Kolonie sichtbar werden. Für eine breitere Sicht siehe ✦ Kasasayan ng Pilipinas (○ Saysay) = Philippinische Geschichte.


Bis 1896: Die Anfänge

Pag-aalsa sa Kabite = Die Meuterei von Cavite   (• Alsa_Kabite)
Eine kleine Meuterei in dem spanischen Arsenal in Cavite 1872 wird vom span. Generalgouverneur in den Philippinen zum Anlass genommen, freiheitliche Bestrebungen zu unterdrücken. Die drei Priester J. Burgos, J. Zamora und M. Gomez werden 1872 hingerichtet und sind die ersten Märtyrer der Revolution.

Kilusang Propaganda = Propaganda Bewegung   (• Propaganda)
Nach der Pag-aalsa sa Kabite wurde von Exil-Filipinos die Kilusang Propaganda 18.. in Spanien gegründet. Ihre Führer sind J. Rizal, M.H. del Pilar und G.L. Jaena. Ihr Organ ist die in Spanien herausgegebene, zweiwöchentlich erscheinende Zeitung 'La Solidaridad'. Ziel der Bewegung ist die rassische Gleichberechtigung der Filipinos, die durch friedliche soziale Reformen erreicht werden soll. Politische Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien wird nicht angestrebt.

Katipunan   (• Katipunan, • Tipon)
"Kataas-taasan Kagalang-galangan na Katipunan ng mga Anak ng Bayan" (daglat KKK) = Höchste ehrenwerte Vereinigung der Landeskinder (abgekürzt KKK).
Seit 1992 ist der nationalistische Geheimbund Katipunan unter Führung von A. Bonifacio aktiv. Ziel des Bundes ist die Unabhängigkeit der Philippinen von Spanien mit Hilfe einer Revolution.


Ein kurzer Bericht zur Lage Mitte 1896, dem Beginn der Chronik, sei wie folgt gegeben: Die spanische Kolonialregierung ist durch die vorrevolutionären Bewegungungen ( Propaganda-Bewegung) herausgefordert und alarmiert. Seit Mitte 1892 lebt J. Rizal in Dapitan, Mindanao, unter Hausarrest, bevor er nach Spanien reist, dort verhaftet und in die Philippinen zurückgebracht wird. Seit 1992 ist der Geheimbund Katipunan aktiv. Nach der Pag-aalsa sa Kabite 1872 ist besonders diese Provinz südlich von Manila in einem dauernden Zustand von Rebellion.

21. Juni 1896   Von Bonifacio um Rat gebeten, erklärt Rizal in Dapitan, eine Revolution solle erst begonnen werden, wenn man genügend Waffen habe. Man müsse auch einflussreiche und wohlhabende Filipinos an der Revolution beteiligen.
Bonifacio versucht, Waffen anfertigen zu lassen und zu kaufen (erfolglos). Die Beteiligung wohlhabender Filipinos wird durch gefälschte Briefe vorgetäuscht.

19. Aug. 1986   Verrat der Katipunan durch zwei Mitglieder, die einen persönlichen Streit miteinander haben. Aushebung des Katipunan Büros durch die Polizei.

23. Aug. 1896 Geheimtreffen der Katipunan in Pugadlawin (damals Kalokoon, heute Bahay Toro in Quezon City). Sigaw ng Pugadlawin = Schrei: "Ergreift die Waffen und kämpft bis zum bitteren Ende!"
Die Bezeichung Sigaw ng Balintawak ist falsch, da dort kein Treffen stattfand.

30. Aug. 1896   Erfolgloser Überfall der Rebellen auf das Munitionsdepot San Juan del Monte. Am gleichen Tag erklärt der spanische General-Gouverneur den Ausnahmezustand über Manila und benachbarte Provinzen. Es folgt eine Welle von Hinrichtungen, u.a. von vier Kapituneros in Luneta und von dreizehn Männern in Cavite, den Los Trece Martirez de Cavite.

31. Aug. 1896   Eroberung des Rathauses von San Francisco de Malabon (heute: General Trias, Cavite). Sieg über eine spanische Garnison in Cavite el Viejo (heute Kawit, Cavite).

05. Sept. 1896 Aguinaldo besiegt den spanischen General Aguirre in Imus, Cavite und erbeutet 60 Gewehre mit Munition. Seine Gefolgsleute ernennen ihn zum General.
Unglücklicherweise werden die drei Siege von rivalisierenden Gruppen errungen.

30. Dez. 1896   Rizal wird in Manila von der spanischen Kolonialmacht hingerichtet.


1896 - 1898: Bis zum Eintreffen der Amerikaner

31. Dez. 1896   Bonifacio trifft sich mit Aguinaldo in Zapote (heute Teil von Las Pinas, M.M.), um den Streit zwischen den rivalisierenden Gruppen zu schlichten.

22. März 1897   Tejeros Versammlung. Die Republik der Philippinen wird proklamiert und eine Regierung gewählt. Aguinaldo wird in Abwesenheit zum Präsidenten gewählt, Bonifacio wird Innenminister. Nach einem Streit löst Bonifacio die Versammlung auf.

23. März 1897   Während Aguinaldo und die anderen Mitglieder des neuen Kabinettes in Santa Cruz de Malabon (heute: Tanza, Cavite) den Amtseid schwören, veranstaltet Bonifacio mit seinen Anhängern eine zweite Tejeros Versammlung. Die Wahlen des Vortages werden wegen Wahlbetruges für ungültig erklärt. Der Streit zwischen Bonifacio and Aguinaldo verschäft sich.

23. März 1987   Primo de Rivera wird zum neuen spanischen General-Gouverneur ernannt, er kann in den folgenden Wochen die Provinz Cavite weitgehend zurückerobern. Aguinaldo muss sich zurückziehen, zunächst nach Talisay, Batangas, dann über Morong, Rizal nach Biyak-na-bato, Bulacan.

10. Mai 1897   Bonifacio und sein Bruder werden im Auftrag von Aguinaldo zum Tode verurteilt und hingerichtet.
01. Nov. 1897   Aguinaldo ernennt eine neue philippinische Regierung, eine Verfassung ("Biyak-na-bato Verfassung") wird unterzeichnet.
Biyak-na-Bato: Lugar sa Bulakan kung saan nilagdaan ang unang saligang batas noong 1 Nobyembre 1897.

Da der spanische General-Gouverneur wegen der Regenzeit nicht militärisch gegen die Rebellen vorgehen kann, beginnt er Verhandlungen mit ihnen.

15. Dez. 1897   Vergleich von Biyak-na-bato. Die Rebellen geben ihren Kampf auf und erhalten dafür hohe finanzielle Abfindungen von Spanien.
Nilagdaan ang Kasunduan ng Biyak-na-Bato sa pagitan ni Aguinaldo at mga Espanyol noong 18 Nobyembre 1897 (o 14 Dis. o 15 Dis. 1897).

27. Dez. 1897   Aguinaldo und einiger seiner Freunde gehen mit einem Scheck von 400 000 Peso nach Hong Kong. Dort gibt es untereinander Streit wegen des Geldes, man geht vor Gericht. Um dort nicht aussagen zu müssen, geht Aguinaldo heimlich nach Saigon und weiter nach Singapur.

Beginn 1898   wird Aguinaldo in Singapur von dem dortigen US Konsul E. Spencer Pratt zu Verhandlungen eingeladen. Wegen der sich verschärfenden Spannungen zwischen Spanien und den USA (hauptsächlich wegen Kuba) möchte Pratt Aguinaldo auf der amerikanischen Seite haben. Er überzeugt Aguinaldo, mit dem amerikanische Admiral Dewey im Kampf gegen die Spanier zusammenzuarbeiten.


Um den 12. Juni 1898: Ausrufung der Republik

25. April 1898   Admiral Dewey erhält vom US Präsidenten den Befehl, mit seiner vor Hong Kong liegenden Amerikanischen Asien Flotte, die spanische Flotte vor Manila anzugreifen, nachdem nach der Explosion des US Kriegsschiffes Maine am 15. Feb. 1898 in Havanna die Kriegshandlungen offen ausgebrochen sind.

25. April 1898   Aguinaldo verlässt Singapur, um über Hong Kong nach den Philippinen zurückzukehren. Bei dem US Konsul in Hong Kong Wildman versucht Aguinaldo - teilweise erfolgreich - Waffen für die philippinischen Rebellen zu kaufen.

01. Mai 1898   Admiral Dewey vernichtet vor Cavite die spanische Flotte vollständig. Kriegshandlungen zu Lande finden vorerst nicht statt, da die Amerikaner Verstärkungen an Landstreitkräften benötigen.

19. Mai 1898   Aguinaldo kehrt an Bord eines US Kriegschiffes nach den Philippinen zurück und wird von Admiral Dewey "als General" empfangen.

24. Mai 1898   Aguinaldo setzt sich an die Spitze einer "Diktatorischen Regierung". Der Kampf der philippinischen Rebellen gegen die Spanier flammt wieder auf. Die Spanier verlieren die Kontrolle über große Teile von Luzon, können jedoch Manila halten. Die Amerikaner greifen nicht aktiv in die Kämpfe ein.

12. Juni 1898   Aguinaldo erklärt in Cavite el Viejo (heute Kawit, Cavite) die Unabhängigkeit der Philippinen. Die philippinische Nationalflagge wird gehisst, die philippinische Nationalhymne gesungen und die Unabhängigkeitserklärung proklamiert (unter den 98 Unterschriften befindet sich auch die eines amerikanischen Offizieres "als Zeuge").

23. Juni 1898   Aguinaldo ändert die "Diktatorische Regierung" in eine "Revolutionäre Regierung".


1898-1901: Die Amerikaner übernehmen die Macht

31. Juli 1898   Nachdem genügend amerikanische Truppenverstärkungen angekommen sind, beginnen die Amerikaner, die Spanier erneut unter Druck zu setzen. Man will eine Übergabe Manilas erzwingen. Die Spanier stellen zwei Bedingungen. Erst nach einem Scheingefecht soll die Übergabe erfolgen, und philippinische Rebellen dürfen nicht an den "Kämpfen" und der Übergabe beteiligt sein. Dewey garantiert beide Bedingungen.
Auf amerikanischen Wunsch (oder Druck?) räumen die philippinischen Rebellen die gesamte südliche Seite der Manila-Bay (ein Teil der Provinz Cavite), die Amerikaner haben so freien Weg von Süden nach Manila. Die Rebellen östlich und nördlich von Manila erhalten eine Zuschauerrolle.

13. Aug. 1898   Nach kurzem (schwachen) Angriff auf Manila ergeben sich die Spanier den Amerikanern. Die philippinischen Rebellen werden vereinbarungsgemäß außerhalb des "Kampfgebietes" gehalten und nicht an den Kapitulationsverhandlungen beteiligt. Das ist das Ende der philippinischen Revolution in Cavite und den anderen Provinzen südlich von Manila.

15. Sept. 1898   Nördlich von Manila, in der Barasoain Kirche in Malolos, Bulakan, wird von Aguinaldo eine Verfassunggebende Versammlung einberufen. Die Mitglieder sind von Aguinaldo ernannt (Wahlen waren wegen der unsicheren Lage nicht möglich). Die Unabhängigkeitserklärung vom 12. Juni 1898 wird ratifiziert.

10. Dez. 1898   Im Vertrag von Paris tritt Spanien die Souveränität über die Philippinen an die USA ab. Für die Philippinen, Guam und Puerto Rico zahlen die Amerikaner den Spaniern einen Kaufpreis von 20 Millionen US-Dollar.

21. Dez. 1898   Der amerikanische Präsident erläßt die "Benevolent Assimilation" Proklamation. Die USA erklären ihre Souveränität über die Philippinen. Das Militär wird angewiesen, diese auszuüben und, notfalls mit Waffengewalt, zu erzwingen.

21. Jan. 1899   Die philippinische Revolutionäre verkünden die philippinische Verfassung ("Malolos Verfassung").

23. Jan. 1899   Die neue philippinische Republik wird in Malolos "eingeweiht". Aguinaldo wird als Präsident vereidigt, die Verfassung wird verlesen.

04. Feb. 1899   Nach einem Zwischenfall in San Juan, wobei ein Philippine von einem US Soldaten erschossen wird, beginnt der offene militärische Kampf der Amerikaner gegen die philippinischen Rebellen. In den nächsten Monaten und Jahren erobern die Amerikaner die Philippinen vollständig.

30. März 1899   Malolos wird eingenommen, Aguinaldo zieht sich mit seinen Anhängern weiter nach Norden zurück.

23. März 1901   Aguinaldo wird in Palanan, Nueva Ecija, verhaftet und nach Manila gebracht.

01. April 1901   Aguinaldo legt den Treueeid auf die USA ab.


Paghiram: Salitang hiram at utang = Borgen und Leihen: Die Wörter hiram und utang  (• Hiram)

Der Begriff des Leihens und Borgens ist im philippinischen Denken und in der Sprache Filipino ausschließlich mit dem Empfang einer Sache oder von Geld aus fremdem Besitz verbunden. Eine zweite Bedeutung des Gebens - wie im Deutschen - ist nicht vorhanden (Ich leihe ihm Geld.).

Das Wort hiram bedeutet die geliehene Sache oder der Vorgang, dass der Leihnehmer etwas empfängt.
Bei dem einfachen Aktivverb humiram ist deshalb ist der Leihnehmer das Subjekt:
Humihiram ako ng awto. = Ich leihe mir ein Auto.
In Passivsätzen mit hiramin, hirmin und hiraman, hirman ist die geliehene Sache bzw. der Leihgeber das Subjekt.
Damit na madalas kong hiramin. = Ein Kleid, das ich mir oft ausleihe.
Hiniraman namin siya ng aklat. = Wir haben ihm Bücher geliehen.

Abweichend davon sind die magpa- Verben. Im Aktivsatz mit magpahiram ist der Veranlassende das Subjekt, und das ist der Leihgeber. Im Passivsatz mit pahiramin oder ipahiram ist dann die geliehene Sache bzw. der Leihgeber das Subjekt.
Maaari mo bang pahiramin ako ng iyong bisikleta? = Wirst du mir dein Fahrrad leihen?
Ipahiram mo nga sa akin ang lapis mo. Pahiram nga ako ng lapis mo. = Kannst du mir bitte deinen Bleistift borgen.

Das ist leider sehr kompliziert. Noch schwieriger wird die Angelegenheit, da die Wortfamilie hiram auch verwendet wird, wenn an ein Zurückgeben nicht gedacht wird.

