Sa Daan = Unterwegs
abenida babaan bangịn bangketa baọn bisikleta bus ↓ dako dalisdis dirẹtso ✦ diyịp eskinita |
hintọ hintuan ikot (sa) kaliwạ kạlye (sa) kanan kalsada kọtse landạs lansangan likọ |
pamasahe pasalubong paradahạn sakạy sakayan sasakyạn tawiran trak traysikẹl |
Mga Karamdaman at Sakit = Krankheiten und Schmerzen
alipungạ altapresyọn anạn anayo balạt na nasunog bali bangkukang beki, biki bulating askaris bulutong bulutung-tubig ↓ buni ✧ dengge dulot galịs-aso galos hiwa hadhạd hapdị |
hika hilo ↓ kabag katị kirọt kulani lagnạt langịb ↓ luga lula luslọs magạ nana ✧ matạ na pulạ pagdurugọ ↓ pagtatae pagtitibị pampaihi panlanggạs sa sugat |
pigsạ pilạy pulạ pulikat rayuma sakịt sinat singạw sipon sugat tagihawat tigdạs tisis trangkaso tulo tuyọ ubọ |
Mga Dami = Mengen
↓
balutan ↓ barkada ↓ bigkịs ↓ buwịg ↓ kawan ↓ koponạn |
↓
kulumpọl ↓ kumpọl ↓ kuyog ↓ lipon ↓ lupon ↓ pangkạt |
↓
pulutọng ↓ pumpọn ↓ talaksạn ↓ tambạk grupo klase uri |
Mga Damit = Bekleidung
Mga Damuhin at Damo = Krautige Pflanzen und Gräser
Mga Katawagan = Begriffe
↓
balingwạy ↓ butilịn {*} |
↓
kawayan
{*} ↓ tambọ {*} |
↓
tubo {*} ↓ tukạl ↓ utaw |
✦ Gulay | Pananim na di-nakakain → ✦ Materyales |
"Sugar cane is believed to have originated in the islands of the South Pacific. Some ten thousand years ago, men first chewed ion, and learned about the characteristics of Saccarum robustum or wild cane. ...
The first mention of suger cane relating to the Philippines is in the account of Idris, in 1154, where the Arab mentions that 'in the island of Mait (referring to the Philippine archipelago), a dependency of the king of Java, is found coconuts, bananas, sugercane, and rice.'"
Dengge = Denguefieber
Mga tanda ng dengge | Symptome des Denguefiebers | ||
Mataas na lagnat na tumatanggal hanggang 2-7 araw. | Hohes Fieber von 2-7 Tagen Dauer. | ||
Pagsakit ng tiyan. | Magenschmerzen. | ||
Pagsusuka. | Erbrechen. | ||
Paghihina ng katawan. | Körperliche Schwäche. | ||
Pagmamanas. | Heißer Schweiß (Gefühl der Schwülheit). | ||
Pagdurugo ng ilong at gilagid. | Nasen- und Zahnbluten. | ||
Pagdudumi na maitim. | Schwarzer Stuhlgang. | ||
Pagiiba ng kaisipan. | Bewusstseinsstörungen. |
Bahagi ng tunay na sipi ng Doctrina Christiana
ang larawang nasa kaliwa. Inilalarawan ang simula at wakas ng Ama Namin. Ang dalawang hanay
sa ibaba ang simula ng Ama Namin sa wikang Tagalog sa pamamagitan ng palatinikang
✧ Baybayin.
Ang Doctrina Christiana ang unang aklat na naglimbag sa Pilipinas noong 1593. Inilalahad
ang katesismong Katoliko sa tatlong anyo. Una sa wikang Espanyol, pangalawa sa Tagalog na
ginagamit ang karaniwang titik na Latino at ikatlo sa Tagalog na ginagamit ang palatitikang
Baybayin.
Das Bild links ist ein Ausschnitt aus einer Faksimilile-Kopie der Doctrina Christiana.
Dargestellt sind Anfang und Ende des Vaterunser in Tagalog. Die unteren beiden Zeilen
sind der Beginn des Vaterunser in Tagalog in der
Baybayin-Schrift.
Die Doctrina Christiana ist das erste Buch, das 1593 in den Philippinen gedruckt wurde.
Der katholische Katechismus wird in drei Formen dargesellt. Zunächst in spanischer
Sprache, dann in Tagalog mit lateinischen Buchstaben und schließlich in Tagalog unter
Verwendung des Baybayin-Alphabets.
