Kabihasnang Pilipino R - S
Mga Sasakyang Panlupa (:Sakay) = Landfahrzeuge
| bisikleta bus diyịp, jeep, jeepney |
kalesa kartịlya kọtse |
trak traysikel |
Sa :Salas = Im Wohnzimmer
| alpọmbra bangkọ 
hapạg |
mantẹl mesa pintura |
salansanan tabing upuan |
Pinanggalingan ng :Salita sa Wikang Filipino = Wortherkunft
May tatlong uri ang pinanggalingan ng salita sa wika:
- Salitang katutubo
- Salitang-hiram
- Salitang-dayuhan
Mga salitang katutubo
"Ubod" ng wika ang mga salitang katutubo.
Mga salitang-hiram
Galing sa dayuhang wika ang ugat ng salitang-hiram. Iniangkop ito sa salitang
katutubo hinggil sa bigkas (palatunugan), baybay at balarila
(|voto| sa Espanyol
→ iboto). Kung kaya, "kasiya" ito sa ating wika.
Puwedeng iba-iba ang paggamit sa wikang pinanggalingan at sa ating wika (naprito na
ang Filipinong litson, buhay ang Espanyol na
|lechon| = biik).
Mga halimbawa:
Galing sa Espanyol: almusal, bola, diyos, pumunta.
Galing sa Tsino: hikaw, kuya, suki.
Galing sa Sanskrit (Indiya): sakuna.
Halos walang salitang-hiram na galing sa Inggles. Baka "bawal" ang
pag-aangkop dahil marunong daw mag-Inggles ang mga Pilipino.
Mga salitang-dayuhan
Walang pag-aangkop ng bigkas at baybay ang salitang-dayuhang, dahil talaga itong dayuhan sa
ating wika. Minsan mahirap sa dila natin ang wastong bigkas.
Payo sa paggamit ng mga salita
- Gamitin ang salitang katutubo o salitang-hiram kung puwede. Mas malapit ito sa puso mo (bahag-hari at hindi rainbow).
- Gamitin ang salitang-dayuhan lamang kung walang magaling na salitang katutubo o salitang-hiram (computer). Tuparin ang tamang bigkas ng salitang-dayuhan.
Saan galing ang ating mga salita?
| Lumang Tsino | Angkang Malay |
Lumang Griyego | Angkang Germaniko | |||||||||||||
| ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | |||||||||||
| ↓ | ↓ | ↓ | Latin | → | → | o | ↓ | ↓ | ||||||||
| Tsino | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | |||||||||
| ↓ | ↓ | ↓ | ↓ | Pranses | o | ↓ | ↓ | Aleman | ||||||||
| ↓ ↓ | Bahasa Indones. | ↓ ↓ | ↓ ↓ | ↓ ↓ |
↓ ↓ | ↓ ↓ | ||||||||||
| ↓ ↓ | Bahasa Malay. | ↓ ↓ |
o ↓ | Espanyol | ↓ ↓ | ↓ ↓ | ↓ ↓ |
|||||||||
| ↓ | ↓ | ↓ | Inggles | |||||||||||||
| o | → | → | → | Filipino | ← | ← | ← | ← | o | |||||||
Die Herkunft der Wörter der filipinischen Sprache
Mga Kasangkapan at mga Kagamitang Metal (:Sangkap) = Werkzeuge und "Eisenwaren"
Pinananatili naming gamitin ang katawagang kagamitang metal (En: '(household) hardware') kahit kasulukuyang hindi na yari sa metal ang karamihan nito.
Unter "Eisenwaren" werden traditionell in der deutschen Sprache die heute in einem Baumarkt erhältlichen Artikel verstanden, obwohl die meisten davon nicht (mehr) aus Eisen gemacht sind. Ebenso veraltet ist der filipinische Begriff kagamitang metal (En: '(household) hardware'), den wir trotzdem weiterhin verwenden..
| barena guntịng pang-ipit katam |
kikil lagari malyete martịlyo paet |
pako pẹrno pamihit-tornịlyo rọskas sapatịlya tiyani tornịlyo tuwẹrka |
Kasaysayan ng Pilipinas (:Saysay) = Geschichte der Philippinen
| ↓
bakol ↓ bakol (2) buslọ ↓ bangạ |
bayọng
bilao
bumbọng ↓ buslọ |
↓
kaịng ↓ supot ↓ tagunggọng timbạ |
-
bakol = Korb i. Allg.