Für Geld leihen wird stets utang verwendet.


Mga Ibon = Vögel   (• Ibon)

bibe
itik
kalapati
kanaway
labuyo
lawin
luklak
manok
matang-dulong
maya
pabo
paboreal
pato
pipit
pugo
sisiw
susulbot
uwak


Pag-inom at Inumin = Trinken und Getränke   (• Inom)

alak
barik
bino
biyir
gatas
gulaman
halu-halo
kakaw
kape
lambanog
lasing
sabaw ng buko
sipsip
pito-pito
salabat
tagay
tanggera
tsa
tsokolate
tuba
tubig
uhaw

✦ Tubig


Mga Isda = Fische   (• Isda)

bangus
biya
dalagang-bukid
dilis
galunggong
hito
igat
kitang
labahita
lagidlid
lapulapo
lumahan
maliputo
maya-maya
pampano
pating
tambakol
tangigi
tilapya
tulingan
tulingan (2)
tuna

hasang kaliskis palikpik

Mga yari sa isda
bagoong
daeng
patis
tinapa tuyo

Pag-uuri ng Isda = Systematik der Fische

Isda = Fische.
Pang-itaas na klase ng lahing Vertebrata
● ●Isdang-butong-mura (Chondrithyles = Knorpelfische): Carcharhiniformes: Carcharhinidae = Scharfnasenhaie ( pating), Batodiae = Rochen
● ●Isdang-buto (Teleostei = Echte Knochenfische)
● ● ●Elopomorpha
Anguilliformes: Anguilidae = Flussaale ( igat)
● ● ●Otomorpha
Clupeiformes: Clupeidae = Heringe, Engraulidae = Sardellen ( dilis)
Gonorynchiformes: Chanidae = Milchfische ( bangus)
Cypriniformes: Cyprinidae = Karpfenfische
Siluriformes: Clariidae = Kiemensackwelse ( hito)
● ● ●Euteleosteomorpha
Salmoniformes: Salmonidae = Lachsfische
Esociformes: Esocidae = Hechte
Gadiformes: Gaidae = Dorsche (Kabeljau)
● ● ● ● Angkang-tuna (Percomorphaceae = Barschverwandte)
Scombriformes: Scombridae = Makrelen & Tunfische ( tambakol, tangigi, tulingan, tulingan (2), tuna)
Carangiformes: Carangidae = Stachelmakrelen ( galunggong, lagidlid, maliputo, pampano). Weitere Carangiformes sind Steinbutte, Butte, Schollen, Seezungen.
Cichliformes: Cichlidae = Buntbarsche ( tilapya)
Acanthuriformes: Acanthuridae = Doktorfische ( labahita), Scatophagidae = Argusfische ( kitang)
Lutjaniformes: Lutjanidae = Schnapper ( dalagang-bukid, maya-maya)
Perciformes: Epinephelidae = Zackenbarsche ( lapulapu)
Gobiiformes: Gobiicae = Grundeln ( biya)
● = Pang-itaas na klase. ● ● = Klase. ● ● ● = Pang-ibabang klase. ● ● ● ● = Pang-itaas na angkan.
Nasa ibaba nito ang mga angkan at saka ang mga pamilya.



Jose Corazon de Jesus (1896-1932)   (• Jesus)

Si José Corazón de Jesús (22 Nobyembre 1896 - 26 Mayo 1932), kilala rin bilang Huseng Batute, ay isang makatang Pilipino na sumulat ng mga tula sa Tagalog upang ipahayag ang pagnanasa ng mga Pilipino na maging malaya noong panahon ng pananakop ng Estados Unidos sa Pilipinas (1898-1946).

Kabataan
Si Huseng Batute ay isinilang sa Sta. Cruz, Manila kina Vicente de Jesus, ang unang direktor ng kagawaran ng kalusugan ng pamahalaang Amerikano sa Pilipinas, at Susana Pangilinan ng Pampanga. Lumaki si De Jesus sa Bulacan. Unang niyang tula na nailimbag ang Pangungulila na lumabas noong 1913 sa nasirang Ang Mithi noong siya ay 17 taong gulang.

Makatang mamahayag
Noong 1920, nakuha niya ang kanyang batsilyer ng batas mula sa nasirang Academia de Leyes ngunit hindi niya pinagpatuloy ang kanyang pagiging abogado dahil abala na siya sa pagsulat ng isang kolum ng mga tula sa pahayagang Tagalog na Taliba. Ang kolum ay tinawag na Buhay Maynila na isinulat niya sa pangalang-pluma na Huseng Batute. Sa pamamagitan ng kanyang kolum, pinuna ni De Jesus ang lipunan sa ilam ng mga mananakop na Amerikano at pinalaganap niya ang mithiin ng kasarinlan ng Pilipinas na noo'y isang commonwealth sa ilalim ng Estados Unidos.

May mga apat na libong tula siyang sinulat sa kanyang kolum na Buhay Maynila. Sumulat din siya ng mga walong daang kolum na pinamagatang Ang Lagot na Bagting. Paborito niyang pangalang-pluma ang Huseng Batute ngunit sumulat din siya sa ilalim ng mga pangalang Pusong Hapis, Paruparu, Pepito Matimtiman, Mahirap, Dahong Kusa, Paruparong Luksa, Amado Viterbi, Elias, Anastacio Salagubang at Water Lily.

Hari ng Balagtasan
Noong 1924, si De Jesus ay isa sa mga pangunahing manunulat sa Tagalog na nagpulong sa Tondo, Manila upang pagusapan ang pagdiriwang ng kaarawan ng makatang Tagalog na si Francisco Balagtas. Tinawag at pinamunuan ng manunulat na Rosa Sevilla ang pulong. Napagpasyahan ng mga manunulat na magpalabas ng tradisyonal na duplo, o isinadulang debate sa tula na uso noong araw ngunit nalalaos na noong mga 1920. Pinalitan nila ang porma ng duplo at binansagan itong Balagtasan para kay Balagtas. May tatlong pares ng mga makata na sumali sa unang Balagtasan. Naging matagumpay ang balagtasan at nakagiliwan ng mga manonood ang pares nina De Jesus at Florentino Collantes. Sumikat ng lubusan ang Balagtasan at ito ay naging karaniwang palabas sa mga tanyag na teatro sa Maynila hanggang noong dekada ng 1950. Pinagtapat sina De Jesus at Collantes at ginawa silang magkaribal at nagtakda ng isang tagisan ng galin noong 1925. Si De Jesus ang nanalo ng tagisan na iyon at binansagan siyang Hari ng Balagtasan. Hinawakan niya ang titulo hanggang mamatay siya noong 1932.

Mga huling taon
Sikat na si De Jesus bilang Huseng Batute sa buong Pilipinas noong inanyayahan siyang umarte sa pelikulang Oriental Blood. Kasama niya ang mga bantog na aktres na ng panahong iyon (Atang dela Rama at Carmen Rosales). Kasama rin sa kast ang kanyang anak na si Jose Corazon de Jesus Jr., na naging aktor sa ilang mga pelikulang Pilipino. Ngunit nagkasakit si Huseng Batute habang ginagawa ang pelikula at lumala ang kanyang sakit hanggang siya ay mamatay noong 26 Mayo 1932.

Si De Jesus ang sumulat ng Ang Bayan Kong Pilipinas na linatagan ng himig ng musikerong si Constancio de Guzman na naging awit ng mga Pilipino na tumutol sa batas militar na pinairal ng Pangulong Ferdinand Marcos mula noong 1972 hanggang 1980.


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_HJ.html


 

Kabihasnang Pilipino K

  (•• K)

Mga Punongkahoy, Palumpong at Palma = Gehölze   (• Kahoy)

Gehölze ('woody plant') sind Bäume, Sträucher und Palmen. Ihre Achsen verholzen. Die Zellen lagern Lignin ab, stark verholzte Zellen sterben ab. Bäume und Sträucher besitzen sekundäres Dickenwachstum, Palmen nicht.

alkampor
banaba
bohol
bulak
puno ng bunga
puno ng bunga
kakawate
kamagong
kamansi
kantutay
kape
lipa
madrekakaw
malunggay
naga
nila
niyog
rimas
sago
sampagita
sampalok
santol
sasa
tingting
tuba (2)
Punongkahoy na may prutas na makakain → ✦ Prutas
Punongkahoy na pampalamuti →✦ Halamang Pampalamuti


Pagkain = Essen   (• Kain,• Pagkain)

Ilang iba't ibang kahulugan ang salitang pagkain. Ginagamit namin ang sumusunod na mga katawagan:

agahan
almusal
tanghalian
hapunan

bahaw
busog
pampagana
gutom
karinderiya
lamon
pulutan
putahe
sabaw
salsa
sawsawan
sopas
ulam
handaan
salu-salo

✦ Sa Kusina
✦ Pagluluto
✦ Lutong Pilipino
✦ Lutong Espanyol
✦ Lutong Intsik
✦Matamis at Meryenda

In den Philippinen wird traditionell alles Essen bereits vor der Mahlzeit auf den Tisch (häufig auf einen besonderen Tisch) aufgetragen. Den Tisch decken bedeutet dann auch die Speisen auftragen.

Kainin = Lebensmittel   (• Kainin)

Isinama ang halamang kung saan galing ang kainin.

pampaalsa
asukal
gatas
gawgaw
gulaman
mais
mantika
sago
tinapay
tokwa
✦ Mga ○ Gulay
✦ Pampalasa (○ Lasa)
✦ ○ Palay
✦ Mga ○ Prutas


Kalakalan = Handel und Geschäft   (• Kalakal)

Kaugalian, naaalam ng mga Pilipino ang isa lamang uri ng kalakalan, magtinda (magbili at bumili) ng kalalal. Dahil dito, walang salita ang wikang Filipino sa iba pang uri ng kalakalan at dahil dito ay ipinasok ang Espanyol na salitang negosyo.

Sa kabilang dako, maaaring palawakin ang kahulugan ng salitang kalakalan sa lahat na gawain ng dalawang panig (o higit na dalawa) upang magkamit ng pakinabang. Sa tabi ng kaugaliang kalakalan, ito ang mga paglilingkod, ang mga pagyari ng bagay, ang pagsasaka, ang pangangalakal sa salapi at iba pa. Sa gayon, hindi lang ang mga bagay ng kaugaliang pagtitinda ang kalalal, pati rin ang lahat ng paksa ng pinalawak na katawagang kalakalan.

Ginagamit na ng salitang mangalakal, bahay-kalakal ang pagpapalawak ng kahulugan.

bahay-kalakal
bawas
bumibili
gastos
gugol
halaga
kita
nagbibili
napagbilhan
paghahatid
pakinabang
resibo
singil
tinda
palatuusan
pananalapi
tagatustos
tawad
tinggal
tubo

✦ Salapi

Napagbilhan, tubo at pakinabang   (• Pakinabang)

May tatlong baitang ng kita sa kalakalan: Napagbilhan, tubo, at pakinabang. Ang pakinabang lamang (pagkakabayad ng lahat na gastos) ay puwedeng ilabas sa bahay-kalakal o kalakalan. Puwedeng gamitin ng (mga) may-ari ang pakinabang para sa kanyang sarili, para sa buwis niya at para sa mga kanyang hanapbuhay, pati rin sa pagpapalaki ng kalakalan niya (o nila).

+Napagbilhan (benta, 'sales')
Salaping nagbayad ng bumibili
1000 PHP
-Halagang binili
Salaping nagbayad sa tagatustos
700 PHP

=Tubo ('margin')
Salapi bago bayaran ang lahat na gastos
300 PHP
-Mga gastusin ng negosyo
Suweldo, ilaw, telepono abp.
250 PHP

=Pakinabang (malinis na kita, 'profit')
Salapi para sa may-ari.
50 PHP

In philippinischen (Klein-) Betrieben wird häufig nicht deutlich zwischen Einnahmen, Gewinnspanne und Gewinn unterschieden, was in der Regel zu hohen Geldentnahmen und ständiger Unterkapitalisierung führt. Auch sprachlich sind diese Begriffe nicht genau getrennt.

✦ Lihim na kalakalan sa ○ telepono mo

Salitang kamatis = Das Wort kamatis   (• Kamatis)

Das Wort kamatis = Tomate wird in keinem Wörterbuch als spanisches Lehnwort betrachtet, die Phonologie weicht erheblich vom spanischen tomato ab. Die Tomate wurde Anfang des 16. Jahrhunderts als Zierpflanze aus Peru und Mexiko nach Europa eingeführt, und erst im 20. Jahrhundert fand sie dort größere Verbreitung als Nahrungsmittel. Sollte sie erst dann nach den Philippinen gekommen sein, hätte sie höchstwahrscheinlich ein spanisches oder englisches Lehnwort als Namen (wie z.B. karot). Vermutlich ist also die Tomate weit früher in die Philippinen gekommen, direkt aus Mexiko in spanischer Zeit oder gar in vorspanischer Zeit?


Mga Bahagi ng Katawan = Körperteile   (• Katawan)

ulo
utak
bao ng ulo
noo
pilipisan
mukha
mata
kilay
pilik-mata
talukap-mata
ilong
kulangot
bibig
labi
dila
ngipin
gilagid
panga
lalamunan
pisgni
tainga
tutuli
bosyo
leeg
balikat
dibdib
tadyang
puso
baga
suso
tiyan
sikmura
puson
bituka
pusod
puke
lapay
atay
pantog
apdo
bato
pantog
ihi
baywang
likod
balakang
pigi
puwit
bisig
siko
kamay
palad
kamao
galanggalangan
daliri
kuko

paa
hita
tuhod
binti
lulod
sakong
bubong ng paa
bukungbukong
talampakan
lipak

buto
utak sa buto
himaymay
kasukasuan
litid
kalamnan
kutis
kulubot
biloy
buhok
balahibo
gumi
dugo
tindi ng dugo
kulani
nerbiyo
daluyan

✦ Mga Karamdaman
✧ Kalusugan


Kimika = Chemie   (• Kimika)

  pH  

Elementong Kimiko = Chemische Elemente   (• Elemento)

Mga sangkap ng lahat na materyales ang mga elemento. May higit na 100 elementong inaayos sa isang Periodical system. May isang bilang at isang simbolo (daklat) ang bawat elemento.
1 H
2 He
6 C karbon
7 N nitrogen
8 O
13 Al aluminum
15 P posporo
16 S
18 Ar argon
19 K potasyum
20 Ca
26 Fe bakal
29 Cu
50 Sn lata
79 Au ginto
82 Pb tingga

Pagkakasamang Kimiko = Chemische Verbindunen   (• Sama)

Inuuri ang kimika sa dalawang sanga:

Pagkakasamang di-organiko
"Pagkakasamang pang-mineral", pagkakasamang walang karbon (may katiwalasan), pagkakasamang nasa kalikasang di-buhay. Karaniwang pangkimikang matibay sa init (ilan hanggang 1500° C). Halimbawa: Tubig, asin, bakal, hangin, buhangin, bato.