Diyip (En: 'jeep') = Kleinbus
Primitiver und preiswerter philippinischer Kleinbus im
öffentlichen Nah- und Mittelstreckenverkehr. Die ersten Jeepneys
nach dem Zweiten Weltkrieg waren umgebaute US-Army-Jeeps. Heute sind Motor, Antrieb und
Lenkung importiert, in der Regel von japanischen (Schrott-) Autos, während der Rest
lokale handwerkliche Produktion ist. Keinerlei Sicherheits-Anforderungen werden dabei
gestellt.
Die meisten Jeepneys werden nicht vom Eigentümer gefahren, sondern auf Tagesbasis
vermietet. Der Mieter-Fahrer erhält die Fahrgelder und zahlt einen festen Betrag
(boundery) an den Vermieter und den Treibstoff. Der Vermieter ist für Reparaturen
verantwortlich. Dieses System ist einer der Gründe, warum die meisten Jeepneys sich in
katastrophal unsicherem Zustand befinden. Ein weiterer ist, dass es keinerlei
Versicherungsschutz
für die Passagiere (und den Fahrer) gibt. So ist das philippinische Jeepney, was heute auch
auf Autobahnen mit 100 km/h verkehrt, eines der gefährlichsten und unsichersten
öffentlichen Verkehrsmittel in der Welt.
Die offizielle Bezeichnung für ein im öffentlichen Verkehr eingesetztes Jeepney ist
PUV oder PUJ = Public Utility Vehicle / Jeepney.
Im allgemeinen wird an bestimmten Stellen der Jeepneyrouten eine Art Maut kassiert, der als
tong = Schmiergeld an die Polizei geht. Daher können Jepneyfahrer praktisch ungestört
sämtliche Verkehrsregeln verletzen. Neben den legalen Jeepneys gibt es viele illegale Jeepneys,
die wegen entsprechender Zuwendungen an die Polizei ebenfalls ungestört ihr Gewerbe ausüben
(oder sie gehören Polizeioffizieren).
Zur Besitzstandwahrung werden für die meisten Jeepneyrouten keine Autobuskonzessionen
erteilt, selbst wenn das Verkehrsaufkommen und die Kaufkraft der Benutzer dies
rechtfertigen würde.
Private Fahrzeuge, die das Aussehen von Jeepneys haben, müssen hinten eine kleine
geschlossene Tür mit der Aufschrift "Not for hire" haben.
Daloy ng Elektrisidad (kuryente) = Elektrischer Strom
Mga tawag
Galing sa Griyegong salita na ηλεκτρον ('elektron') ang tawag sa isang grupo ng katangiang likas. 'Elektron' sa Lumang Griyegong (sa wikang Arabiko 'anbar') ang tawag sa isang "batong mahiwaga" na may ilan sa mga katangiang ito.
Galing sa Latinong salitang 'currere' = lumalad, tumakbo, umagos ang salitang Espanyol na kuryente. May isa pang (napakagaling na) tawag na dagitab sa daloy na elektrisidad, pero hindi ito laganap.
Daloy
Puwedeng ihambing ang kuryenteng elektrika sa kilos ng tubig sa batis o ilog. Dahil dito, ginagamit ang salitang daloy. Sa batis o ilog may 'taas' ng tubig at 'dami' ng tubig. Sinusukat ang taas ng daloy ng elektrisidad (sa Inggles 'voltage') sa Volt (malaking titik na V) at ang 'kapal' ng daloy ('current') sa Ampere (A).
Bakid ba ang salitang 'kapal'? Kung umaagos sa loob ng tubo (daluyan) ang tubig ay kailangan ng mas makapal na tubo kung mas maraming tubig. Kung mas maraming daloy ng elektrisidad dapat mas makapal na kawad (daluyan sa kuryente) upang dalhin ito.
Sa pagpaparami ng taas at kapal ('voltage' x 'current', ... V x ... A) ay ginagawa ang lakas ng daloy ('power') na sinusukat sa Watt, 1 W = 1 VA = 1 V x 1 A. Maaari ding gamitin ang Watt upang sukatin ang di-elektrikang lakas (halimbawa makina ng sasakyan).
Lakas ng daloy, lakas-daloy ('power') = Elektrische Leistung | |
22 500 MW | Hydro power station "Three Gorges Dam", China. |
233 MW | Geothermal power station, Malitbog, Leyte, Pilipinas. |
20 - 100 kW | Karaniwang kotse. |
1.4 kW | Ilaw at init ng araw sa 1 m² ng lupa (walang ulap). |
100 W | Lakas-daloy na pumupunta sa kaugaliang bumbilya. |
5 W | Ilaw na galing sa kaugaliang bumbilya. |
300 - 800 mW | Mobile telephone (selpon). |
Sa singil ng kuryente, dapat bayaran ang daming-daloy ginamit ('energy', karaniwang tawag 'power consumption'). Ito ang pagpaparami ng lakas at panahon ('power' x 'time', ... kW x ... h). 10 PHP ang karaniwang bayad sa bawat kWh (kilowat-oras).
