Kabihasnang Pilipino K

Mga Punongkahoy, Palumpong at Palma (:Kahoy) = Gehölze

↓ alkampọr ↓ banabạ ↓ bohọl ↓ bulak ↓ puno ng bunga ↓ puno ng bunga ↓ kakawate ↓ kamagọng	↓ kamansị ↓ kantutay ↓ kapẹ ↓ lipạ ↓ madrekakạw ↓ malunggay ↓ naga ↓ nila	✦ niyog ↓ rimas ↓ sagọ ↓ sampagita ↓ sampalok ↓ santọl ↓ sasạ ↓ tingtịng ↓ tuba (2)
Punongkahoy na may prutas na makakain → ✦ Prutas Punongkahoy na pampalamuti →✦ Halamang Pampalamuti

• alkampọr (Cinnamon camphora) = Kampferbaum.
  alkampọr (2): Maputị, aromatiko, tila kristal na bagay mula sa punongkahoy na alkampor. = Weiße, aromatische, meist kristalline Substanz des Kampferbaumes.
  alkampọr (3): Lason sa kulisap (ngayọn yari sa naptalina). = Mottenkugel (heute aus Naphtalin hergestellt).
• banabạ (Lagerstroemia speciosa).
• bohol (Gmelina elliptika)
  Matinịk na palumpọng na tumataạs ng 8 m. = Strauch mit Dornen (Stacheln?), der bis zu 8 m hoch wird.
• bulak, punong kapok (Ceiba pentandra) = Kapokbaum.
  Malaking punongkahoy, pamilyang Malvaceae, Bombacoideae. Der Kapokbaum ist ein großer tropischer Baum aus der Familie der Malvengewächse (Unterfamilie Wollbäume).
  bulak (2) Malambọt na himaymạy nakabalot sa butọ ng punongkahay na bulak (kawangis sa bulak (3)). = Weiche Gewebefaser, die die Kerne vom Wollbaum umgeben (ähnlich Baumwolle).
  bulak (3), koton = Baumwolle (Halamang (Gossypium), pati pamilyang Malvaceae).
  Mahalagang himaymay sa tela.
• puno ng bunga (Areca catechu) = Betelpalme
  Betelpalme.
• ipil (Intsia buyaga) = großer Baum.
  Ipil-ipil (Leucaena glauca) = kleiner Baum.
• kakawate, madrekakạw (Gliricida sepium)
  Karaniwang itinatanim bilang bakod (may buhay pang ugat na di-aanayin) o upang maging lilim sa batang kakaw o kape. Dahil dito ang pangalang madrekakaw o kakawate (ina o ate ng kakaw).
  Schnell wachsender Baum. Häufig als Hecke angepflanzt oder als Schattenspender für jungen Kakao oder Kaffee. Daher der Name Mutter des Kakao. Werden frischgeschlagene Madrekakaw-Stämme als Zaunpfähle verwendet, so schlagen sie einige Wurzeln und bleiben lebendig und sind damit termitenfest.
• kamagọng (Swietenia?, Diospyros?)
  Edelholzbaum.
• kamansị (Artocarpus camansi)
  Kamag-anak sa ↓ langka. Mit Langka verwandt.
• kantutay (Lantana camara) = Wandelröschen.
• kapẹ (Coffea liberica, Coffea robusta) = Kaffee.
  Kaffee.
• lipạ (Laportea moyeniana) = Nesselbaum.
  Punongkahoy na may dahon na biluhaba at mabalahibo ang ibabang rabaw kaya nagdudulot ng kati sa balat.
  Baum mit rund-länglichen Blättern, deren Unterseite behaart ist und ein Brennen auf der Haut verursacht. Gehört zu den Brennnesselgewächsen (Urticaceae).
• malunggay (Moringa oleifera).
  Malunggay.
• naga (Pterocarpus indicus) = Narrabaum.
  Narra.
• nila, nilad (Scyphiphora hydrophyllacea) = Niladbaum (Indigopflanze).
  Nilabaum.
• rimas (Artocarpus altilis) = Baum.
  Kamag-anak sa ✧ langka. Mit Langka verwandt.
• sagọ (Metroxylon rumphii / sagu) = Sagopalme.
  sago (1): Pạlma = Palme.
  sagọ (2): Gawgạw na mulạ sa pinulbọs na ubod ng pạlma at nakakain. = Das aus dem Mark der Sagopalme gewonnene essbare Stärkemehl.
• sampagita (Jasminum sampac)
  Palumpong na may puting mabangong bulaklak.
  Galing sa India at Indonesia ang pambansang bulaklak ng Pilipinas.
  Espanyol na salitang-hiram ang tawag nito.
  Strauch (1 - 1.50 m groß) mit weißen duftenden Blüten.
  Die Nationalblume der Philippinen kommt aus Indien und Indonesien.
  Ihr Name ist ein spanische Lehnwort.
• sampalok (Tamarindus indica)
  Punongkahoy (hanggang sa 25 m) na nakakain ang bunga (maasim na lasa, sahog para sa matamis at para sa sinigang).
  Bis zu 25 m hoher Baum. Die sauren Fruchtschoten werden zu Süßwaren verarbeitet und zu Sinigang gekocht.
• santọl (Sandorium indicum).
• sasạ (Nipa fructians) = Nipapalme
  Sasa.
• tingtịng = Palmblattrippe.
  :: Tadyạng na dahong pạlma at tawag sa walịs na yari sa tadyạng iyọn.
  Tingting sind die Rippen von Palmblättern und der Name des Besens, der aus diesen Rippen hergestellt wird..
  