Pagkakasamang organiko
"Pagkakasamang may-buhay", pagkakasamang na may karbon bilang saligang elemento (may katiwalasan), pagkakasamang nasa kalikasang may-buhay. Sinisira sa init (150° C hangang 500° (kataliwasan)). Halimbawa: Sangkap ng hayop at halaman, karamihan sa gamot, plastik.

Tingnan din ang kawawagang lawas { UPD}.



Kompyuter, Pantuos = Computer, Rechner (• Kompyuter)

pamamahagi Verteilerrouter
pandaliri digitaldigital
hawi Wischenswipe
imbakan Speicherstorage
kilig Vibrierenvibrate
kumpas Gestegesture
panglingkod  server
panlulon Rollerscroll bar
lugar  site
pahina Seitepage
kapiraso Bit bit
Netzweb
talaan Verzeichnisdirectory
talaksan Dateifile
tirahan AdresseURL
palatuntunan Programmprogramme
pagkakaugnay Verweislink
pahinang pamagat Leitseite [Titelseite] home page


Pasok
Tipahan
Pagong
Pindot, Hawi
Kumpas
 Labas
Larawan
Tunog
Kilig
  
  Pantuos mismo
CPU
 ↓↑
  Imbakan


Mga Kulay = Farben   (• Kulay)

abuhin
amarilyo
asul
kulay-biyoleta
bughaw
berde
dilaw
itim
kayumanggi
(kulay-)lila
luntian
pula
puti
rosas
ubi

mura
matingkad


Mga Kulisap = Insekten   (• Kulisap)

Archiptera = Urflügler
tutubi

Orthopteroidea = Geradflügler
anay
ipis
kuliglig
kuto
tipaklong

Lepidoptera
paruparo

Diptera = Zweiflügler
lamok
langaw
niknik
Aphaniptera
pulgas

Coleoptera = Käfer
alitaptap
bukbok
uwang

Hymenoptera = Hautflügler
bubuyog
langgam
pukyot
putakti

Isang klase ng lahing Arthropoda ang kulisap (Latin na pangalan Insecta, sectus = putol). Mayroon sila tatlong pares na paa. Kamag-anak ng mga gagamba (Arachnoidea, may apat na pares na paa) at ng mga Crustacea (may lima o mahigit na pares na paa) ang mga kulisap.
Nakatira ang kulisap sa lahat na bahagi ng daigdig, sa malalamig o maiinit na kaligiran, sa matutuyong lugar at sa mga tubigan.
Matigas at parang "baluti" ang balat ng kulisap. May isang sariling "baluti" ang bawat bahagi ng katawan.
Ang karaniwang kulisap ay may tatlo o apat na anyong buhay: Itlog - larva - pupa - imago.
May tawag na larva ang anyo ng supling at aktibong kulisap matapos lumabas sa itlog. Mga uod na may buhok ang mga larva ng paru-paru. Tumitira sa tubig ang mga larva ng lamok. Pinakamaraming pagkain kung may larva.


Sa Kusina = In der Küche   (• Kusina)

apoy
basahan
baso
bote
gulok
gunting
hugasan
itak
imbudo
kalan
kaldero
kawali
kubyertos
pangkudkod
kutsara
kutsarita
kutsilyo
mangkok
palakol
palanggana
palathaw
paminggalan
pamunas
pambukas
pinggan
pitsel
platito
plato
puswelo
sandok
sangkalan
takalan
talyasi
tasa
tinidor

✦ Mga Sisidlan


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_K.html


 

Kabihasnang Pilipino L

  (••L •• L)

Labada = Wäsche   (• Labada)

labahin
magbabad
magbanlaw
pambanlaw
pigain
sampay
sampayan
almirol
plantsa
kabayo


Sa Langit = Am Himmel   (• Langit)

araw
talang batugan
bituin
bulalakaw
buwan
himpapawid
planeta
tala
tanglaw-daga

✦ Panahong-langit


Lasa at Amoy = Geschmack und Geruch   (• Lasa)

maalat
maalingasaw
maanggo
maanghang
maanghit
maantot
maasim
mabaho
mabantot
mahalimuyak
malansa
malasa
malinamnam
mapakla
mapait
masamyo
masangsang
masarap
matabang
matamis

Mga Pampalasa = Gewürze   (• Pampalasa)

asin
kanela
ketsup
laurel
luya
oregano
sampalok
sili
suka
tanglad
toyo


Sa Paliguan = Im Badezimmer   (• Ligo)

gripo
gugo
panghiso
hugasan
kubeta
lababo
agusan
pampaligo
sabon
salamin
suklay
tabo
tuwalya

hilamos
hinaw
hugas
ihi
ligo
tae


ligo und hugas

Der Wortstamm [ligo] beschreibt die Tätigkeit des Badens (nicht den Ort). Das Verb maligo bedeutet "Baden mit Haarwäsche". Im Gegensatz dazu ist [hugas] "etwas waschen", also einen Körperteil oder auch den ganzen Körper ohne Haarwäsche.


Pagsusulat ng Liham = Briefe schreiben   (• Liham)

Mga katangian ng mabuting liham
Kalinawan - Kabuuan - Kaiklian - Paggalang - Pamamaraan (kaayusan).
Mga bahagi ng liham
Pamuhatan - Patunguhang-sulat - Bating pansimula
Katawan ng liham: Bakit sumusulat ngayon? - Mga bagay-bagay (kayo / ako) - Ano ang gusto ko?
Bating pangwakas - Lagda


Pangyayaring Pangkalikasan = Naturereignisse   (• Likas)

bulkan
pagguho ng lupa
laba
lahar
lindol
pagpapalikas
✦ Hangin at Bagyo
✦ Panahong-langit


Lipunan at Pulitika = Gesellschaft und Politik   (• Lipunan)

baranggay kinatawan sanggunian


Lupa at Bahay = Grundstück und Haus   (• Lupa)

agusan
bakod
pabigat
kanal
palingkurang-bayan
metro kuwadrado
notaryo
kasulatan
kasunduan
tanggapang-lupa
titulo
upang-laon
right of way
✦ Sa Bahay

Titulo ng Lupa = Grundbucheintrag   (• Titulo)

Nagkaroon ng titulo (En-PH: 'Transfer Certificate of Title', En: 'title deed') ang may-ari ng lupa. Tinitiyak sa kasulutang ito


Pabigat sa Titulo = Belastung   (• Pabigat)

Ang pabigat sa titulo (En: 'encumbrance') ay kasulatang tinityak ang tanging karapatan ng ibang panig (may-ari ng pabigat, may-pabigat) sa lupa. Nasa lupa ang pabigat, hindi lang sa may-ari ng lupa. Maaaring sabihing dinadala ng lupa ang pabigat ng may-pabigat.

Kung ipinagbibili ang lupa, "lumilipat" ang pabigat sa bagong may-ari. Walang pagbabago ng karapatan ng may-pabigat. Iba ang kalagayan kung kasunduan lamang na hindi nasa titulo. Naiiwan ang tungkulin sa dating may-ari ng lupa. Wala nang karapatan sa lupa. Dapat pumunta sa dating may-ari at mag-angkin sa bayad. May kahirapan kung hindi niya kaya o ayaw magbayad.


Pagbibili at Pagbili ng Lupa = Verkauf und Kauf eines Grundstücks

Dapat ng kasulatan sa harap ng notaryo upang magbili at bumili ng lupa. Kahit anong kasunduan - pasalita o nakasulat - sa tabi ng kasulatang pangnotaryo ang walang bisa hinggil sa lupa.


Bago bumili ng lupa = Vor dem Kauf eines Grundstücks

Masigasig paglilikom ng kabitiran sa lupang gustong binila ang unang baitang upang maging may-ari ng lupa at bahay.



Kalusugan = Gesundheit   (• Kasulugan, • Lusog)

diyeta gamot
lunas
psyllium
✦ Halamang-gamot

✧ Malusog na Pagkain (○ Malusog) = Gesunde Ernährung


Pagluluto = Kochen (Essen zubereiten)   (• Luto)

babad
bagong luto
bati
gayat
gisa
hain
hiwa
hurno
ihaw
kulo
malabnaw
laga
malapot
piga
pitpit
prito
sahog
saing
sangkap
singaw
sagitsit
tadtad

✦ Pagkain
✦ Sa Kusina

Pagsukat at pagtitimbang sa lutong bahay = Messen und Wiegen beim Kochen

Sa makabagong kusina, metrikong takalan (at baka timbangan) ang kailangan upang sukatin ang mga sangkap. Saka mga makabagong aklat na lutuin na gumagamit ng mga metrikong yunit ( kg, g, ml atbp.).
15 ml ang isang kutsara, 5 ml ang isang kutsarita.
In der modernen Küche braucht man einen metrischen Messbecher (und vielleicht eine Waage), um die Zutaten abzumessen. Dann braucht man noch moderne Kochbücher, die metrische Einheiten (kg, g, ml usw.) benutzen.
Ein Esslöffel sind 15 ml, ein Kaffeelöffel 5 ml.

Puswelo bilang takalan = Tasse als Messbecher   (• Puswelo)

Sa makalumang Pilipinong aklat ng pagluluto, ginagamit ang tasa (o puswelo) upang takalin ang mga sahog. Ano ang laki ng isang tasa? Sa Estados Unidos, 1/16 US-galon ang isa (husto 237 ml), sa Australia 250 ml.
Babala: Karaniwang mas maliit ang mga tasa sa kusina ninyo (120 - 200 ml). Sa lutuang-kape, isang tasa ay 100 - 150 ml.
In veralteten philippinischen Kochbüchern wird die Tasse als Maß für Zutaten benutzt. Was ist eine Tasse? Eine US-Tasse ist 1/16 US-Galone (237 ml), in Australien 250 ml.
Warnung: Normalerweise sind Tassen in der Küche kleiner (120 - 200 ml). In einer Kaffeemaschine ist eine Tasse 100 - 150 ml.



Lutong Pilipino = Philippinische Gerichte   (• Luto PH)

bagoong
binalot
balut
bulalo
daeng
dinuguan
ginataan
itlog na pula
kari-kari
kilawin
laing
pakbet
paksiw
sinangag
sinigang
sisig
tinola
tuyo

✧ Palay: Kakanin


Lutong Espanyol = Spanische Gerichte   (• Luto ES)

Sa wastong salita: Pilipinong putageng inibatay sa putaheng Espanyol o Mexiko.
Genauer gesagt: Philippinische Gerichte, die von spanischen und mexikanischen Gerichten abgeleitet sind.

adobo
aroskaldo
asado
atsara
embutido
estopado
letson
longganisa
metsado
pandesal
potsero
tamales
torta
tsampurado
turon
kaldereta ✦ Matamis at Meryenda


Lutong Intsik = Chinesische Gerichte   (• Luto CN)

Genauer gesagt: Philippinische Gerichte, die von chinesischen Gerichten abgeleitet sind.

goto
hopya
hototay
liyempo
lugaw
lumpiya
pansit
siyomay
siyopaw
tikoy


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_L.html


 

Kabihasnang Pilipino M - N

  (••M ••N •• M •• N)

Magellan, Fernando   (• Magellan)

Fernando Magellan oder Magellanes ist die spanisierte Form des Namens des portogiesischen Seefahrers Fernão de Magalhães [ma.γaλ'aɪʃ].
* um 1480, † 27. April 1521 auf Maktan, Philippinen.
Seit 1517 in spanischen Diensten. Dort erhielt er den Auftrag, einen Westweg zu den Molukken zu finden. Mit fünf Schiffen verließ er 1519 Sanlúcar, fand die nach ihm benannte Magellanstraße. 1521 erreichte er die Philippinen in der Nähe von Cebu, wo er im Kampf mit Lapulapu fiel. Sein Nachfolger J.S. Elcano setzte die Fahrt zu den Molukken fort und erreichte Spanien 1522. Der Mitreisende Antonio Pigafatti beschrieb die Reise.


Mapupulang Mata = Bindehautentzündung   (• Mata)

Conjunctivites ang tawag na mediko para sa mapupulang mata. Puwedend dahil sa bakterya, virus o allergy ang mamumula ng mata. Kung may kasamang pagluluha at walang napupundar na muta ang pamumula ng mata, ito ay dulot ng virus. Kung ito naman ay may kasamang paghahatsing, pananakit ng ulo, lagnat at matinding pagluluha, ito ay maaaring dala ng allergy. Pero dulot ng bakterya ang karaniwang mapupulang mata. Anu-ano ba ang sintoma nito?

Puwede mahawahan ang kabilang mata kung nasalat ng daliri ang may-sakit na mata at nakuskos na ang ibang mata, o nakigamit ng panyo ng isang taong may matang mapupula. Mabisa ang mga gamot-patak na antibiyotika. Sa loob lamang ng 5 - 7 araw ay magaling na ang pamamaga. Hindi dapat kinukusot ang mata. Ugaliin ang madalas na paghuhugas ng kamay.

Konjunktivitis ist die medizinische Bezeichnung für Bindehautentzündungen. Ursachen sind Bakterien, Viren, Pilze; chemische oder physikalische Reize (Verätzung, Rauch usw.); Allergien. Während in Deutschland Virusinfektionen überwiegen, handelt es sich in den Philippinen in der Regel um eine bakteriell verursachte Entzündung mit folgenden Symptomen:

Das andere Auge kann angesteckt werden, wenn das kranke Auge berührt wird und dann das gesunde Auge gerieben wird, oder wenn man das Taschentuch eines Kranken verwendet. Wirksam sind Antibiotika. Nach 5 - 7 Tagen verschwindet die Entzündung. Öfteres Händewaschen ist nützlich.


Mga Materyales at Pananim na Di-nakakain = Werkstoffe und technische Nutzpflanzen   (• Materyales)

abaka
apog
bubog
goma
kristal
luyang-dilaw

Pananim na ay ginagamit sa gawaan at industriya.


