Pataba sa Lupa (:Taba) = Dünger
Mga kailangan ng halaman
Mga pataba sa lupa
Organikong pataba: Taeng hayop (manok, baboy, baka, kabayo). Kompost.
Di-organiko o mineral na pataba: Ang daglat 15-14-13 ay isang patabang may 15 % N,
14 % P at 13 % K.
46-0-0 (46 % N, tawag na Urea).
:Matamis at Meryenda = Süßspeisen und Zwischenmahlzeiten
↓
apa ↓ arnibal ↓ bagkạt ✧ bibịngka ✧ biko empanada ensaymada ✧ gulaman ↓ halayạ |
✧
kakanịn ↓ kalamay ![]() ↓ maha ↓ monay ↓ pandesạl pastịlyas ✧ puto ✧ sagimịs |
sapịnsapịn ✧ suman ↓ tahọ tamales ↓ turọn ↓ himagas ↓ meryẹnda |
♫ Magtanim ay di Biro (:Tanim) = Reispflanzen ist kein Spaß
Magtanim ay di biro Maghapong nakayuko Di naman makatayo Di naman makaupo |
Halina, halina mga kaliyag Tayo'y magsipag-unat-unat Magpanibago tayo ng lakas Para sa araw ng bukas. |
Mga :Tao = Leute
ale babae binata binibini ![]() |
dilạg ginoọ, ginang lalaki mama |
![]() ✦ Kamag-anak ✦ Tawag sa Tao |
Tuntunin ng :Tatlo = Dreisatz
Noong linggo binili namin isang tela ng 3 m. 240 PHP ang bayad namin. Ngayon gusto namin bilhin isa pang tela ng 4 m. Ano ang babayarin? Gamitin ang tuntunin ng tatlo upang pagtutuos ng kasagutan.
Guhitin isang kuwadranong may 9 pitak. Sulatin ang mga bilang at isang "1" sa ang mga kaliwa at pinakataas na pitak. |
| |||||||||
Tuosin: 240 / 3 = 80 4 x 80 = 320 320 PHP ang sagot. |
| |||||||||
Ikalawang halimbawa: Kahapon nagtanim ako ng 500 halaman sa 4 oras. Mayroon pa 800 halaman. Ilang oras pang dapat magtanim? 6.4 oras ang sagot. |
| |||||||||
Isa pang halimbawa: Sa tindahan may produktong A (1.5 kg, 129.75 PHP) at produktong B (1.8 kg, 149.50 PHP). Anong produkto ang mas mahal? Gamitin ang tungtunin na tatlo para sa produktong A. 1.8 kg ng produktong A ay 155.70 PHP. Mas mahal ang produktong A. |
|
:Telepono = Telefon
Kung pumupunta ako sa palengke at bumibili ako ng bigas, maliwanag ang kalakalan. Ang nagbibili (En: 'seller') ang tindahan sa palengke, ako ang bumibili (En: 'buyer'). Nagbabayad ako ng bigas. Ang bumibili ang nagbabayad ng halaga sa nagbibili. Mas masalimut ang kalakalan hinggil sa telepono.
Maliwanag ang pagbili ng bagong telepono (o lumang telepono sa ukay-ukay). Bilang bumibili ay kumukuha at nagbabayad ako ng telepono. Maliwanag din ang paglilingkot ng kumpanyang telepono. Dinadala sila sa aking telepono ang mga tawag at ang internet. Nagbabayad sa kanila para sa pagliligkot nila, buwan-buwan o sa pamamagitan ng pauna (En: 'credit', sa Pilipinong Inggles 'load').
May iba pang at mas malaking kalakalan sa internet. "Free" ang paglilingkot ng Facebook, Youtube at iba pa. Sa kabilang dako ay may napakalaking pakinabang ang mga kumpanya (karaniwang US-Amerikano) na may-ari ng paglilingkot na ito. Paano maaaring mangyari ang hiwagang ito? Una, malabo at hindi matapat ang kilos nila. Nilikha sila ng bagong tawag na "tagagamit" (En: 'user'). Sino ito? Ikaw kung binubuksan mo ang Facebook.
Ano ang nangyayaring naroon? Kung ginagamit mo ang Facebook ay sinusuri nila ang lahat ng pansarili mong kabatirang na inibigay sa kanila (mga sulat mo, mga kaibigan sa larawan mo, oras at pook ng gamit mo; alinsunod sa tuntunin nila ay sila ang magiging may-ari ng lahat). Binabasa din nila ang buong laman sa telepono mo (talaan ng numero, mga larawan at pelikula). Saka matagal na iniimbak ang lahat sa kopyuter nila, upang magtinda ng kabatirang ibinigay sa kanila at kinuha nilang walang alam mo. Halatang pinakahalaga ang sarili mong kabatiran sa kanila at malaki ang tubo nila.