• tuba (2)
  Palumpong na may mga butong pinagkukunan ng croton oil na ginagamit sa panggagamot o lason sa isda.
  Strauch mit Kernen in den Früchten, die Rohstoff für die Herstellung von Krotonöl sind, aus denen Medikamente und Fischgifte hergestellt werden.

---

Pagkain (:Kain) = Essen

Ilang iba't ibang kahulugan ang salitang pagkain. Ginagamit namin ang sumusunod na mga katawagan:

• ✦ Pagkain (En: 'meals') = Essen.
  Oras at uri ng kinakain (luto, putahe).
• ✧ Sangkap ng Pagkain (En: 'nutrient') = Nährstoff.
• ✧ Kainịn, komestibles (En: 'groceries') = Lebensmittel.
  Pagkaing mabibili sa tindahan (maliban sa nilutong pagkain na karaniwang itinitinda sa karenderya). Ang mga ito ang sangkap sa pagluluto.
• ✦ Balingkinitan (Malusug na Pagkain).

agahan almusạl tanghalian hapunan busog gutom ↓ karinderiya lamon

bahaw pulutan sabạw sạlsa sawsawan sopas ulam

handaan salu-salo ✦ Sa Kusina ✦ Pagluluto ✦ Lutong Pilipino ✦ Lutong Espanyol ✦ Lutong Intsik ✦Matamis at Meryẹnda

Kainịn = Lebensmittel

Isinama ang halamang kung saan galing ang kainin.

↓ pampaalsạ ↓ asukal ✦ gatas ↓ gawgạw

↓ gulaman ↓ maịs mantika ✧ sagọ ↓ tinapay

✦ Mga :Gulay ✦ Pampalasa (:Lasa) ✦ :Palay ✦ Mga :Prutas

• pampaalsạ, lebadura = Backtreibmittel.
  'baking powder', 'yeast', 'sourdough'.
  Hefe.
• asukal = Zucker.
  Yari sa katas ng ✦ tubo ang asukal.
  Mayroon ding asukal na prutas ('fructose').
• gawgạw = Stärkemehl.
  Maputị at walang lasang pulbos yari sa mga halamang may ✧ gawgaw. Ginagamit na pampalapot ng sabaw, pang-almirol sa damit at bilang pandikit.
  Das weiße und geschmacklose Pulver, das aus stärkehaltigen Pflanzen hergestellt wird. Wird zum Andicken von Soßen, zum Stärken von Wäsche und auch als Kleber verwendet.
  → ✧ Sangkap ng Pagkain: Gawgaw.
• gulaman (1) (Alga agardhiella) = gelatinehaltiger Seetang.
  gulaman (2) Gelatine.
• karinderiya, karihan = Imbissstube.
  Karinderiya.
• maịs (Zea mays) = Mais.
• tinapay = Brot.
  Pagkain gawa sa arina o giniling na butil na hinalo sa tubig, gatas at iba pang sangkap, karaniwang minimasa at hinihurno.
  Backwerk, wie Brot, Brötchen, Kekse, hergestellt aus (Weizen-) Mehl oder gemahlenem Getreide, das mit Wasser, Milch und anderen Zutaten gemischt wurde, normalerweise als Teig verbacken.