Palapantayang Metriko = Metrisches Maßystem   (• Metriko)

Pandaigdig na palapantayan ng pagsukat (ISO 1000). Ginagamit sa buong mundo (maliban sa USA).
Palapantayang metriko: Kasaysayan sa daigdig
Linikha sa Pransa (panahon ng Pransang Himagsikan 1789). Isinagawa sa Europa sa panahon ng 1800 - 1900. Isinagawa sa Ingglatera sa panahon ng 1950. Isinagawa sa Asia sa panahon ng 1850 -1950.
Palapantayang metriko: Kasaysayan sa Pilipinas
Isinagawa sa Pilipinas sa panahon 1850 - 1898. Pinalitan sa (makalumang) pambansang sistema ng USA (inch, US-galon, pound). Ngayon mabagal na isinasagawa ulit.
Mga katangian ng palapantayang metriko
Desimal ang palapantayan (ginagamit ang mga bilang 10, 100, 1000, 0.01, 0.001)
Pantay-pantay (halimbawa: 1 J = 1 Nm = 1 Ws).
Ginagamit sa halos na buong daigdig (maliban sa USA).

Mga palakihang pampisika at mga pamantayan nito sa palapantayang metriko

Haba {*}: metro (m)
Rabaw: metro kuwadrado (m2 makaluma: qm)
(Dami ng) Laman: metro kubiko (m3)
litro (l)

Panahon {*}: saglit (s)
Dalasan: hertz (Hz)
Tulin: metro bawat saglit (m/s)
Timbang {*}: gramo (g)
kakapalan (g/cm-3)

Kapal-daloy {*}: ampere (A)
Dami: wattsaglit (Ws)
Lakas: watt (W)

Init (Temperatura) {*}: kelvin (K)

Lakas ng ilaw {*}: candela (cd)

Mole {*} (mol)
Lakas (bigat): newton (N)
Enerhiya: joule (J)
Tindi (ng bigat): pascal (Pa)
{*} = Saligang palakihan.


Mga unlapi sa mga pamantayan ng palapantayang metriko

Giga G
= 1 000 000 000 = 109
5 GB = limang gigabyte ≈ 5 000 000 000 byte (haba ng talaksan). Hindi pamantayan ng palapantayang metriko ang byte.
Mega M
= 1 000 000 = 106
12 MV = labindalawang megavolt = 12 000 000 volt (kidlat sa pagitan ng lupa at ulap)
kilo k
= 1 000 = 103
50 kg = limampung kilogramo = 50 000 gramo (sako ng bigas)
--- = 13 m = tatlong metro (tela sa damit)
senti c
= 1/100 = 10-2
25 cm = dalawamput-limang sentimeter = 25/100 = 0.25 metro (haba ng paa)
mili m
= 1 / 1 000 = 10-3
320 ml (320 mL) = 320 mililitro = 320/1000 = 0.320 litro (maliit na bote ng beer)
mikro μ
= 1 / 1 000 000 = 10-6
120 μm = 120 mikrometro = 120/1000 000 metro (kapal ng buhok ng tao)
nano n
= 1 / 1 000 000 000 = 10-9
570 nm = 570 nanometro = 570/1000 000 000 metro (habang-alon ng dilaw na ilaw)
piko p
= 1 / 1 000 000 000 000 = 10-12


Pagsulat ng mga daglat ng palapantayang metriko (ISO 1000)



Mga Mollusca = Weichtiere   (• Mollusca)

Suso (Gastropoda) = Schnecken
kuhol

Kabibe (Bivalvia) = Muscheln
kapis
tahong
Cephalopoda Kopffüßer
pugita
pusit

galamay
takupis


Mga Pangalan = Vornamen   (• Pangalan)

Filipino Espanyol
= Spanisch
Inggles
= Englisch
Lalaki
= Männlich
Pandoy SamadhiEdgardo Jesus Jose Nap Rico Sergio Vir Charles Joe Ryan
Babae
= Weiblich
Ligaya Nene Sinaya Ana Elena Gilda Maria Nimfa Nova Paola Rita Reina Lily Rose Melody Sunshine


Niyog = Kokospalme   (• Niyog)

niyog: Kokospalme (Cocus nucifera), ausgereifte Kokosnuss.

bao
buko
bunot
gata
lambanog
latik
makapuno
sabaw ng buko
sapal
tuba
ubod
uwang


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_MN.html


 

Kabihasnang Pilipino P

  (••P •• P)

Palay = Reis   (• Palay)

Der Bauer baut palay (Pflanze) an und verkauft palay (unenthülstes Korn). Nach dem giling (Mahlen) wird auf dem Markt bigas (enthülster Reis) verkauft. Dieser wird gekocht und als kanin (gekochter Reis) auf den Tisch gebracht.


bibingka
bigas
bihon
biko
binlid
gadgad
galapong
ipa
kanin
kakanin
kalamay
lugaw
malagkit
palay
puto
saing
sinangag
suman
tutong


Panahon (tagal) = Zeit   (• Panahon)

saglit
minuto
oras
araw
linggo
buwan
taon

Sa Bawat Araw
madaling araw
bukang-liwayway
umaga
tanghali
hapon
takipsilim
gabi
hatinggabi
Mga Araw sa Linggo
Lunes
Martes
Miyerkules
Huwebes
Biyernes
Sabado
Linggo

Mga Buwan ng Taon
Enero
Pebrero
Marso
Abril
Mayo
Hunyo
Hulyo
Agosto
Setyembre
Oktubre
Nobyembre
Disyembre
noong isang taon
noong Linggo
kagabi
sa Linggo
sa isang taon

magdamag

palaorasan

 
früher
0
jetzt

später
am gleichen Tag kanina ngayon mamaya
ein Tag kahapon  bukas
zwei Tage kamakalawa  samakalawa
einige Tage kamakailan   
viele Tage noon  sa isang araw

dati
= ein früherer
huli
= der vorige
kasalukuyan
= der jetzige
kasunod
= der nächste
susunod
= ein späterer


Pagbibilang ng oras sa araw   (• Oras)

Katulad ng karaniwang pagbibilang, nagsisimula mula sa 0 (at hanggang 24) ang sistemang 24-oras. Dahil doon, 00:00 ang simula ng araw at 24:00 ang wakas nito sa hatinggabi. Indiya (noong lupang-sakop sa 'Great Britain') ang unang bansang nagpairal ang 24-oras noong 1865. Sumusunod ang Europa (1893 - 1940) at saka halos ang buong daigdig maliban sa Estados Unidos, Amerika-Timog at Pilipinas na ginagamit pa ang kaugaliang sistema ng dalawang beses na labing-dalawang oras na may "am/pm". Noon, ang dahilan para sa sistema na ito ang kahirapang ipakita ang 24 oras sa relos at ang kahirapan ng mas maraming tunog kaysa labing-dalawa sa batingaw ng simbahan.

Kasakulayan, hindi na mahalaga ang bilog na relos at ang batingaw ng simbahan, sa Pilipinas din. Makabagong tao ang gumagamit ng sistemang 24-oras sa lahat ng mahalagang pagpapahayag ng oras, kahit sa buhay na pang-araw-araw. Kung medyo mahalaga lang ang oras, magaling pa at mas mabuti na ang "Uuwi ako sa mga alas-seis". Ang 'am/pm' sa kompyuter ng selpon ay katulad ng pagluluto sa kalderong-'stainless-steel' sa ibabaw ng apoy ng panggatong.


Panahong-langit = Wetter   (• Panahon L)

ambon
amihan
araw
bagyo
bahaghari
habagat
kidlat
kulog
hamog
hangin
ipuipo
simoy
ulan
ulap
unos
klima

PAG-ASA

Tagpanahon
tag-ulan
tagtuyo
tag-araw
tag-init
taglamig


Pansit = Nudeln   (• Pansit)

p. batchoy
bihon
p. Kanton
lomi
p. Malabon
mami
miki
miswa
sotanghon
 

Pansit

Der Name Pansit kommt aus dem Chinesischen (Hokkien: "etwas, was bequem, zweckmäßig, praktisch gekocht wurde"), Pansit ist heute ein Nationalgericht der Philippinen. Die Teigwaren werden hergestellt aus

In der Regel ist das Nudelgericht leicht angebraten ( gisado), das Grundrezept besagt: Fleisch anbraten, dann die frischen oder kurz in Wasser eingelegten Nudeln hinzugeben. Auch gibt es suppige Nudelgerichte. Die Nudelgerichte werden häufig mit Soyasoße ( toyo) gewürzt. Zu den gewürzten Nudeln kommen - je nach Gegend - Einlagen von Hühner- und Schweinefleisch, Fisch und Meeresfrüchten und hartgekochten Hühner- oder Wachteleiern.



Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan) = Philippinisches Wertesystem   (• Pantay)

Asal
Kapwa Damdamin
= Gefühl
Dangal
= Ehre, Würde

Pakikisama = Verträglichkeit Hiya Pagkabahala = Verantwortlichkeit
Pakikitungo = höfliches Verhalten Amor propyo = Selbstachtung Galang = Respekt
Pakikiramay = Mitgefühl Delikadeza = persönliche
Empfindlichkeit, Schamhaftigkeit
Utang na loob = Dankesschuld
  Awa = Mitleid  

Alinsunod kay Landa Jocano, 'Filipino Value System' { Jocano 1997}.

Es fällt auf, dass Tugenden wie Ehrlichkeit, Fleiß und Sparsamkeit in diesem Wertesystem keinen Platz gefunden haben.


Pasko   (• pasko)

✐ Salitang pasko

Pinagmulan ng salitang pasko ang Hebreong salitang 'pésach'. Ito ang katawagan sa Pistang Hudyong pagbalik ng angkan ni Israel mula sa Egipto (sa Marso o Abril; Eksodo 13 at 14 sa Banal na Kasalutan). Sa ilang wikang pang-Europa, salitang katulad nito ang ginagamit na pistahang ito sa Disyembre.

Kataliwasan ang wikang Inggles ('Christmas') at ang Aleman ('Weihnachten' = "gabing banal"). Sa wikang Espanyol, "pasko ng pagkabuhay" ang kahulugan ng salitang 'Pascua', 'Navidad' ang pasko.


Pasko ng Pagkabuhay = Ostern

Mga pinagmulan ng Pasko ng Pagkabuhay
May ilang pinagmulan ang Pasko ng Pagkabuhay:

May kaugnayan sa Hudyong pista ang Kristyanong Pasko ng Pagkabuhay: Gustong ipagdiwang ni Hesus kasama ang mga alagad niya ang pistang Pessach sa Herusalem. Kanilang pagdiriwang ng unang gabi ng Pesach ang Banal na Hapunan.

Petsa ng Pasko ng Pagkabuhay
Linggong pagkatapos ng unang buwan na bilog pagkatapos ng pagkakapareho ng araw at gabi (simula ng tagsibol).

Mga tanda ng Pasko ng Pagkabuhay
Tandang pagano: Buwan na bilog, itlog, itlog na may kulay pula, koneho, sigang pamasko.
Tandang Kristyano: Kordero (batang tupa) na may kuros.


Pilar, Marcelo H. del 1850-1896   (• Pilar)

... ng Kilusang Propaganda. Tulang Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas.
Führendes Mitglied der Propaganda-Bewegung, Übersetzung von Andersens Werken und von Wilhelm Tell in Tagalog, Gedicht Sagot ng Espanya sa Hibik ng Pilipinas.


Pilipinas = Die Philippinen   (• Pilipinas)

✦ Kasaysayan ng Pilipinas (○ Saysay) = Geschichte der Philippinen
✦ Mga Kalapit-bansa ng Pilipinas (○ Bansa) = Nachbarländer der Philippinen
  Lipa, Batangas
Makiling
Taal
Tayabas
Pinatubo

Saan galing ang salitang Pilipinas?

Galing sa Espanyol na pangalan Felipe ang salitang Pilipinas. Noong 1543, binigay ni Ruy Lopez de Villobos ang pangalang Las Islas Filipinas na pinangalan sa prinsipe at saka haring Felipe II. Ang Espanyol na pangalan Felipe ay galing sa Latin na Philippus, ito'y galing sa ✧ Griyegong Φιλιππος.
Der offizielle Name des Landes ist Republika ng Pilipinas.

1543 gab der spanische Eroberer Ruy Lopez de Villobos dem Lande den Namen Las Islas Filipinas, benannt nach dem damaligen spanischen Kronprinzen, dem späteren König Philipp II. von Spanien (Regierungszeit 1566-98). Der italienische Kartograf G. Ramusio erwähnt das Wort Philippinen erstmalig 1554 auf einer Seekarte.

Zur Aussprache und Schreibweise

Die Wörter Pilipinas, Pilipino, Pilipina sind von dem Vornamen Philipp abgeleitet. Die spanische Schreibweise ist Felipe, daher werden im Spanischen die Wörter Filipino usw. verwendet. Da das Tagalog keinen Laut und Buchstaben f kennt, erfolgte die Abwandlung zu Pilipino usw. In englischsprachigen Texten wird häufig Filipino anstelle von Philippine verwendet.
Dazu einige Beispiele:
Spanisch: Las Islas Filipinas. La Antigua Escritra Filipina.
Filipinisch: Ang Pilipinas at ang mga Pilipino = 'Die Philippinen (Land) und die Filipinos (Leute)'. Kasaysayan ng Pilipinas = 'Geschichte der Philippinen'.
Englisch: Republic of the Philippines. History of the Filipino People.
Abweichend davon wird in dem Artikel der philippinischen Verfassung über die Landessprache die Schreibweise Filipino sowohl im englischsprachigen als auch im Filipino Text verwendet, die Verwendung des Wortes Pilipino für die Sprache ist also veraltet.

Regionale Gliederung (drei Inselgruppen)



Pilipinas at Estados Unidos = Die Philippinen und die Vereinigten Staaten   (• Unidos)

✐ Amerika

Pamantayan sa Pilipinas at sa Estados Unidos = Philippinisches und US-Wertesystem

Pakikisama sa kapwa ang saligan ng Pilipinong Pamantayan (Kahalagahan). Sa tampok nito ang mga tao, hindi ang nag-iisang tao. Baligtad ang pamantayan ng Estados Unidos, pinakahalaga ang pansariling tao at ang pagpapasulong nito. Nababagay at magaling ang dalawang sistema, kung bukod at hindi hinahalo. Dahil dito, hindi nagkabagay ang pagsasalubong ng Estados Unidos at Pilipinas kung naging lupang-sakop ang Pilipinas.