Kaya ikaw ang kalakal na ipagbibili nila, talagang ikaw ang kalakal nila, hindi ang kanegosyo. Dahil dito, pinapamalagi nilang malabo ang kalakalan nila at iniiwasan kahit anong totoo tungkol sa gawa nila.
May-balat-matigas (:Tigas) = Krebse
↓
alimango ↓ alimasag ↓ hipon |
↓
sugpọ ↓ talangkạ ↓ taliptịp ↓ ulạng |
May-balạt-matigạs (Crustacea) = Krebse
Klaseng hayop-tubig na may balạt na matigạs pero
walạng butọ. Limạ o mahigịt sa limạng pares
na paạ.
Ang may-balạt-matigạs ay kamag-anak ng
↑ kulisap (may tatlọng pares na paạ) at ng
↑ gagambạ (may apat na pares
na paạ).
Mga tissue sa wikang Inggles (pagsipi sa
{ Oxford}):
Talatitikan (:Titik) = Alphabet
Kabuuạn ng lahạt ng titik ng isạng wika. = Alphabet (Gesamtheit der Buchstaben einer Sprache).
Madalas ginagamit ang salitang alphabet. Daglat rin ang salitang ito, Alpha (Α, α) at Beta (Β, β) ang mga unang titik ng abakada ng wikang Lumang-Griyego. Katulad ng Alpha-bet ang A-ba sa wika natin.
Galing sa wikang Latino ang talatitikan ng sariling wika. May 26 titik ang kompletong talatitikang Latino (tignan sa keyboard ng computer). Nasa lumang Tagalog ay may 19 na letra lang at dobleng letrang ng. Walang C noon, K ang ikatlong titik. A-ba-ka-da ang mga unang apat na titik ng ating lumang abakada.
Ginagamit din ang talatitikang Latino ng maraming wika. May 26 titik ang Ingles. Ang Alemang abakada ay may lahat na titik na Latino at apat na tanging titik (tatlong Umlaute at Eszet). Latin na abakada rin ang abakada ng mga kapitbansang Indonesia at Malaysia. May ibang titik ang Thai. Ibang-iba ang sistemang Intsik.
Bakit ginagamit ang talatitikang Latino sa maraming wika? Noong unang panahon, pumasok ang mga Katolikong pare sa Inglatera, sa Alemanya, sa ibang bansa at dito rin sa Pilipinas. Marunong sila ng Latin at ginagamit nila ang titik na Latino upang sumulat ng salita sa iba't ibang wika.
Traditionell ist im Tagalog-Alphabet K der dritte Buchstabe, da es
den Buchstaben C nicht gibt.
Die Nachbarländer Indonesien und Malaysia verwenden ebenfalls
das lateinische Alphabet, während Thailändisch völlig andere Buchstaben hat.
Talatitikang Filipino = Filipinisches Alphabet
A | Ba | Ci | Da | E | Fa | Ga | Ha | I | Jey | Ka | La | Ma | |
Na | O | Pa | Qyu | Ra | Sa | Ta | U | Vi | Wa | Ex | Ya | Zed | |
{ ![]() { ![]() | |||||||||||||
Alpabato ng Wika Filipino (Kagawan ng Edukasyon …, 1987) { ![]() |
Palatitikang Pantinig na Pandaigdig = International Phonetic Alphabet (IPA)
<a> | [a:] | a | bahay ['ba:haɪ] |
<a> | [ʌ] | ʌ | akọ [ʔʌ'kɔ] |
<e> | [e:] | e | ewan [ʔe:.vʌn] |
<e> | [ɛ] | ɛ | ate ['ʔa:.tɛ] |
<e> | [ə] | ə | "Schwa" |
<i> | [i:] | i | biro ['bi:.rɔ] |
<i> | [ɪ] | ɪ | kidlạt [kɪd'lʌt] |
<o> | [o:] | o | oo ['ʔo:.ʔɔ] |
<o> | [ɔ] | ɔ | hapon ['ha:.pɔn] |
<u> | [u:] | u | mura ['mu:.rʌ] |
<u> | [ʊ] | ʊ | |
<ay> | [aɪ] | aɪ | abay ['ʔa:.baɪ] |
<aw> | [aʊ] | aʊ | araw ['ʔa:.raʊ] |