---

Mga Bahagi ng :Katawan = Körperteile

ulo utak bao ng ulo noọ pilipisạn mukhạ matạ kilay pilịk-matạ talukap-matạ ilong kulangot bibịg labi dila ngipin gilagid pangạ lalamunan pisgnị tainga tutuli	bosyo leẹg balikat dibdịb tadyạng puso baga suso tiyạn sikmura pusọn pusod puke lapạy atạy pantọg apdọ batọ pantọg ihi baywạng likọd balakạng pigị puwịt	bisig siko kamạy palad kamaọ galạnggalangạn ↓ daliri kukọ paạ hita tuhod bintị lulọd sakong bubọng ng paạ bukungbukong talampakan lipạk
butọ utak sa butọ kasukasuạn litid kalamnạn	kutis kulubọt biloy buhọk balahibo gumị	dugọ tindị ng dugọ kulani nẹrbiyọ daluyan ✦ Mga Karamdaman

• mga daliri = die Finger.
  hinlalakị - hintuturo - hinlalato - palasingsingan - kalinkingan

---

:Kimika = Chemie

↓ pH

Elementong Kimiko = Chemische Elemente

Mga sangkap ng lahat na materyales ang mga elemento. May higit na 100 elementong inaayos sa isang Periodical system. May isang bilang at isang simbolo (daklat) ang bawat elemento.
1 H 2 He 6 C 7 N nitrogen	8 O 13 Al 15 P posporo 16 S	18 Ar argon 19 K potasyum 20 Ca 26 Fe bakal	29 Cu 50 Sn lata 79 Au ginto 82 Pb tingga

---

• Tumbasang pH = pH-Wert.
  Ginagamit ang tumbasang pH sa mga tunawin sa tubig. May antasang 0 - 14 (maasim ↔ "mala-sabon" (En: 'alkaline')).
  

  Asim sa sigmura	1		Katas ng kalamansi	2
  Kola	2.5		Suka	2.5
  Bino	4		Biyir	5
  Lupa sa Pilipinas	5		Palayan	5
  Kape	5		Kutis ng tao	5.5
  Dalisay na tubig	7
  Dugo	7.5		Tubig-alat	8
  Sabon	9.5		Simento	12.5

---

:Kompyuter, Pantuos = Computer, Rechner

tirahan	Adresse	URL		panglingkọt		server
kapiraso	Bit	bit		talaksạn	Datei	file
lugạr		site		sapot	Netz	web
pahinạ	Seite	page		talaan	Verzeichnis	directory
pahinạng pamagạt		Leitseite [Titelseite]			home page
palatuntunan	Programm	programme		pagkakaugnạy	Verweis	link
panlulọn	Roller	scroll bar		imbakan	Speicher	Storage

---

Mga :Kulay = Farben

itịm asụl bughạw bẹrde

luntiạn pulạ ↓ kayumanggị rosas

amarịlyo dilạw abuhịn putị ube

• kayumanggi = braun.
  - Kulay kapẹ, karaniwang tumutukoy sa kutis ng balạt. = Braun, häufig in Verbindung mit Hautfarbe.
  - Tawag sa katutubong Pilipino. = Bezeichnung für den Filipino der philipinischen Rasse.

