Werkstatt-Korpus / Pagtitipong Paggawaan
Doctrina Christiana

1 Einleitung / Pambungad
2 Textprobe Tagalog in lateinischer Schrift
3 Textprobe Tagalog in Alibata Schrift
4 Phonologische Besonderheiten
5 Orthografische Besonderheiten
6 Morphologische Besonderheiten
7 Texte (mit orthographischen Anpassungen) /
    Mga Kasulatan (iniangkop ang baybay)

1 Einleitung / Pambungad

Doctrina Christiana en lengua española y talaga, corregida por los Religiosos des las ordenes. Impresa con licencia, en S. gabriel, de la orden de S. Domingo. En Manila. 1593

Quelle / Pinagmulan → {16A-2 DC}.

Die Doctrina Christiana ist das erste in den Philippinen gedruckte Buch. Dieser Katechismus ist von bzw. unter Leitung von Fr. Juan Cobo verfasst und 1593 in Manila gedruckt worden ( Quirino, Carlos: The First Philippine Imprints, Journal of History, Vol VIII, Nr. 3 (September 1960) pp. 219-229). Zu dieser Zeit - etwa 75 Jahre nach der Reise Magellans nach den Philippinen - war Manila bereits Zentrum des Landes. Neben der spanisch-Tagalog Ausgabe gibt es eine (bzw. zwei) spanisch-chinesische Version. Das Buch ist in Holzschnitt-Technik hergestellt. Es enthält zunächst ein lateinisches Alphabet mit Darstellung vieler Silben. Dann folgt der Katechismus. Jeder Abschnitt besteht aus einem spanischen Text, gefolgt von zwei Tagalog-Fassungen, eine in lateinischer Schrift, die zweite in Baybayin ✧ Talatitikan: Baybayin. Das gesamte Büchlein umfasst etwa 90 Druckseiten mit etwa je 14 Zeilen.

Von rein orthografischen Unterschieden abgesehen, sind die Abweichungen der Tagalog-Texte von der heutigen Sprache trotz der 400 Jahre Zeitunterschied recht gering.

"Ang Doctrina Christiana ang unang aklat na nalimbag sa Pilipinas. Isinulat ito ni P. Domingo de Nieva noong 1593. May dalawang bersyon ang unang edisyon nito: Isa sa Kastila at Tagalog at isa sa Intsik. Si P. Juan de Cobo ang may gawa ng nakasulat sa wikang Intsik at si P. de Nieva sa Kastila. Gayunman, may ilang mananaliksik na nagsabing si P. Juan de Placencia ang talagang may akda ng Doctrina Cristiana."

2 Textprobe Tagalog in lateinischer Schrift

Ausschnitt aus dem Vaterunser

In dem Text finden sich einige typographische Besonderheiten:
Ein doppelter Akzent findet sich in der Regel über ng, wenn dieses am Silbenanfang steht.
Eine Tilde wird über Vokalen geschrieben, wenn ein folgendes n weggelassen ist; dies findet sich häufig am Zeilenende, während die gleichen Wörter innerhalb der Zeile voll geschrieben werden.
Das "lange S" ſ wird anscheinend wahllos am Silbenanfang verwendet (es findet sich <ſa> neben <sa>).
An einigen Stellen wird die Ligatur <æ> verwendet.

Ang ama namin
Ama namin nasa lang̋it ca || ypaſamba mo ang ng̋alã mo, || moui sa amin ang pagca hari mo.
ypasonor mo ang loob mo. || dito ſa lupa parã sa lang̋it,
bigyã mo cami ng̋aion nang amin cacanin. para nang sa araoarao.
at pa cavalin mo ang amin caſalanã,
yaiang vinavalan bahala namĩ sa loob ang caſalanan nang nagcasala sa amin.
Houag mo caming ævan nang di cami matalo nang tocso.
Datapo uat yadia mo cami sa dilan ma sama.
Amen. Jeſus.