<ey> | [eɪ] | eɪ | reyna ['reɪ.nʌ] |
<iw> | [ɪu] | ɪu | sisiw ['si:.sɪu] |
<oy> | [ɔ͜y] | apọy [ʔʌ'pɔ͜y] | |
(po) | [ʔ] | ʔ | apọy [ʔʌ'pɔɪ] |
<ng> | [ŋ] | ŋ | apọy [ʔʌ'pɔɪ] |
<sch>* | [ʃ] | ʃ | apọy [ʔʌ'pɔɪ] |
<ch>* | [ç] | ç | Küche ['kʏ.'çə] |
[x] | x | wach [vax] | |
[ʒ] | ʒ | apọy [ʔʌ'pɔɪ] | |
<w> | [v] | v | walịs [vʌ'lɪs], Wagen ['va:gn̩] |
[w] | w | white [wʌɪt] (Inggles) | |
<y> | [j] | j | apọy [ʔʌ'pɔɪ] |
<ä>* | → [ɛ] | Käse ['kɛ:.sə] | |
<ö>* | [ø] | ø | Möwe ['mø:.və] |
<ü>* | [y] | y | über ['y.bə] |
[ʏ] | ʏ | Küche ['kʏ.çə]. [y] : [ʏ] katulad ng [i] : [ɪ] | |
[x͜x] | x͜x | ||
* = sa wikang Aleman. |
:TTT = Tumbasan ng Timbang at Taas = Körpermasseindex, 'Body-Mass-Index (BMI)'
Upang tuusin ang "tamang" timbang ng tao ay maaaring gamitin ang TTT.
TTT = | Timbang [kg] Taas [m] x Taas [m] |
Alinsunod sa WHO (World Health Organisation) may bisa ang talahanayang sumusunod:
< 18.5 | Payat {*} |
18.5 - 25 | Magaling |
25 - 30 | Malusog |
> 30 | Mataba {*} |
Mga Halimbawa:
Taas 1.51 m, timbang 62 kg: TTT = 62 / 1.51 / 1.51 = 27.2 (malusog)
Taas 1.51 m, timbang 57 kg: TTT = 57 / 1.51 / 1.51
= 25.0 (magaling pa)
:Tubig = Wasser
agos alon bahạ ↓ bạlbulạ balọn batis bukạl dagat dagat-dagatan ilat |
ilog karagatan kati lanaw lawa loọk pampạng pasig |
poso pulọ sapa taog tubig-tabạng tubig-alat |
Sasakyang pantubig = Wasserfahrzeuge | ||
bangkạ bapọr |
barkọ daọng |
gabara |
Patutulog at Sa Silid-tulugan (:Tulog) = Schlafen und im Schlafzimmer
antọk aparadọr ↓ banịg damịt-pantulog gising higaạn himbịng idlịp |
kama kubrekama kumot muta |
pagọd pangarap papag puyạt silịd-tulugan unan |
Pilipinong :Ugali - noon at ngayon = Philippinische Bräuche - einst und jetzt
↓
Adạrna![]() ↓ anito ![]() ![]() |
![]() harana ![]() ↓ kẹndeng ↓ madyọng |
↓
manunuput![]() ![]() ![]() ![]() |
Wikang Filipino = Die filipinische Sprache (:Wika)
Atin bang wika?
"Wala tayong tunay na wika, maraming 'dialects' lang."
"English speaking country kami." "Ikaw ba din?" "E ...,
lubak-lubak lang ang English ko."
"Yung Filipino, aralin namin, pero bago lang tawag sa makalumang Tagalog."
"Pangit ang dialect natin. Dapat ang
English kung gustong magbilang ng
One-Two-Three."
"Hindi para sa makabagong buhay ang dialect natin. Maraming
salita ang kulang, halimbawa ang Facebook."
Ating wikang Filipino (:Wika Atin)
Ang ating wikang Filipino ay may
Ito - o isang wikaing malapit dito - ang ✧ wikang kinagisnan natin. Hindi kailangang pag-isipan para sa magaling na pag-uusap. May 'pakiramdam-wika' kami, "likas" ang paggamit ng wikang kinagisnan.
Ano ang kulang pa? Pangunahin, kulang pa ang ating sikap na palaging gamitin ang wika natin at ang salita nito. Paaralan sa halip ng school; Isa-Dalawa-Tatlo sa halip ng One-Two-Three. Kulang pa ang ilang salita para sa makabagong buhay. Likhain natin ito (katulad ng Amerikano, hindi galing sa Bibliya ang salitang Facebook!