---

Mga :Kulisap = Insekten

Archiptera = Urflügler tutubi Orthopteroidea = Geradflügler ↓ anay ↓ ipis ↓ kuliglig ↓ kuto tipaklong Lepidoptera paruparo Diptera ↓ lamok ↓ langaw

Aphaniptera ↓ pulgas Coleoptera = Käfer ↓ alitaptap ↓ bukbọk ↓ uwạng Hymenoptera = Hautflügler ↓ bubuyog ↓ langgam ↓ pukyọt ↓ putaktị

Isang klase ng lahing ✧ Arthropoda ang kulisap (Latin na pangalan Insecta, sectus = putol). Mayroon sila tatlong pares na paa. Kamag-anak ng mga gagamba (Arachnoidea, may apat na pares na paa) at ng mga Crustacea (may lima o mahigit na pares na paa) ang mga kulisap.
Nakatira ang kulisap sa lahat na bahagi ng daigdig, sa malalamig o maiinit na kaligiran, sa matutuyong lugar at sa mga tubigan.
Matigas at parang "baluti" ang balat ng kulisap. May isang sariling "baluti" ang bawat bahagi ng katawan.
Ang karaniwang kulisap ay may tatlo o apat na anyong buhay: Itlog - larva - pupa - imago.
May tawag na larva ang anyo ng supling at aktibong kulisap matapos lumabas sa itlog. Mga uod na may buhok ang mga larva ng paru-paru. Tumitira sa tubig ang mga larva ng lamok. Pinakamaraming pagkain kung may larva.

• alitaptạp (Photuris pensylvanica) = Glühwürmchen.
• anay (Isoptera) = Termite.
  Kulisap na kumakain ng kahoy na patạy. = Insekt, das totes Holz frisst.
• bubuyog (Bombus) = Hummel.
  Kulisap ng pamilyang Apidae na may apat o higit pang pakpak, may karayom at nabubuhay sa pollen at nektar.
  Die Hummeln gehören wie die Bienen (Apis) zur Famile der Echten Bienen (Apidae) Sie rnähren sich von Pollen und Honig.
  laywạn: Uri ng bubuyog na gumagawa ng pugad sa kahoy.
  Klasse von Hummeln, die Nester in Holz bauen. Bezeichnung wird offenbar auch für Honigbienen verwendet.
• bukbọk
  Bugbok.
• ipis (Blattidae) = Kakerlake.
• kuliglịg (Gryllidae) = Zikade.
• kuto (Anoplura) = Laus
  Kulisap, parasitong maliit, walang pakpak, sapad ang katawan at tumitira sa buhok ng tao o hayop.
  Kleiner Parasit ohne Flügel, mit flachem Körper, lebt im Haar von Mensch und Tier.
• lamọk (Culex pipiens) = Mücke.
• langaw () = Fliege.
• langgạm () = Ameise.
• pukyọt, pukyutan (im engeren Sinn Apis und Apis mellifera = Europäische Honigbiene) = Biene.
  Kulisap ng pamilyang Apidae.
  Biene.
  bahay-pukyutan = Bienenstock.
• pulgạs (Pulex irritans) = Floh.
• putaktị = Wespe, Hornisse
  Kulisap ng pamilyang Vespidae na payat na katawan at masakit mangagat.
  Wespe.
• uwạng = schwarzer Kokoskäfer
  Kokoskäfer.

---

Sa :Kusina = In der Küche

apọy ↓ basahan baso bote gulok guntịng hugasạn itạk imbudo

kalạn kaldero kawali kubyẹrtos pangkudkọd kutsara kutsarita kutsịlyo mangkọk palanggana palakọl palatạw ↓ paminggalan pamunas

pambukạs pinggạn pitsẹl platito plato puswelo sandọk sangkalan ✧ takalạn talyasi tasa tinidọr ✦ Mga Sisidlan

• basahan = Lappen, Scheuerlappen.
  Piraso ng tela na ginagamit na panlinis o pamunas. = Ein Lappen (Stück Stoff), das zum Reinigen und Wischen verwendet wird.
• paminggalan, pamingganan = Geschirrregal, Küchenschrank.
  Lalagyạn ng pinggạn, noọn yari sa kawayan.
  Früher aus Bambus gefertigt.

---

Armin Möller   http://www.germanlipa.de/bh/bh_K.html 08 Hulyo 2019 - 06 Pebrero 2021

---

Wakas Kabihasnang Pilipino K

↑↑   A-Z   Ugnika