3 Textprobe Tagalog in Alibata Schrift

Ausschnitt aus dem Glaubensbekenntnis

Wir geben in der nachfolgenden Transkription die Vokale als a, i oder o wieder.
Das spanische Wort virgen ist als bisi geschrieben.

su ma sa pa la ta ha a ko || Sumasangpalataya ako
sa di yo a ma ||sa dios ama,
ma ka ga ga wa sa la ha ||maka gagawa sa lahat,
ma ga ga wa na la ŋi ||mangagawa nang langit
a na lu pa ||at nang lupa.
su ma sa pa la ta ha a ko na ma ||Sumasangpalataya ako naman
ka si su   ki di to||kay Jesuchristo
i i sa a na na di yo ||iisang anak nang dios
pa ŋi no o na ti   la ha ||panginoon natin lahat.
na ka ta a ta wo si ya ||Nagkatauan tao siya
la la na i pi ri to sa to||lalang nang espiritu sancto.
i pi na ŋa na ||Ipinanganak
ni sa ta ma ri ya ||ni Sancta Maria
bi si to to o || ...virgen totoo. ...


4 Phonologische Besonderheiten

Wir betrachten hier als phonologische Besonderheiten, die aus der Orthografie des Textes in lateinischer Schrift gefolgert werden können.

Der Vokal u kommt u.a. vor in lupa, bukod, kun, buhay, ipinagbubuntun und im Infix um. Häufiger findet sich o in nicht-letzten Silben (Beispiele: napopono, otos, nagoli, naloloklok, hohokom. Auffallend ist, dass die Ableitung von spanischen una naona geschrieben wird.

Die Lautänderung ng zu m/n ist vorgenommen bei papamagohin, namatay, nicht vorgenommen bei sangpalataya. Statt manggagawa findet sich manggawa.

5 Orthographische Besonderheiten

Der Buchstabe k wird nicht verwendet, statt dessen finden sich c und qu.
Die Wörter <nang> (nang oder ng) und <manga> (mga) werden nicht verkürzt.
Schreibung von panginoon ist diese, aber auch pagninoon

ikalua, tauo, magsononggaling, kapuoa,

6 Lexikalische und morphologische Besonderheiten

Das Beispiel sinasangpalatayanan soll zeigen, dass Affixe und Silbendoppelung umfassend verwendet werden.

ikapolo = ikasampu, sang pouong Otos

Außer kirchlichen "Fachausdrücken" finden sich nur wenige spanische Lehnwörter, dazu gehören naona, parang. Es werden bereits Tagalog Verbformen von spanischen Wörtern gebildet, wie pagcoconfesal, pagkasal, nagkokompesal, pagkadios.

Frageadverbien wie ba werden nicht verwendet.

7 Texte (mit orthographischen Anpassungen) /
    Mga Kasulatan (iniangkop ang baybay)

Anpassungen / Mga pag-aangkop

{7.1} Ang ama natin
Ama namin nasa langit ka
ipasamba mo ang ngalan mo, moui sa amin ang pagkahari mo.
Ipasonor mo ang loob mo dito sa lupa parang sa langit,
bigyan mo kami ngayon nang amin kakanin, para nang sa arawaraw,
at pakawalin mo ang aming kasalanan, ya iang winawalan bahala namin sa loob ang kasalanan nang nagkasasala sa amin.
huwag mo kaming aeuan nang di kami matalo nang tokso.
Datapouat yadia mo kami sa dilan masama. Amen, Jesus.  

{7.2} Ang aba ginoo Maria
Aba ginoo Maria matoua kana, napopono ka nang gracia, ang panginoon dios, ae, nasayyo. Bukod kang pinagpala sa babaying lahat. Pinagpala naman ang iyong anak si Jesus. Santa Maria ina nang dios, ipanalangin mo kami makasalanan ngayon at kun mamatay kami. Amen Jesus.  

{7.3} Ang sumangpalataya
Sumasangpalataya ako sa dios ama, maka gagawa sa lahat, mangagawa nang langit at nang lupa.

Sumasangpalataya ako naman kay Jesuchristo iisang anak nang dios panginoon natin lahat. Nagkatauan tao siya lalang nang espiritu sancto. Ipinanganak ni Sancta Maria virgen totoo. Nasaktang otos ni Poncio Pilato. Ipinako sa kruz. Namatay, ibinaon, nanaog sa manga infierno, nang maykatlong araw nabuhay na nagoli, naquiat sa langit naloloklok sa kanan nang dios ama, makagagawa sa lahat. Saka parito hohokom sa nabubuhay, at sa nanga matay na tao.