Wikang kinagisnan = Muttersprache (:Wika Gising)
Ginagamit ang katawagang 'wikang kinagisnan' ni {W Salazar 1.1.17} upang ilarawan ang tanging unang wikang natutuhan ng bata ('mother tongue'). May bukod-tanging tungkulin ang wikang kinagisnan para sa pagpapalaki at pagpapaunlad ng bata.
Natutuhan natin ang wikang kinagisnan, hindi inaral. Kaya nating wastong gamitin ito kahit hindi alam natin ang tuntunin ng balarila. Alam mo ba kung bakit tama ang pangungusap na "Sasama din ako." at "Ako din." (at pangit ang "Sasama ako din." at ang "Din ako.")? Bakit ba magaling ang "lutuin" at "niluto" at hindi ang "lutoin" at "nilutu"?
Hindi laganap sa Pilipinas ang katawagang wikang kinagisnan. Sa halip nito, katawagang gaya ng 'katutubong wika' ang ginagamit. Karaniwang kinikilalang 'sinauna' at 'makaluma' ang salitang katutubo. Isa sa maraming wika daw ang wikang katutubo, at makaluma ito. Dahil dito, kaunting kahalagahan sa napakahalagang wika sa buhay ng batang tao.
Karaniwan (hindi sa Pilipinas), sa paaralan mula sa kindergarten hanggang sa pantasan, nasa wikang kinagisnan halos lahat ng pagtuturo. Bakid ba? Mas magaang inuunawa ng mag-aaral ang pagbasa muna, saka ang matematika, kasaysayan at ang iba pang aralin kung tinuturo sa wikang kinagisnan.
Baligtad sa Pilipinas. Kahit Filipino (o wikaing malapid sa Filipino) ang wika kinagisnan ng halos lahat ng bata ay dapat turuin at mag-aral sila sa dayuhang wikang Inggles. Language lang ang tawag ng aralin ng dayuhang language iyon. Upang magbigay-dahilan sa pagkataka-taka iyon, dapat palabuin at kasuklaman ang kahalagaan ng wikang kinagisnan.
Wika at kabihasnan = Sprache und Kultur (:Wika Bihas)
Bahagi ng kabihasnan {*} ang wika. Nababatay na kalagayan ng lipunan at palakad ng pamahalaan kung ipinapalagay nang napakahalaga o di-lubhang mahalagang bahagi ng kabihasnan ang wika.
{*} = Ginagamit namin ang katawagang kabihasnan para sa kultura, kabihasnan at kalinangan. Sa wikang Inggles, karaniwang ginagamit ang katawagang 'civilization' (kabihasnan) sa mas mataas na antas ng 'culture' (kultura).
Mga :Kawikaan = Sprichwörter
Kinuha sa lathalang Specimens of Tagal Folklore na sinulat ni
✦ J. Rizal para sa Inggles na peryodikong
Trubner's Record sa 1889. =
Dem Artikel Specimens of Tagal Folklore entnommen, den J. Rizal 1889
für die englische Zeitschrift Trubner's Record schrieb.
Labis sa salitạ, kapụs sa gawạ. =
Viele Worte, wenig Taten.
Malakạs ang bulọng sa sigạw. = Leise Worte sind stärker
als lautes Rufen.
Ang lakị sa layaw karaniwa'y hubạd. = [Die
Größe im Verwöhnen ist im Allgemeinen nackt.] = Ein verwöhntes Kind ist arm dran.
Ang may isinuksọt sa dingdịng, ay may titingalaịn. = [Wer
einen Notgroschen in der Hauswand versteckt, hat etwas, zu dem er aufsehen kann.]
= Spare in der Zeit, so hast du in der Not.
Ang naglalakad ng marahan, matinịk ma'y mababaw.
Nangangako habang napapako. = In der
Not verspricht man viel.
Sa bibịg nahuhuli ang isdạ. = Mit seinem Maul
wird der Fisch gefangen. = Die Zunge verrät den Menschen.
Ibạng hari, ibạng ugali. = Neuer König,
neue Sitten.
Hipong tulog ay nadadalạ ng anod. = Die
schlafende Krabbe wird vom Strom davongetragen.
Armin Möller
http://www.germanlipa.de/bh/bh_TZ.html 08 Oktubre 2019 - 08 Pebrero 2021 |