Sa tanawan ng taga-US, pinakamagandang bansa sa daigdig ang Estados Unidos. Halos wala silang alam (at ayaw alamin) tungkol sa iba pang bansa at sa iba't-ibang kabihasnan at wika niyon. Hindi na kailangang gamitin ang iba't ibang wika, tama lamang ang Amerikanong Inggles. Matibay ang maniniwala ng taga-US na gustong maging katulad nila ang halos lahat ng tao sa daigdig. Dapat tulungan ang di-taga-US at minsan mamilit sa kanila para tuparin ang layunan na ito.

Lupang-sakop na Pilipinas = Die Kolonie Philippinen

Kung sinakop ng Estados Unidos ang Pilipinas, nagsagawa sila ng palakad ng 'Benevolent Assimilation' (mabuting paglagom). Sa katotohanan, iniangkop ang Pilipinong buhay at lipunan patungang Estados Unidos. Lalo na, inisagawa ang wikang Amerikanong Inggles sa pagtuturo sa lahat ng mga paaralan. Pinabalik ang Pilipinas sa makalumang palapantayang di-metriko ng Estados Unidos. Sumusunod sa lahat ng pagbabagong iyon ang masunuring mga Pilipino. Kinalabasan nito para sa Pilipino ang:

Sa magaang salita: "Pinabago ng malalaking Amerikano ang maliliit na Pinoy sa maliliit na Amerikano."


Salitang paggalang na po = Das Höflichkeitswort po   (• Po)

Im Gespräch mit Respektspersonen wird dieses Höflichkeitswort in jedem Satz verwendet, in längeren Sätzen sogar mehrfach. Es kann in die Mitte des Satzes oder an das Satzende gestellt werden, jedoch nicht an den Satzanfang. Mit oo = 'ja' wird es zu opo zusammengezogen. Neben po gibt es eine weniger formelle Form ho und oho, die u.a. häufig im täglichen Geschäfsverkehr verwendet wird.

Filipinos wird in der Schule beigebracht, dass po im Englischen mit 'Sir' oder 'Ma'm' zu übersetzen sei. Da der Filipino in seiner eigenen Sprache keine Geschlechter unterscheidet, geschieht es nicht selten, dass eine Dame mit einem strammen 'Good morning, Sir' begrüßt wird.


Salitang pormal = förmlich, formal   (• Pormal)

Sa wikang Filipino
1 :: Nangangailangan ng mahigpit na pagtalima sa kahingian ng anyo, kaugalian o kagandahang asal.
2 :: Angkop isuot o gamitin sa mga seremonya, marangyang handaan at iba pa.
3a :: Hinggil sa porma lamang.
3b :: May kaugnayan lamang sa porma o estruktura at hindi sa nilalaman.
4 :: Pampaaralan; akademiko. { UPD}

In Filipino
1 :: Verlangt strenge Befolgung der Anforderungen der Form, des Üblichen oder des anständigen Verhaltens.
2 :: Angemessen für Zeremonien, aufwendigen Einladungen usw.
3a :: Sich nur auf die Form beziehend.
3b :: Bezieht sich nur auf die Form oder den Rahmen, nicht den Inhalt.
4 :: Schulmeisterlich, akademisch.

Sa wikang Inggles = Im Englischen
1 :: Used or done or held in accordance with rules, convention or ceremony.
2 :: Ceremonial; required by convention.
3 :: Precise or symmetrical.
4 :: Prim or stiff in manner.
5 :: Perfunctory, having the form without the spirit.
6 :: Valid or correctly so called because its form; explicit and definite.
7 :: In accordance with recognised forms or rules.
8 :: Of or concerned with (outward) form or appearance, esp. as distinct from content or matter.
9 :: Logic Concerned with the form and not the matter of reasoning.
10 :: Philos. Of the essence of the thing; essential, not material.
11 :: N.Amer. An evening dress; an occation on which evening dress is worn. { Oxford}


Mga Prutas = Obst und Früchte   (• Prutas)

abokado
atis
bayabas
balimbing
buko
dalandan
dayap
duhat
duryan
granada
guyabano
kaimito
kakaw
kalamansi
kasoy
kiat-kiat
langka
lansones
mani
mangga
niyog
pakwan
papaya
pili
pinya
pomelo
ponkan
saging
sampalok
santol
sinigwelas
suha
tsiko

sariwa
hilaw, mura
manibalang
hinog
bulok
mapakla


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_P.html


 

Kabihasnang Pilipino R S

  (••R •• R ••S •• S)

Recto, Claro M. (-1960)   (• Recto)

Nationalistischer philippin. Politiker. Präsident der verfassungsgebenden Versammlung 1934. Mitglied der Regierung unter japanischer Besatzung 1942. Nach dem Zweiten Weltkrieg Kritiker der philippin. Politik einer zu nahen Anlehnung an die USA.


Rizal, Jose (1861-1896)   (• Rizal)

Si Dr. José Protacio Rizal Mercado y Alonzo Realonda [1] (19 Hunyo 1861 - 30 Disyembre 1896) ay isa sa pinakatanyag na tagapagtaguyod ng pagbabago sa Pilipinas noong panahon ng pananakop ng mga Kastila. Siya ang kinikilala Pambansang Bayani ng Pilipinas.

Ipinanganak si Rizal sa isang mayamang angkan sa Calamba, Laguna at ikapito siya ng mag-asawang Francisco Engracio Rizal Mercado y Alejandro at Teodora Morales Alonzo Realonda y Quintos. Nag-aral siya sa Ateneo Municipal de Manila, at nakakuha ng diploma sa Batsilyer ng Sining at nag-aral ng medisina sa Pamantasan ng Santo Tomas sa Maynila. Ipinagpatuloy niya ang kanyang pag-aaral sa Espanya, Pransas at Alemanya.

Isang polimata si Rizal; maliban sa medisina ay mahusay siya sa pagpinta, pagguhit, paglilok at pag-ukit. Siya ay makata, manunulat, at nobelista na ang pinakatanyag sa kanyang mga gawa ay ang nobela na Noli Me Tángere, at ang kasunod nitong El filibusterismo.

Itinatag ni José Rizal ang La Liga Filipina ng Katipunan na pinamunuan ni Andrés Bonifacio. Siya ay tagapagtaguyod ng pagkakaroon ng Pilipinas ng sarili nitong pamahalaan sa mayapang pamamaraan kaysa sa marahas na himagsikan, na susuportahan lamang ang karahasan bilang huling opsyon. Naniniwala si Rizal na ang tanging katuwiran sa pagpapalaya sa Pilipinas at pagkakaroon nito ng sariling pamahalaan ay ang pagbabalik ng karangalan ng mga mamamayan, at winika niya "Bakit kalayaan, kung ang mga alipin ngayon ay magiging maniniil ng hinaharap?" Ang pangkahalatang napagsang-ayunan ng mga dalubhasa sa buhay ni Rizal ay ang pagbitay sa kanya ang nagtulak upang magsimula ang Himagsikang Pilipino.

Ang inatasan na bumaril kay Rizal sa Bagumbayan ay mga Pilipino at Kastilang kasapi ng Hukbong Kastila (30 Disyembre 1896). Lihim siyang nilibing sa Libingang Paco sa Maynila ng wala man lang tanda sa libingan. Nakatago naman sa lampara ang kaniyang tulang Mi ultimo adios na pinaniniwalaang sinulat ilang araw bago ang kaniyang pagbitay.

Geboren in Calamba, Laguna, in einer wohlhabenden Familie. Besucht die Ateneo de Manila Schule und studiert Medizin an der Santo Tomas Universität in Manila und der Universidad Central de Madrid, wo er 1885 zum Doktor der Medizin promoviert wurde. Auf seinen anschließenden Reisen hat er 1887 ein paar Monate in Heidelberg studiert und gelebt (Wilhelmsfeld bei Heidelberg). Damit hat er Heidelberg in den Philippinen bekannt gemacht.

Schreibt als Mitglied der Kilusang Propaganda in Spanien die beiden Romane "Noli me tangere" (1887) und "El Filibusterismo" (1891) und mehrere Artikel für die Zeitschrift La Solidaridad. Kehrt 1892 nach Manila zurück, wird nach kurzer Zeit von der spanischen Kolonialregierung nach Dapitan, Mindanao verbannt. Im August 1896 zurück nach Manila, reist nach Spanien, dort festgenommen und in die Philippinen zurückgebracht. Am 30. Dezember 1896 von der span. Kolonialregierung hingerichtet in Luneta, Manila (Platz des heutigen Rizal-Nationaldenkmales).

Vorzugsweise hat Rizal in spanischer Sprache geschrieben, in Tagalog sind Der Brief an die jungen Frauen von Malalos und ein Artikel Specimens of Tagal Folklore für eine englische Zeitschrift.

Rizal hat nicht die Unabhängigkeit der Philippinen angestrebt. Vielmehr hat er sich für Gleichberechtigung der Filipinos innerhalb des spanischen Staatsverbundes eingesetzt und gegen Rassendiskriminierung gekämpft. Es ist deshalb erstaunlich, dass die Filipinos ihn als Nationalhelden betrachten, er sollte vielmehr als bedeutender Menschenrechtler angesehen werden.

Anm. des Verf.: Viellecht war und ist man in Asien mehr an Nationalhelden als an Menschenrechtlern interessiert.

✦ Pambansang ○ Bayani = Nationalheld.


sakuna   (• Sakuna+sakuna)

sakuna = Notfall, Unfall.

In dem "Buch der Erzählungen aus dem früheren Existenzen Buddhas" gibt es eine Geschichte Sakuna-Jataka in der Pali-Sprache (ein enger Verwandter des klassischen Sanskrit), in der ein Gleichnis erzählt wird über Vögel, deren Wald abgebrannt ist.


Salapi = Geld   (• Salapi)

barya
kuwarta
kuwartang papel
kuwartang metal
pamasahe
Piso
resibo
salapi
sensilyo
sentimos
singil
sukli
tong
tubo
tuusin sa bangko
✦ Negosyo

Kaugalian, malabo ang pag-unawa ng Pilipino tungkol sa salapi: "May mga mayaman, at minsan nila tinutulungan ang mahihirap." Kaugalian, panustos at hindi salapi ang tulong na ito. Halos walang katutubong salita hinggil sa salapi. Hindi pa sa kaugaliang kabihasnan ang makabagong pag-unwawa na galing sa pansariling trabaho (suweldo o kalakalan) ang hanapbuhay.



Tuusin sa Bangko = Bankkonto.

Pamamaraan ng paglalagak at paglalabas ng salapi sa bangko para mag-impok o ligtas na ilagay ang pera. Kasalukuyang puwedeng gamitin ang internet upang makita at gamitin ang tuusin, halimbawa sa mga pagpapadala. Karaniwan, hindi na dapat pumunta sa tanggapan ng bangko.

Kaugalian, hindi mabuting kilala sa Pilipino ang negosyo ng pananalapi maliban sa pag-utang at ibalik ang utang sa mga hulog. Kung kaya, sa wikang Filipino ay kulang ang mga katawagan para dito. May ilang Espayol na salitang hiram, ngunit kasalukuyan, Inggles ang wika ng mga sulat sa negosyong ito.

Kung karaniwang tuusin ang binubuksan sa bangko, dapat muna maglagak ng pera. Palaging may laman sa tuusin, dahil palaging bahagi ng laman lamang ang maaaring ibawas. Hindi kailanman maaari utang sa tuusing-lamang ito. Kung gusto ng utang sa bangko ay ibang uri ng tuusin (tuusing-utang) ang binubuksan.

bawas  'debit' Pagbabawas dahil sa paglalabas, pagpapadala, bayad sa tindahan atbp.
dagdag  'credit' Pagdadagdag dahil sa paglalagak, pagpapadala atbp.
magpadala  'transfer' Pagpapadala sa ibang tuusin upang magbayad ng mga iba't ibang singil.
kard  'card' Maliit na kartulinang yari sa plastik.
kuwenta  'balance' Kasalukuyang laman o utang sa tuusin (dami ng pera o dami ng utang).
labas  'withdraw'  
lagak  'deposit'  
perahan  'ATM' Maaaring ilalabas ang kuwarta sa perahan.
pampera  'debit card' Kard para ipasok sa perahan kung gustong ilabas. Puwede ring gamitin ang pampera sa bayaran ang pinamimili sa ilang tindahan.
tuusin  'account'  
tuusing-laman Tuusing may palaging laman ('Savings account, checking account, ...').
tuusing-utang Tuusin para sa pangangasiwa ng (mga) utang.


Sa Salas = Im Wohnzimmer   (• Salas)

alpombra
bangko
hapag
mantel
mesa
pintura
salansanan
tabing
upuan


Pinanggalingan ng Salita sa Wikang Filipino = Wortherkunft   (• Salita)

May tatlong uri ang pinanggalingan ng salita sa wika:

Mga salitang katutubo
Ang karamihan ng salita sa ating wika ay galing sa isa o sa ilang katutubong wika sa Pilipinas. Nabibilang ang mga ito sa angkan ng wikang Austronesia.

Mga salitang-hiram
Galing sa dayuhang wika ang ugat ng salitang-hiram. Iniangkop ito sa salitang katutubo hinggil sa bigkas (palatunugan), baybay at balarila.

Mga halimbawa:
Galing sa Espanyol: almusal, bola, diyos, pumunta.
Galing sa Tsino: hikaw, kuya, suki.
Galing sa Sanskrit (Indiya): sakuna.
✧ Salitang ○ hiram sa Wikang Filipino

Mga salitang-dayuhan
Walang pag-aangkop ng bigkas at baybay ang salitang-dayuhang, dahil talaga itong dayuhan sa ating wika. Minsan mahirap sa dila natin ang wastong bigkas.


Payo sa paggamit ng mga salita

Saan galing ang ating mga salita?

                   
Lumang
Tsino
  Angkang
Malay
 Lumang
Griyego
  Angkang
Germaniko
 
       
   Latin o   
Tsino        
   Pranses oAleman

 Bahasa Indones.
 
 


 

 Bahasa Malay.
o
Espanyol 


 
   Inggles 
o Filipino o 

Die Herkunft der Wörter der filipinischen Sprache

Die meisten filipinischen Wörter entstammen einem oder mehreren philippinischen Sprachen. Diese gehören zur malaiischen Sprachfamilie, deren bedeutendste Vertreter heute die malayische und die indonesische Hochsprache (Bahasa) sind.
Durch Handel und andere Kontakte sind chinesische Wörter in die filipinische Sprache gekommen. Die spanische und später die amerikanische Kolonisation haben Wörter dieser Sprachen in die filipinische Sprache einfließen lassen. Da Spanisch weitgehend vom Lateinischen abstammt und Englisch viele französische und lateinische Wörter übernommen hat, sind - kaum dass das in den Philippinen bekannt ist - Wörter dieser Herkunft, die in weiteren europäischen Sprachen verwendet werden, in das Filipino eingeflossen.