bakol (2) Sisidlạng malakị yari sa ✧ sawali; maluwạng ang bibịg, masinsịn ang pagkakalala at may apat na sulok sa puwịt. = Behälter aus Bambusgeflecht, oben breit, dicht geflochten und mit vier Ecken unten. Mas mataạs ang kaịng kaysạ bakol. = Kaing ist größer als bakol. -
bangạ = Tonkrug.
Malakịng sisidlạn sa tubig, yari sa luạd. = Großes Wassergefäß, Fass für Wasser (häufig mit enger Öffnung) aus Ton. -
buslọ = Deckelkorb.
Sisidlạn na makipot ang bibịg, maaaring masinsịn o maluwạng ang pagkakalala at may takịp; karaniwang sisidlạn ng huling isdạ. = Behälter, oben eng, kann locker oder dicht geflochten sein, mit Deckel; i.A. für gefangene Fische.
buslọng may panakịp = großer Korb mit Deckel, Wäschepuff. -
kaịng = Korb.
Malakịng sisidlạng maluwạg ang lala at pinaglalagyạn ng niyog, maịs at ibạ pang ani. = Großer Behälter, locker geflochten und für Kokosnusse, Maiskolben und andere Erntefrüchte. -
tagunggọng = Sparbüchse.
Alkansiyang gawa sa kawayan o bao ng niyog. = Sparbüchse aus Bambus oder Schale der Kokosnuss.
Auch Kleingeldkästchen zum Sammeln von Spielgewinnen.
Supot - Praktikal na sisidlan ng halos kahit ano = Tüte - Praktischer Behälter für beinahe Alles.
Supot ang isa sa importanteng sisidlan ng mga malalaki man o maliliit na bagay tulad ng damit, sapatos, bag, notebook at halos kahit ano lalo na ang tinatawag na mga abubot. Sa pamamalengke, ito ang praktikal na lalagyan ng gulay, prutas, bigas, kakanin, tokwa, mais, monggo, beans, noodles, tinapay, de-lata at iba pang mga pagkain.
Ito ang lalagyan ng mga libro at iba pang school at office items na nabibili sa mga bookstores. Sa mga botika, ito ang sisidlan ng mga bote at kahon ng gamot at bitamina. Sa mga hardware naman dito inilalagay ang mga pako, martilyo, plais, screw driver, kawad at mga bolts and nuts. Sa mga sari-sari store, grocery, supermarket, karinderya at restawran, laging nakahanda ang mga supot para sa mga mamimili. Sa mga tindahan ng laruan, supot ang ginagamit na sisidlan. Wala marahil taong hindi gumamit ng supot sa buong buhay niya.
Pagpapatuloy ng kasulatan tingnan sa {W Supot}.
Ni Ligaya Tiomson Rubin. LIWAYWAY, 6 Hunyo 2005
:Sukat at Timbang = Maße und Gewichte
| ↓
antạs ↓ antasạn ↓ gatlạ |
kabạn ↓ palakihạn ↓ pamantayan palapantayan |
↓
salọp ↓ kasukatan ↓ takal ↓ tumbasan |
| ✦ Palapantayang Metriko = Metrisches System. | ||
Pagsukat at kinalabasan nito = Messen und seine Ergebnisse
"Ano ang taas mo?"
"Isang metro limanpung-isa."
"Ano ang binili mo?"
"Dalawang kilong karne."
Gusto nating mas masusing pansinin ang dalawang tanong at sagot:
- Kung itinatanong ang taas ng katawan, ang kapal ng tubong-plastik o ang agwat ng Lipa sa Malvar ay tumatanong ang haba. Isa sa mga ↓ palakihan ang haba.
- ↓ Kasukatan ang katawagan sa dalawang sagot na 1.51 m at 1.5 kg. May dalawang bahagi ang kasukatan: 1.51 at 2 ang bilang nito, at ang mga ↓ pamantayan ay m (metro) at kg (kilogramo).