Dami ng daloy, daming-daloy ('energy') = Elektrische Energie | |
100 Wh = 0.1 kWh | Malaking ilaw na LED sa isang araw. |
30 kWh | TV sa isang buwan. |
60 - 200 kWh | Singil ng pamilya sa di-malaking bahay sa isang buwan. |
Gumagawa ang daloy na salisi ('alternating current, AC') sa gawaan ng daloy.
Galing sa bateriya ang daloy na pantay ('direct current,
DC').
Enerhiya = Energie
Pangkaraniwan:
Enerhiya = Tagal ng lakas |
Daloy ng elektrisidad:
✧ Dami ng daloy.
Init:
Tagal ng init ng apoy upang magpainit ng bagay (hb.: tubig sa kaldero).
Ilaw:
Tagal ng taglaw ng kahit anong ilaw.
Kimika:
Maaaring may enerhiya sa bagay (hb. gaas, gasolina).
Pagkain:
Halaga ng pagkain para sa katawan upang kumilos at magpainit.
Makina, sasakyan:
Tagal ng lakas habang umaandar.
Maaaring magpapalit ang uri ng enerhiya sa ibang uri ng enerhiya:
Buhay na ilaw sa ilawan (elektrisidad → ilaw (at init)).
Palamigan (elektrisidad → lamig (at init)).
Makinang di-kuryente (elektrisidad → kilos).
Mabuhay na katawan (pagkain → kilos ng kalamnan).
Motor sa sasakyan (kimikang enerhiya → kilos ng sasakyan).
Sa ✦ palapantayang metriko, sinusukat ang enerhiya sa ✧ Joule (J).
1 J = 1 kg m2 / s2 = 1 Nm = 1 VAs = 1 Ws
Kaloriya: 1 kcal = 4.19 kJ
Mga pangalan ng bansa sa Europa at ng wika nila
Sa sariling wika | Sa Inggles | Sa Espanyol | Sa Filipino |
Deutschland Deutsch | Germany German |
Alemania Aleman |
↓
Alemạnya Aleman |
Italia Italiano | Italy Italian | Italia Italiano |
Italya Italyano |
England English | England English | Inglaterra Ingles |
Inglatera Inggles |
France Français | France French | Francia Frances |
Pransa Pranses |
España Español | Spain Spanish |
España Español | Espanya Espanyol |
Nederland (Holland) Nederlands | Netherlands (Holland) Dutch |
Holanda Holandez | Olanda Olandes Ulandes |
Belgie, La Belgique | Belgium |
Belhika | |
Ηλλας (Ellas) ... |
Greece Greek |
Gresia Griyego |
Gresya ✦ Griyego |
Mga Pamahalaan sa Europa
Vor Jahrhunderten waren nahezu alle europäischen Staaten Königreiche. Ein König besaß die absolute Macht über sein Königreich. Im Laufe der Geschichte, häufig mit Hilfe von Revolutionen, erzwangen die Bürger Rechte, die die Macht der Könige beschränkten. Dazu wurden vom Königshaus unabhängige Regierungen geschaffen. Die Macht im Staate wurde geteilt: Der König blieb der Repräsentant des Staates nach außen und eine Regierung mit Ministern bestimmte die Politik. Eine Anzahl Länder haben den König durch einen gewählten Präsidenten ersetzt, die Teilung der Funktionen blieb jedoch weitgehend erhalten, wie die Tabelle zeigt.
Bansa | Pangulo | Puno ng pamahalaan | Batasan |
Deutschland Alemanya | Bundespräsident | Bundeskanzler | Bundestag |
Italia Italya | Presidente | ... | |
United Kingdom Inglatera | Queen - King | Prime Minister | Lower House |
France Pransa | President | President | Assemblee Nationale |
España Espanya | Rey | ||
Nederland Olanda | Koningin - Koning | ... | Tweede Kamer |
Belgie / Belgique | Roi / Koning | ... | |
Danmark | Hari | ... | Folketing |
Sverige Suweko | Hari - Reyna | ... | Riksdag |
Norge | Hari | ... | Storting |
Monaco | Prinsipe | ... | Assemblee Nationale |
Armin Möller
http://www.germanlipa.de/bh/bh_DF.html 05 Oktubre 2007 - 21 Disyembre 2020 |