Mga Kagamitang Metal = Werkzeuge und "Eisenwaren"   (• Sangkap)

Pinananatili naming gamitin ang katawagang kagamitang metal (En: '(household) hardware') kahit kasulukuyang hindi na yari sa metal ang karamihan nito.

Unter "Eisenwaren" werden traditionell in der deutschen Sprache die heute in einem Baumarkt erhältlichen Artikel verstanden, obwohl die meisten davon nicht (mehr) aus Eisen gemacht sind. Ebenso veraltet ist der filipinische Begriff kagamitang metal (En: '(household) hardware'), den wir trotzdem weiterhin verwenden..

barena
gunting
pang-ipit
katam
kikil
lagari
malyete
martilyo
paet
pako
perno
pamihit-tornilyo
roskas
sapatilya
tiyani
tornilyo
tuwerka


Kasaysayan ng Pilipinas = Geschichte der Philippinen   (• Saysay, • Kasaysayan)


Vor der Ankunft der Spanier (vor 1521)

In vorspanischer Zeit besteht das Land aus vielen kleinen Gemeinden ( baranggay) mit je 30 - 100 Familien und einigen größeren Städten. Einige davon, besonders im Südwesten des Landes, sind mohammedanische Sultanate (auch Manila, bevor es 1571 von Legazpi erobert wird).

Einziges bedeutendes Kulturdenkmal aus der vorspanischen Zeit sind die Reisterassen in Banawe.


Spanische Eroberung und Kolonie (1521-1898)

1521 landet Magellan, nach Umsegelung von Südamerika, zuerst in Samar (Visayas), dann in Nord-Mindanao und in Cebu. Bei einer Lokalfehde, die er schlichten möchte, wird er getötet (von Lapu-Lapu, dem König von Maktan). Später erobert F. Legazpi das Land systematisch und macht Manila zur Hauptstadt (1571). Die Philippinen ( Pilipinas) erhalten ihren Namen nach dem spanischen König Philipp II., werden spanische Unterkolonie von Mexiko, der Generalgouverneur in Manila ist dem spanischen Vizekönig in Mexiko unterstellt (bis 1821). Der Handel mit Europa läuft über Acapulco in Mexiko ("Galeonen"-Schiffe). Doch bleibt das wirtschaftliche Interesse der Spanier an den Philippinen sehr begrenzt. Sie entwickeln die Philippinen kaum und beuten sie nur beschränkt aus.

Die Spanier katholizieren das Land, wobei sie viele Elemente der bestehenden Naturreligionen tolerieren oder gar integrieren. Der Ahnenschrein wird durch den Sto. Niño Hausaltar ersetzt, dem auch heute noch z.B. an Geburtstagen kleine Speiseopfer dargebracht werden. Die Spanier haben in den drei Jahrhunderten ihrer Herrschaft kaum versucht, die spanische Sprache einzuführen. Ihre Priester haben vielmehr die lokalen Sprachen gelernt und sie in der Kirche gebraucht (sofern nicht Latein vorgeschrieben war). Alte Kircheninschriften (häufig die Zehn Gebote) in Tagalog oder dem entsprechenden lokalen Dialekt bestätigen dies.


Himagsikang Pilipino (.. - 1898) = Die philippinische Revolution

Nach der spanischen Revolution (1868. Ergebnis: Parlamentarische Monarchie) entstehen in den Philippinen (und in Spanien von Exil-Filipinos gegründete) nationalistische Bewegungen, nach der Pag-aalsa sa Kabite 1872 zuerst die Kilusang Propaganda mit der Zeitung "La Solidaridad" mit J. Rizal und zuletzt die revolutionäre Katipunan unter A. Bonifacio. 1896 beginnt die Revolution mit dem Sigaw ng Pugadlawin (A. Bonifacio), am 12. Juni 1898 ruft E. Aguinaldo in Kawit, Cavite die philippinische Republik aus (nachdem Bonifacio 1897 hingerichtet worden war). Bereits wenige Wochen später werden die philippinischen Revolutionäre von den Amerikanern aus Cavite verdrängt. Die Verfassunggebende Versammlung in Malalos, Bulakan bestätigt Aguinaldo als Präsidenten und kodifiziert eine Verfassung. Doch bereit nach wenigen Monaten muss die philippinische Regierung weiter nach Norden ausweichen, um 1901 endgültig aufgelöst zu werden. Die philippinische Revolution bleibt eine provinzielle Episode beim Übergang der kolonialen Macht von den Spaniern auf die Amerikaner, über der Hauptstadt Manila hat niemals eine philippinische Revolutionsfahne geweht.

✦ Himagsikang Pilipino = Philippinische Revolution.


Pamumuno (Pamamahala) ng Amerika (1899-1946) = Die amerikanische Verwaltung

Bereits 1896 erkennt Th. Roosevelt (der spätere US Präsident) den strategischen Wert der Philippinen für die USA. Auf dem Wege nach Asien über Hawai und Guam können die Philippinen ein wichtiges Bindeglied werden, sowohl für wirtschaftliche Interessen als auch für militärische Zwecke. Die wachsenden Spannungen zwischen den USA und Spanien wegen dessen Kolonie Kuba bilden einen willkommenen Anlass, diese Strategie in die Tat umzusetzen. Admiral Dewey wird zum Kommandeur der Amerikanischen Asienflotte ernannt, Hong Kong wird Operationsbasis. Nach Ausbruch des Krieges 1898 (Anlaß ist die Explosion des US Kriegsschiffes Maine in Havanna) können die Amerikaner im gleichen Jahr die spanische Flotte vor Manila vollständig zerstören, Manila einnehmen, und im Frieden von Paris die Philippinen (zusammen mit Guam und Puerto Rico) den Spaniern abkaufen. Die philippinische Revolution wird von den Amerikanern weitgehend ignoriert, man kämpft gegen die Spanier, besiegt sie und tritt in deren Rechte als Kolonialmacht ein. Zwangsläufig müssen dabei die philippinischen Rebellen aufgerieben werden.

Nach Niederschlagung des philippinischen Widerstandes übernehmen die USA die Macht, zunächst unter einem Militärgouverneur (1898 Gen. W. Meritt), später unter einem Zivilgouverneur (1901 W.H. Taft). Die Amerikaner beginnen, das gesamte Leben in den Philippinen gründlich zu amerikanisieren ("Benevolent assimilation"). Die hervorstechendsten Erfolge sind ein landesweites Schul- und Erziehungssystem und eine Modernisierung der Wirtschaft. Amerikanisches Englisch wird die Unterrichtssprache in den Schulen, was jedoch die angestrebte Chancengleichheit des Systems von Beginn an erheblich reduziert, da die Kinder der ärmeren Schichten und ihre Lehrer bis heute nur wenig Englisch sprechen und die Schulbücher kaum verstehen können. Kurioserweise wird auch mit Hunden jetzt englisch gesprochen.

Bis hin zur Größe der Geldscheine wird jetzt alles amerikanisch. Schneewittchen (Snowwhite) und Stille Nacht (Holy Night) in einer White Christmas werden zum Hollywood-Traum von Millionen Philippinen gemacht. Selbst Gott wird zum Amerikaner, die katholische Kirche passt sich der Zeit an und beginnt, die Messe in amerikanischem Englisch zu lesen.

Jedoch wird die von den Spaniern übernommene feudalistische Gesellschaftsstruktur mit einer kleinen, alles beherrschenden Oberschicht praktisch nicht angetastet.

Als amerikanische Kolonie werden die Philippinen einer der Haupt-Kriegsschauplätze des Zweiten Weltkrieges in Asien (erste japanische Bombardierung Davao's 1941 bereits einige Stunden nach Pearl Harbor, der Bataan Todesmarsch 1942 und die Landung von General MacArthur in Leyte 1944). Nach dem Zweiten Weltkrieg wird der Übergang der Philippinen zu einem "unabhängigen" Verbündeten der USA fortgesetzt und mit der Unabhängigkeit am 4. Juli 1946 beendet. Die Philippinen werden offizell unabhängig, behalten jedoch die größten US Militärstützpunkte in Asien (unter amerikanischer Souveränität). Amerikanische Bürger und Firmen werden wie Philippinen behandelt und unterliegen nicht der Diskriminierung der anderen Ausländer.

"Dahil sa utang na loob na nadarama ng mga Pilipino para sa Amerika, ang kanyang patakaran ay naging maka-Amerikano." "Wegen des Gefühles der Dankesschuld der Filipinos für die Amerikaner wurden ihre Gefühle pro-amerikanisch."
Philippinisches Geschichtsbuch über den ersten Präsidenten M.A. Roxas 1946-1948).

Anmerkung: Pamumuno und pamamahala bedeuten "Führerschaft" und "Leitung", in Zusammenhang mit den Amerikanern wird das Wort sakop "Kolonie" in den Philippinen sorgfältig vermieden.

Mga Pagsilang ng Bagong Republika ng Pilipinas
(pagkatapos ng 1946)
= Anfänge einer neuen Republik

Seit der Unabhängigkeit 1946 wurden viele ersthafte und ehrenvolle, aber auch unernste und unehrenhafte Versuche unternommen, Land und Gesellschaft zu modernisieren und zu reformieren, von "Ang Bagong Lipunan" des Präsidenten F. Marcos bis hin zu "Philippines 2000" von Präsident F.V.Ramos. Bis jetzt hat sich strukturell nicht viel geändert, die Philippinen sind und bleiben ein Land ohne nationale Identität, ein Volk in kolonialer Mentalität und eine korrupte Gesellschaftsordnung. Mit Ausnahme einer kleinen und viel zu langsam wachsenden Mittelschicht bleibt das Land im Denken des feudalistischen Zeitalters verhaftet, trotz demokratischer Wahlen für nahezu alle Ämter. Die arme Landbevölkerung behält ihre Funktion, sie ist die ideale Klientel for das illegale Huweteng Glücksspiel, sie kann bei Wahlen leicht beeinflußt oder gekauft werden. Sie versorgt Manila mit maids und squatters (auch eine wichtige Einnahmequelle für viele Beamte) und außerdem ganz Asien mit billigen und anspruchslosen Arbeitskräften.

Die Oberschicht kann weiterhin ungefährdet das Land beherrschen und auf ehrliche und unehrliche Weise Reichtümer aufhäufen. Unkontrollierte Mengen Geldes stehen der Korruption zur Verfügung. Regierungen wollen oder können nichts ändern. Die Reformen des "Philippines 2000" Programmes waren ein erneutes Beispiel. Die Zahl der importierten Funktelefone wuchs rasant. Ebenso rasant war der Niedergang der Landwitschaft und die damit verbundenen erhöhten Lebensmittelimporte. Makati bekam zehn neue ausländische Banken, aber der Aufbau eines ländlichen Genossenschaftswesens machte kaum Fortschritte. Auf Präsident Ramos folgt J. Estrada, der seinen Wahlkampf mit Para sa mahirap = Für die Armen gewann. Nach einem abgebrochenen Amtsenthebungsverfahren wegen Bestechung und Veruntreuung von Steuergeldern wurde er durch G. Arroyo als Präsident ersetzt. Den Armen geht es bis heute nicht besser (auch noch in 2010), die Wirschaftskrise dauert an.

Wo liegt die Zukunft? Laßt die Reichen reicher werden. Dann werden schon mehr Brosamen von ihren Tischen fallen. Diese werden "hopefully" das Land in den erstrebten "Asian Tiger" Zustand bringen, ansonsten hofft man auf die "balikbayan" und die "foreign investors". Eine Entwicklung, die sich von der in erfolgreichen asiatischen Nachbarländern völlig unterscheidet.


Mga Sisidlan = Behälter und Gefäße   (• Sisidlan)

bakol
banga
bayong
bilao
bumbong
buslo
kaing
kalupi
supot
tagunggong
timba

Matten, Körbe und Gefäße werden aus schmalen, furnierähnlichen Streifen verschiedener Bambusarten ( sawali) geflochten.

Supot - Praktikal na sisidlan ng halos kahit ano = Tüte - Praktischer Behälter für beinahe Alles   (• Supot)

Supot ang isa sa importanteng sisidlan ng mga malalaki man o maliliit na bagay tulad ng damit, sapatos, bag, notebook at halos kahit ano lalo na ang tinatawag na mga abubot. Sa pamamalengke, ito ang praktikal na lalagyan ng gulay, prutas, bigas, kakanin, tokwa, mais, monggo, beans, noodles, tinapay, de-lata at iba pang mga pagkain.

Ito ang lalagyan ng mga libro at iba pang school at office items na nabibili sa mga bookstores. Sa mga botika, ito ang sisidlan ng mga bote at kahon ng gamot at bitamina. Sa mga hardware naman dito inilalagay ang mga pako, martilyo, plais, screw driver, kawad at mga bolts and nuts. Sa mga sari-sari store, grocery, supermarket, karinderya at restawran, laging nakahanda ang mga supot para sa mga mamimili. Sa mga tindahan ng laruan, supot ang ginagamit na sisidlan. Wala marahil taong hindi gumamit ng supot sa buong buhay niya.

Pagpapatuloy ng kasulatan tingnan sa {W Supot}.

Ni Ligaya Tiomson Rubin. LIWAYWAY, 6 Hunyo 2005


Sukat at Timbang = Maße und Gewichte   (• Sukat)

antas
antasan
gatla
init
kaban
palakihan
pamantayan
palapantayan
salop
kasukatan
takal
tumbasan
✦ Palapantayang ○ Metriko = Metrisches System.

Pagsukat at kinalabasan nito = Messen und seine Ergebnisse

"Ano ang taas mo?"
"Isang metro limanpung-isa."
"Ano ang binili mo?"
"Dalawang kilong karne."

Gusto nating mas masusing pansinin ang dalawang tanong at sagot:


Paggamit ng iba't ibang palapantayan sa Pilipinas = Gebrauch unterschiedlicher Maßsysteme in den Philippinen

Sa panahon na ng lupang-sakop na Espanyol, isinagawa ang pandaigdig na palapantayang metriko sa Pilipinas (Saksi nito ang katawagang Espanyol sa palakihan (metro, litro atbp.). Nagbago ulit ng lahat ang bagong sumasakop na Estados Unidos at isinagawa ang noong makalumang palapantayan ng bansa nila ('inch', 'US galon') sa Pilipinas.