Gebrauch unterschiedlicher Maßsysteme in den Philippinen
-
antạs = Grad.
Pamantayan sa init atbp. (daglat °). -
antasạn = Skala.
Kabuuan ng mga gatla na ginagamit na batayan sa pagsukat ng haba, timbang, init atbp. -
palakihạn, palakihạng
pampisikạ = physikalische Größe.
Mga ✧ halimbawa: Haba, panahon, timbang. Kahit anong palapantayan ang pinili ay parehas ang palakihan. Halimbawa: Parehas ang palakihang haba, kung sinukat sa metro o sa US-Amerikanong pamantayang 'inch'.
May ↓ pamantayan ang bawat palakihan (batay sa palapantayan). -
pamantayan, pamantayang
sukat = Maßeinheit.
Mga ✧ halimbawa: Metro (m), saglit (s), gramo (g). -
salọp.
Hohlmaß (kein Gewichtsmaß). 1 salọp = ✧ 3 lịtro. Dalawampụ't limạng salọp ang lamạn ng isạng ✧ kabạn . = 25 Salop sind gleich 1 Kaban. Sa lalawigan, itininda ang bigas sa salop, may timbang na 2.3 - 2.5 kg ang isang salop na bigas. = Vor kurzem wurde in der Provinz Reis noch in Salop verkauft, ein Salop sind 2,3 bis 2,5 kg Reis. -
kasukatan = Messwert.
Ang kasukatan ang kinalabasan ng pagsukat. May dalawang bahagi ang bawat kasukatan: dami at uri. Bilang ang dami at ↓ pamantayan ang uri. -
takal = Maß (Inhalt eines Messbechers oder
-löffels).
takalạn: Sisidlạn sa pagtakal, karaniwang may antasạn. = Gefäß zum Abmessen, meist mit einer Skala. Messbecher, -löffel. -
tumbasan = Verhältnis.
Kinalabasan ng paghahambing ng dalawang bagay kung maaaring sumukat sa bilang ang katangian ng mga ito. Katulad ng tumbasan ang paggamit ng ✦ bahagdan.
Pansusong Hayop (:Suso) = Säugetiere
| Chiroptera = Fledermäuse kabạg, paniki Rodentia = Nagetiere dagạ Carnivora = Raubtiere aso pusa ↓ tigre |
Ungulata = Huftiere baboy baka kabayo ↓ kalabạw ↓ kambịng ↓ usạ Primates = Herrentiere ↓ malmag unggọy = Affe | |
Pag-uuri ng Pansusong Hayop = Systematik der Säugetiere
| ● | Pansusong hayop = Säugetiere. Klase ng lahing ✧ Vertebrata |
| ● ● | Primates Tarsiidae (↓ malmag) |
| ● ● | Rodentia Muridae (daga) |
| ● ● | Chirptera |
| ● ● | Carnivora Felidae (pusa, tigre), Canidae (aso) |
| ● ● | Ungulata (Perssodactyla + Artiodactyla) Equidae = Pferde (kabayo), Sidae = Schweine (baboy), Bovidae (baka, kalabaw, kambing), Cervidae (usa) |
| ● = Klase. ● ● = Angkan. Nasa ibaba nito ang mga pamilya. | |
- kalabạw (Bubalus arnee, auch B. bubalis) = Wasserbüffel.
- kambịng (Capra) = Ziege.
-
malmạg (Tarsius) = Koboldmaki.
Maliit na primate, mahaba ang buntot, mulagat ang malalaking mata, tulog sa umaga at aktibo
kung gabi.
Kleiner Halbaffe (17 cm und 23 cm Schwanz) in den Philippinen und im Westen der indo-australischen Inselwelt mit langem Schwanz und großen, weitgeöffneten Augen, Nachttier. - tigre (Panthera tigris) = Tiger.
-
usạ (Cervidae) = Hirsch, Reh.
Karaniwang may sangạ-sangạng sungay ang lalaki,
manipịs ang buhọk, mabilịs tumakbọ.
Das Männchen häufig mit Geweih, mit dünnem Haar, läuft schnell.
|
Armin Möller
http://www.germanlipa.de/bh/bh_RS.html 29 Hunyo 2019 - 08 Pebrero 2021 |