Das internationale metrische System wurde bereits zur Zeit der spanischen Kolonie eingeführt (die spanischen Bezeichnungen für die Maßeinheiten zeugen davon). Die US-amerikanischen Kolonialbeamten haben das Rad der Geschichte wieder zurückgedreht und das Maßsystem weitgehend amerianisiert.

Metrische und US-amerikanische Maße werden in den Philippinen häufig durcheinander gebraucht. Das Resultat ist, dass viele Leute mit keinem Maßsystem richtig vertraut sind.

Längen werden noch häufig in Zoll usw. gemessen:
Zoll (pulgada, En: 'inch'): 1" = 25.4 mm
Fuß (talampakan, En: 'foot'): 1' = 12" = etwa 30 cm
Schritt (En: 'yard'): 1 yd. = 3' = 36" = etwa 90 cm
Körpergröße meist in Fuß und Zoll, offiziell jedoch in cm (z.B. auf dem Führerschein).
Kleiderstoffe usw. sind häufig in Yard ausgezeichnet, werden aber in Meter verkauft. Das ist, um die Preise 10% niedriger erscheinen zu lassen.
Straßenentfernungen, Grundstücke und Wohnflächen sind vollständig metrisch.

Gewichte beinahe alle metrisch, Reis wird auch in ↓ salop und kaban verkauft. Körpergewicht in Pfund (1 libra [lb] = etwa 450 g), offiziell jedoch in kg.

Als Hohlmaß wird häufig die US-Galone (etwa 3.8 l) verwendet, obwohl die offiziellen Maße (Bezin, Getränke) metrisch sind.

Wettertemperaturen in °C, Backofen und Kochbücher meist in Fahrenheit.



Pansusong Hayop = Säugetiere   (• Suso)

Pansusong hayop = Säugetiere. Klase ng lahing Vertebrata.

Chiroptera = Fledermäuse
kabag, paniki

Rodentia at Lagomorpha = Nagetiere und Hasen
bubuwit
daga
kuneho

Carnivora = Raubtiere
aso
leon
pusa
tigre
Ungulata = Huftiere
baboy
baka
kabayo
kalabaw
kambing
usa

Primates = Herrentiere
malmag
unggoy = Affe


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_RS.html


 

Kabihasnang Pilipino T - Z

  (••T •• T ••U •• U ••W •• W)(••Y •• V)

Pataba sa Lupa = Dünger   (• Pataba)

Mga kailangan ng halaman

Mga pataba sa lupa
Organikong pataba: Taeng hayop (manok, baboy, baka, kabayo). Kompost.
Di-organiko o mineral na pataba: Ang daglat 15-14-13 ay isang patabang may 15 % N, 14 % P at 13 % K.
46-0-0 (46 % N, tawag na Urea).


Tamisin at Meryenda = Süßes und Zwischenmahlzeiten   (• Tamis, • Meryenda)

apa
arnibal
bagkat
bibingka
biko
empanada
ensaymada
gulaman
halaya
himagas
kakanin
kalamay
letseplan
nilupak
maha
monay
pamutat
pan
pandesal
pastilyas
puto
sagimis
sapinsapin
suman
taho
tamales
tamisin
tinapay
tsokolate
turon

meryenda

Pagpapasingaw at Paghuhurno = Dämpfen und Backen

May iba't ibang paraan upang magluto ng meryenda. Kinaugaliang pinapasisingawan ang kakanin na yari sa bigas. Mas bagong paraan ang paghuhurno, ginagamit itong paraan para gawain ang iba't ibang uri ng pan at tinapay yari sa arinang trigo. Maaaring tuparin ito dahil may glutin sa arinang trigo. Dapat pasingawan ang kakanin, dahil walang glutin ang palay (kataliwasan ang bibingkang iniihaw).



♫ Magtanim ay di Biro = Reispflanzen ist kein Spaß   (• Tanim)

Magtanim ay di biro
Maghapong nakayuko
Di naman makatayo
Di naman makaupo
Halina, halina mga kaliyag
Tayo'y magsipag-unat-unat
Magpanibago tayo ng lakas
Para sa araw ng bukas.

Mga Tao = Leute   (• Tao)

ale
babae
binata
binibini
dalaga
dilag
ginoo, ginang
lalaki
mama
mestisa = Mischling

✦ Kamag-anak
✦ Tawag sa Tao


Tuntunin ng Tatlo = Dreisatz   (• Tatlo)

Noong linggo binili namin isang tela ng 3 m. 240 PHP ang bayad namin. Ngayon gusto namin bilhin isa pang tela ng 4 m. Ano ang babayarin? Gamitin ang tuntunin ng tatlo upang pagtutuos ng kasagutan.

Guhitin isang kuwadranong may 9 pitak. Sulatin ang mga bilang at isang "1" sa ang mga kaliwa at pinakataas na pitak.
3 may240 PHP
1 m  
4 m  
Tuosin:
240 / 3 = 80
4 x 80 = 320
320 PHP ang sagot.
3 may240 PHP
1 m240 / 3 80 P
4 m4 x 80 320 PHP
Ikalawang halimbawa:
Kahapon nagtanim ako ng 500 halaman sa 4 oras. Mayroon pa 800 halaman. Ilang oras pang dapat magtanim?
6.4 oras ang sagot.
500 halay4 h
1 hal4 / 500 0.008 h
800 hal0.008 x 800 6.4 h
Isa pang halimbawa:
Sa tindahan may produktong A (1.5 kg, 129.75 PHP) at produktong B (1.8 kg, 149.50 PHP). Anong produkto ang mas mahal? Gamitin ang tungtunin na tatlo para sa produktong A.
1.8 kg ng produktong A ay 155.70 PHP. Mas mahal ang produktong A.
1.5 kgay129.75 P
1 kg129.75 / 1.5 86.5 P
1.8 kg86.5 x 1.8 155.70 P

Lihim na Kalakalan sa Telepono mo = Dunkle Geschäfte in Ihrem Telefon   (• Telepono)

Kung pumupunta ako sa palengke at bumibili ako ng bigas, maliwanag ang kalakalan. Ang nagbibili (En: 'seller') ang tindahan sa palengke, ako ang bumibili (En: 'buyer'). Nagbabayad ako ng bigas. Ang bumibili ang nagbabayad ng halaga sa nagbibili. Mas masalimut ang kalakalan hinggil sa telepono.

Maliwanag ang pagbili ng bagong telepono (o lumang telepono sa ukay-ukay). Bilang bumibili ay kumukuha at nagbabayad ako ng telepono. Maliwanag din ang paglilingkot ng kumpanyang telepono. Dinadala sila sa aking telepono ang mga tawag at ang internet. Nagbabayad sa kanila para sa pagliligkot nila, buwan-buwan o sa pamamagitan ng pauna (En: 'credit', sa Pilipinong Inggles 'load').

May iba pang at mas malaking kalakalan sa internet. "Free" ang paglilingkot ng Facebook, Youtube at iba pa. Sa kabilang dako ay may napakalaking pakinabang ang mga kumpanya (karaniwang US-Amerikano) na may-ari ng paglilingkot na ito. Paano maaaring mangyari ang hiwagang ito? Una, malabo at hindi matapat ang kilos nila. Nilikha sila ng bagong tawag na "tagagamit" (En: 'user'). Sino ito? Ikaw kung binubuksan mo ang Facebook.

Ano ang nangyayaring naroon? Kung ginagamit mo ang Facebook ay sinusuri nila ang lahat ng pansarili mong kabatirang na inibigay sa kanila (mga sulat mo, mga kaibigan sa larawan mo, oras at pook ng gamit mo; alinsunod sa tuntunin nila ay sila ang magiging may-ari ng lahat). Binabasa din nila ang buong laman sa telepono mo (talaan ng numero, mga larawan at pelikula). Saka matagal na iniimbak ang lahat sa kopyuter nila, upang magtinda ng kabatirang ibinigay sa kanila at kinuha nilang walang alam mo. Halatang pinakahalaga ang sarili mong kabatiran sa kanila at malaki ang tubo nila.

Kaya ikaw ang kalakal na ipagbibili nila, talagang ikaw ang kalakal nila, hindi ang kanegosyo. Dahil dito, pinapamalagi nilang malabo ang kalakalan nila at iniiwasan kahit anong totoo tungkol sa gawa nila.

✦ Kalakalan

May-balat-matigas = Krebse   (• Tigas)

alimango
alimasag
hipon
sugpo
talangka
taliptip
ulang

May-balat-matigas (Crustacea) = Krebse

Klaseng hayop-tubig na may balat na matigas pero walang buto. Lima o mahigit sa limang pares na paa.
Ang may-balat-matigas ay kamag-anak ng kulisap (may tatlong pares na paa) at ng gagamba (may apat na pares na paa).

Krebse

Die Krebse (Crustacea) sind ein Unterstamm der Gliederfüßer (Arthropoda). Zu ihnen zählt die Klasse der Höheren Krebse (Malacostraca), zu der u.a. die Ordnungen Zehnfußkrebse (Decapoda), Flohkrebse und Asseln gehören. Die Ordnung Zehnfußkrebse wird eingeteilt in Unterordnungen, Überfamilie und Familien, darunter die Langusten (Palinuridae), Hummerartigen (Nephropidae, ulang), Garnelen (Crangonidae, hipon), Geißelgarnelen (Penaeidae, sugpo?), Schwimmkrabben (Portunidae, alimasag, alimango).



✐ Salitang tisyu   (• tisyu)

Mga tissue sa wikang Inggles (pagsipi sa { Oxford}):


Talatitikan = Alphabet   (• Titik)

Kabuuan ng lahat ng titik ng wika. = Alphabet (Gesamtheit der Buchstaben einer Sprache).

Madalas ginagamit ang salitang alpabeto. Daglat ang salitang ito, Alpha (Α, α) at Beta (Β, β) ang mga unang titik ng abakada ng wikang Lumang-Griyego.

Galing sa wikang Latino ang talatitikan ng sariling wika. May 26 titik ang kompletong talatitikang Latino (tignan sa keyboard ng computer). Nasa lumang Tagalog ay may 19 na letra lang at dobleng letrang ng. Walang C noon, K ang ikatlong titik. A-ba-ka-da ang mga unang apat na titik ng ating lumang abakada.

Ginagamit din ang talatitikang Latino ng maraming wika. May 26 titik ang Ingles. Ang Alemang abakada ay may lahat na titik na Latino at apat na tanging titik (tatlong Umlaute at Eszet). Latin na abakada rin ang abakada ng mga kapitbansang Indonesia at Malaysia. May ibang titik ang Thai. Ibang-iba ang sistemang Intsik.

Bakit ginagamit ang talatitikang Latino sa maraming wika? Noong unang panahon, pumasok ang mga Katolikong pare sa Inglatera, sa Alemanya, sa ibang bansa at dito rin sa Pilipinas. Marunong sila ng Latin at ginagamit nila ang titik na Latino upang sumulat ng salita sa iba't ibang wika.

Traditionell ist im alten Tagalog-Alphabet K der dritte Buchstabe, da es den Buchstaben C nicht gibt.
Die Nachbarländer Indonesien und Malaysia verwenden ebenfalls das lateinische Alphabet, während Thailändisch völlig andere Buchstaben hat.

Talatitikang Filipino = Filipinisches Alphabet

Über englische, Tagalog und Filipino Alphabete

ABaCiDaE FaGaHaIJeyKaLa Ma
NaOPaQyuRa SaTaU ViWaExYa Zed
  
{ Romero 2004 v. 1 p. 7}
{ W Alcantara 2006 4.2}
  
Alpabato ng Wika Filipino (Kagawan ng Edukasyon …, 1987) { Santiago 2003-B p. 49 ff.}. = Offizielles filipinisches Alphabet. Sa aming palagay, hindi tama (digrapo, hindi titik ang <ng>, katulad ng Inggles na <th> ; hindi titik na Filipino ang <ñ>) at hindi nakabagay sa wikang Filipino ([ey] para sa tunog na [a ʌ]) ang talatitikang ito. = Wir halten dieses Alphabet weder für sachlich richtig (<ng> ist ein Digraphem und kein Buchstabe, wie das englische <th>; <ñ> ist kein filipinischer Buchstabe) noch der filipinischen Sprache angemessen ([ey] passt nicht zum Laut [a ʌ]).

Palatitikang Pantinig na Pandaigdig = International Phonetic Alphabet (IPA)   (• IPA)

<a>[a:] a bahay ['ba:haɪ]
<a> [ʌ] &#x028C;  ako [ʔʌ'kɔ]
<e> [e:] e  ewan [ʔe:.vʌn]
<e> [ɛ] &#x025B;  ate ['ʔa:.tɛ]
<e> [ə] &#x0259;  "Schwa"
<i> [i:] i  biro ['bi:.rɔ]
<i> [ɪ] &#x026A;  kidlat [kɪd'lʌt]
<o> [o:] o  oo ['ʔo:.ʔɔ]
<o> [ɔ] &#x0254;  hapon ['ha:.pɔn]
<u> [u:] u  mura ['mu:.rʌ]
<u> [ʊ] &#x028A;
<ay> [aɪ] a&#x026A;  abay ['ʔa:.baɪ]
<aw> [aʊ] a&#x028A;  araw ['ʔa:.raʊ]
<ey> [eɪ] e&#x026A;  reyna ['reɪ.nʌ]
<iw> [ɪu] &#x026A;u  sisiw ['si:.sɪu]
<oy> [ɔ͜y]     &#x0254;&#x035C;y
   apoy [ʔʌ'pɔ͜y]
(po) [ʔ] &#x0294;  adya [ʔd'jʌʔ]
<ng> [ŋ] &#x014B;  banga [bʌ'ŋʌʔ]
<sch>* [ʃ] &#x0283;  Schule ['ʃu:.lə]
<ch>* [ç] &#x00E7;  Küche ['kʏ.çə]
[x] x  wach [vax]
[ʒ] &#x0292;  diyan [dʒʌn]
<w> [v] v  walis [vʌ'lɪs], Wagen ['va:gn̩]
[w] w  white [wʌɪt] (Inggles)
<y> [j] j  yakap ['ja.kʌp]
<ä>* → [ɛ]    Käse ['kɛ:.sə]
<ö>* [ø] &#x00F8;  Möwe ['mø:.və]
<ü>* [y] y  über ['y.bə]
[ʏ] &#x028F;  Küche ['kʏ.çə]
[ʏ]: kawangis ng [i] o [ɪ]
[x͜x] x&#x035C;x
 * = sa wikang Aleman.

Tsinang Kalendaryo = Chinesischer Kalender   (• Tsinang)

Im chinesischen Kalender gibt es zwei verschiedene Jahreszyklen. Der bekannte Zyklus hat zwölf Jahre, die nach Tieren benannt sind: Ratte, Rind, Tiger, Hase, Drache, Schlange, Pferd, Schaf, Affe, Hahn, Hund, Eber.
Der zweite Zyklus dauert zehn Jahre, wobei je zwei durch ein Element gekennzeichnet werden: Metall, Wasser, Holz, Feuer, Erde.
Der gesamte Zyklus dauert also 60 Jahre.
Das chinesische Jahr beginnt mit dem Neujahrsfest, das zwischen Ende Januar und Mitte Februar liegt.


TTT = Tumbasan ng Timbang at Taas = Körpermasseindex, 'Body-Mass-Index (BMI)'   (• TTT)

Upang tuusin ang "tamang" timbang ng tao ay maaaring gamitin ang TTT.

TTT     = Timbang [kg]
Taas [m] x Taas [m]

Alinsunod sa WHO (World Health Organisation) may bisa ang talahanayang sumusunod:

< 18.5Payat {*}
18.5 - 25Magaling
25 - 30Malusog
> 30 Mataba {*}
{*}   Karamdaman

Mga Halimbawa:
Taas 1.51 m, timbang 62 kg: TTT = 62 / 1.51 / 1.51 = 27.2 (malusog)
Taas 1.51 m, timbang 57 kg: TTT = 57 / 1.51 / 1.51 = 25.0 (magaling pa)


Tubig = Wasser   (• Tubig)

agos
alon
baha
balbula
balon
batis
bukal
dagat
dagat-dagatan
ilat
ilog
karagatan
kati
lanaw
lawa
look
pampang
pasig
poso
pulo
sapa
taog
tubig-tabang
tubig-alat

Sasakyang pantubig = Wasserfahrzeuge
bangka
bapor
barko
daong
gabara


Patutulog at sa Silid-tulugan = Schlafen und im Schlafzimmer   (• Tulog)

antok
aparador
banig
damit-pantulog
gising
higaan
himbing
idlip
kama
kubrekama
kumot
muta
pagod
pangarap
papag
puyat
silid-tulugan
unan


Pilipinong Ugali - noon at ngayon = Philippinische Bräuche - einst und jetzt   (• Ugali)

Adarna
Aman Sinaya
anito
balisungsong
Bathala
dapit
harana
huweteng
kendeng
krismestri
madyong
manunuput
mano po
Misa-de-Galyo
Moriones
simbang-gabi
sungka


Wikang Filipino = Die filipinische Sprache   (• Wika)

Atin bang wika?

"Wala tayong tunay na wika, maraming 'dialects' lang."
"English speaking country kami." "Ikaw ba din?" "E ..., lubak-lubak lang ang English ko."
"Yung Filipino, aralin namin, pero bago lang tawag sa makalumang Tagalog."
"Pangit ang dialect natin. Dapat ang English kung gustong magbilang ng One-Two-Three."
"Hindi para sa makabagong buhay ang dialect natin. Maraming salita ang kulang, halimbawa ang Facebook."

Ating wikang Filipino   (• Wika Atin)

Ang ating wikang Filipino ay may

Ito - o isang wikaing malapit dito - ang wikang kinagisnan natin. Hindi kailangang pag-isipan para sa magaling na pag-uusap. May 'pakiramdam-wika' kami, "likas" ang paggamit ng wikang kinagisnan.

Ano ang kulang pa? Pangunahin, kulang pa ang ating sikap na palaging gamitin ang wika natin at ang salita nito. Paaralan sa halip ng school; Isa-Dalawa-Tatlo sa halip ng One-Two-Three. Kulang pa ang ilang salita para sa makabagong buhay. Likhain natin ito (katulad ng Amerikano, hindi galing sa Bibliya ang salitang Facebook!

✦ Pinanggalingan ng ○ Salita sa Wikang Filipino

Katutubong salita sa wikang Filipino

Salitang hiram sa wikang Filipino   (• Hiram)

Ang salitang hiram ang salitang nasa wikang Filipinong galing sa ibang wika at iniaangkop sa bigkas, baybay at balarila ng wikang Filipino (tingnan din sa {Palaugnayan 1-1.4 (2)}). Kung kaya, "kasiya" ito sa ating wika. Kung hindi iniaangkop, ito'y salitang banyaga. Galing sa wikang Espanyol, Tsino at Amerikanong-Inggles ang karamihan ng salitang hiram sa ating wika. Maaaring iba-iba ang paggamit sa wikang pinanggalingan at sa wikang Filipino (naprito na ang Filipinong litson, buhay ang Espanyol na |lechon| = biik). Salitang hiram ang kailangang gamitin kung walang katutubong salita.

Espanyol na salitang hiram
Halos magkabagay ang palatunugang Espanyol at Filipino. Dahil dito, karaniwang walang kahirapang iangkop ang salitang Espanyol sa wikang Filipino. Hindi na mukhang banyaga ang karamihan nito. Halimbawa: adobo, bola, iboto (galing sa |voto|).

Tsinong na salitang hiram
Dahil sa malaking pagkakaiba ng wika at sulat na Tsino at Filipino, karaniwang kailangan ng malakas na pag-aangkop ang salitang Tsino kung gustong gamitin sa wikang Filipino.

Amerikanong-Inggles na salitang hiram
Sa Pilipinas, pangalawang wika ang Amerikanong-Inggles. Kaya daw hindi kailangang iangkop ang palatunugang ng Inggles na salita kung ginagamit sa Filipino. Sa halip nito ay iniangkop ang Filipinong palatunugan sa wikang Inggles. Minsan, hindi maaari ito, at bihirang pag-aangkop ng baybay ang ginagamit (walang sinisadyang pag-aangkop na pantunog). Halimbawa sa paraang ito ay istambay at suwits.
Dahil dito, hindi maraming Inggles na salitang hiram na may magaling na pag-aankop sa wikang Filipino.

Ang wikang Inggles ay maraming salitang hiram na galing sa wikang Griyego, Latino at Pransas. Karaniwang hindi alam ng Pilipino ang pinanggalingan ng salitang ito. Kung kaya ginagamit ng Pilipino ang inaangkop na tunog sa Inggles sa halip ng unang tunog (halimbawa: 'plus' (Latin) [plʌs] sa halip ng [plʊs]). Karaniwan, sa Inggles na wika hindi iniaangkop ang baybay ng salitang hiram.

Payo ng may-akda: Kung mahilig ka sa mag-Ingles, magsalita ka sa tunay na Inggles at huwag gamitin ang Inggles na salita sa Filipinong pangungusap.

Wikang kinagisnan = Muttersprache   (• Wika Gising, • Kinagisnan)

Ginagamit ang katawagang 'wikang kinagisnan' ni {W Salazar 1.1.17} upang ilarawan ang tanging unang wikang natutuhan ng bata ('mother tongue'). May bukod-tanging tungkulin ang wikang kinagisnan para sa pagpapalaki at pagpapaunlad ng bata.

Natutuhan natin ang wikang kinagisnan, hindi inaral. Kaya nating wastong gamitin ito kahit hindi alam natin ang tuntunin ng balarila. Alam mo ba kung bakit tama ang pangungusap na "Sasama din ako." at "Ako din." (at pangit ang "Sasama ako din." at ang "Din ako.")? Bakit ba magaling ang "lutuin" at "niluto" at hindi ang "lutoin" at "nilutu"?

Hindi laganap sa Pilipinas ang katawagang wikang kinagisnan. Sa halip nito, katawagang gaya ng 'katutubong wika' ang ginagamit. Karaniwang kinikilalang 'sinauna' at 'makaluma' ang salitang katutubo. Isa sa maraming wika daw ang wikang katutubo, at makaluma ito. Dahil dito, kaunting kahalagahan sa napakahalagang wika sa buhay ng batang tao.

Karaniwan (hindi sa Pilipinas), sa paaralan mula sa kindergarten hanggang sa pantasan, nasa wikang kinagisnan halos lahat ng pagtuturo. Bakid ba? Mas magaang inuunawa ng mag-aaral ang pagbasa muna, saka ang matematika, kasaysayan at ang iba pang aralin kung tinuturo sa wikang kinagisnan.

Baligtad sa Pilipinas. Kahit Filipino (o wikaing malapid sa Filipino) ang wika kinagisnan ng halos lahat ng bata ay dapat turuin at mag-aral sila sa dayuhang wikang Inggles. Language lang ang tawag ng aralin ng dayuhang language iyon. Upang magbigay-dahilan sa pagkataka-taka iyon, dapat palabuin at kasuklaman ang kahalagaan ng wikang kinagisnan.

Wika at kabihasnan = Sprache und Kultur   (• Wika Bihas)

Bahagi ng kabihasnan {*} ang wika. Nababatay na kalagayan ng lipunan at palakad ng pamahalaan kung ipinapalagay nang napakahalaga o di-lubhang mahalagang bahagi ng kabihasnan ang wika.

{*} = Ginagamit namin ang katawagang kabihasnan para sa kultura, kabihasnan at kalinangan. Sa wikang Inggles, karaniwang ginagamit ang katawagang 'civilization' (kabihasnan) sa mas mataas na antas ng 'culture' (kultura).

Tagalog (Sprache)   (• Tagalog)

Tagalog ist die Sprache, die nahezu mit der philippinischen Hochsprache Filipino identisch ist. Leute aus der Provinz Bulacan (im Norden an Manila angrenzend) behaupten nicht ganz zu unrecht, dass dort das beste Tagalog gesprochen wird. Hauptsprachgebiet ist jedoch neben Metro Manila die Region 4 (Timog na Tagalog = Südliches Tagalog), bestehend aus den sogenannten Calabarzon-Provinzen der Region 4A (Cavite, Laguna, Batangas, Rizal und Quezon), dazu kommen Mindoro, Palawan und ein paar andere Provinzen.
Vermutlich ist das Wort Tagalog abgeleitet von taga-ilog 'Leute, die am Fluss leben'. Diese Herkunft ist nicht unumstritten.

Anmerkung: In deutscher Literatur findet man das Adjektiv tagalisch. Vermutlich ist diese Wortbildung vom spanischen Tagalo, Tagala übernommen. Falls Tagalog sich von taga-ilog ableitet, sind sowohl die spanische als auch die deutsche Form wenig sinnvoll (das wäre wie hinterisch statt hinterindisch). Richtiger wäre tagalogisch, was jedoch vermutlich beim deutschen Leser zu Missverständnissen führt. Damit wäre tagalugisch (mit filipinischer Lautänderung u), das auf der vorletzten Silbe zu betonen wäre, die beste Lösung.


Mga Kawikaan = Sprichwörter   (• Kawikaan)

Kinuha sa lathalang Specimens of Tagal Folklore na sinulat ni ✦ J. Rizal para sa Inggles na peryodikong Trubner's Record sa 1889. =
Dem Artikel Specimens of Tagal Folklore entnommen, den J. Rizal 1889 für die englische Zeitschrift Trubner's Record schrieb.

Labis sa salita, kapus sa gawa. = Viele Worte, wenig Taten.
Malakas ang bulong sa sigaw. = Leise Worte sind stärker als lautes Rufen.
Ang laki sa layaw karaniwa'y hubad. = [Die Größe im Verwöhnen ist im Allgemeinen nackt.] = Ein verwöhntes Kind ist arm dran.
Ang may isinuksot sa dingding, ay may titingalain. = [Wer einen Notgroschen in der Hauswand versteckt, hat etwas, zu dem er aufsehen kann.] = Spare in der Zeit, so hast du in der Not.
Ang naglalakad ng marahan, matinik ma'y mababaw.
Nangangako habang napapako. = In der Not verspricht man viel.
Sa bibig nahuhuli ang isda. = Mit seinem Maul wird der Fisch gefangen. = Die Zunge verrät den Menschen.
Ibang hari, ibang ugali. = Neuer König, neue Sitten.
Hipong tulog ay nadadala ng anod. = Die schlafende Krabbe wird vom Strom davongetragen.


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/bh_TZ.html


Kabihasnang Pilipino:
Punang Pansarili ng May-akda

☘ Lipa, Batangas

Baranggay San Sebastian

5000 naninirahan

1951 Bagong baranggay na Balagbag (bahagi ng dating Baranggay na Mataas na Lupa).
1975 Bagong pangalang San Sebstian dahil pangit daw ang salitang balagbag.


☘ Tayabas, Quezon

Südöstlich vom Banahaw-Berg. Gegründet 1578 von Franziskanern. Von 1651 bis 1901 Hauptstadt der gleichnamigen Provinz (heute geteilt in die Provinzen Quezon und Aurora, mit Lucena als Hauptstadt von Quezon). 71 000 Einwohner (1990). Tayabas ist Sitz einer international bedeutenden Wetterwarte.

Simbahan ng Tayabas = Die Kirche von Tayabas Unang simbahan na yari sa kawayan, nipa at anahaw ay ipinatayo ng mga prayleng Pransiskano noong 1585 sa ilalim ng Patronato ni San Miguel Arkanghel. Ito ay muling ipinaayos ni Sn. Pedro Bautista noong 1590. Noong 1600 isang simbahang yari sa tisa ang ipinatayo subalit ito at giniba ng lindol noong 1743. Nang sumunod na taon ang simbahan ay muling ipinagawa at pinalakihan. Ito ang higit pang pinalaki noong 1856 sa pamagitan ng pagpapagawa ng transepto ng kupola. Ang bubong na tisa ng transepto ay pinalitan ng galbanisadong yero noong 1894. Ang simbahang ito ay isa sa pinakamagandang simbahan sa Pilipinas.

Die erste Kirche aus Bambus und Palmblättern wurde 1585 von Franziskanermönchen errichtet und dem Hl. Michael Erzengel als Schutzpatron geweiht. 1590 wurde sie von Pedro Bautista neu erbaut. 1600 wurde sie durch eine Kirche aus Kalkstein ersetzt, die bei einem Erdbeben 1743 zerstört wurde. Während des folgenden Jahres wurde die Kirche wieder aufgebaut und vergrößert. 1856 wurde sie noch einmal vergrößert durch Anbau eines Querschiffs. Das Ziegeldach des Querschiffes wurde 1894 durch ein Blechdach ersetzt. Diese Kirche ist eine der schönsten in den Philippinen.

Die 1776 erbaute Casa Communidad de Tayabas diente zunächst als Gerichtsgebäude, später als Schule, heute als Museum.


23. Apr. 2023 08:14:57   Ende der Datei www/bh/puna.html