Sumasangpalataya ako naman sa dios Espiritu sancto. At may sancta yglesia katholica at may kasamahan ang manga santos. At may ikawawala nang kasalanan. At mabubuhay na magoli ang na nga matay na tao. At may buhay na di mawala magparating saan. Amen Jesus.  

{7.4} Ang abapo
Aba po sancta Mariang hari ina nang awa, ikaw ang ikinabubuhay namin, at ang pinananaligan. Aba ikaw nga ang tinatawag namin pinapa panao na tao anak ni Eva, ikaw din ang ipinagbubuntun hininga namin nang amin pagtangis dini sa lupa bayan kahapishapis. Ay aba pintakasi namin, ilingon mo sa amin ang mata mong maawayn. At saka kun matapos yering pagpapanao sa amin. Ipakita mo sa amin ang iyong anak si Jesus. Ay Sancta Maria maawayn, maalam, virgen naman totoo, ina nang Dios. kami ipanalangin mo, nang mapatoloi sa amin ang panga ngako ni Jesuchristo. Amen Jesus.

Ang pono nang sinasangpalatayanan nang manga christiano labin apat na bagay. Ang pitong naona ang sabi ang Dios ang pagkadios niya. Ang pitong naholi ang sabi, ae, ang atin panginoon Jesuchristo ang pagkatao niya.

Ang pitong naona ang sabi, ae ang Dios ang pagka dios niya, ay yaeri. Ang naona. Sumangpalataya sa isang Dios totoo.
Ang ikalwa, sumangpalataya, yaering dios siyang ama.
Ang ikatlo. Sumangpalataya yaering Dios siyang anak.
Ang ikapat sumangpalataya, yaering dios siyang Spiritusancto.
Ang ikalima. Sumangpalataya, yaering dios siyang mangagawa nang lahat.
Ang ikanim, sumangpalataya yaering dios siyang nakawawala nang kasalanan.
Ang ikapito sumangpalataya, yaering dios siyang nakalulualhati.

Ang pitong naholi ang sabi ae, ang ating pagninoon Jesuchristo ang pagkatao niya, ay yaeri.
Ang naona sumangpalataya ang atin pagninoon Jesuchristo, ipinaglehe ni sancta Maria lalang nang Spiritu sancto.
Ang ikalawa sumangpalataya, ang atin pagninoon Jesuchristo ipinanganak ni Sancta Maria virgen totoo, nang dipa nanganak, nang makapanganak na virgen din totoo.
Ang ikatlo, sumangpalataya, ang atin panginoon Jesuchristo nasaktan, ipinako sa cruz, namatay sakop nang atin kasalanan.
Ang ikapat sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo nanaog sa manga infierno, at hinango doon ang kaloloua nang manga sanctos naghihintay nang pagdating niya.
Ang ikalima sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo, nang mag ikatlong araw na-buhay na naguli.
Ang ikanim sumangpalataya ang atin panginoon Jesuchristo nakyat sa langit naloloklok sa kanan nang dios ama makagagawa sa lahat.
Ang ikapito sumangpalataya ang ating panginoon Jesuchristo saka parito hohokom sa nabu-buhay at sa nangamatay na tao. Ang banal na tao gagan-tihin niya nang kaloualhatian nang langit, ang nakasonod silla nang kaniyang otos. Ang di banal pakasa samin sa infierno ang di silla sumonod nang otos niya. Amen Jesus.

{7.5} Ang Utos ng Diyos, ay, Sampu
Ang nauna, ibigin mo ang diyos lalo sa lahat.
Ang ikalawa, huwag mo saksihin ang dios kun di totoo.
Ang ikatlo, mangilin ka kun domingo at kung fiesta.
Ang ikapat, igalang mo ang iyong ama, at ang iyong ina.
Ang ikalima huwag mong patayin ang kapuoa mo tao.
Ang ikanim, huwag kang makiapid sa di mo asawa.
Ang ikapito huwag kang magnakaw.
Ang ikawalo, huwag mong pagawa gawa nang wika ang kapuoa mo tao, huwag ka naman magsononggaling.
Ang ikasiam, huwag kang magnasa sa di mo asawa. Ang ikapolo, huwag mong pag nasaan ang di mo ari. Y tong sang pouong Otos nang Dios dalaua ang inouian. Ang isa ibigin mo Ang Dios lalo lalo sa lahat. Ang ikalawa ibigin mo naman ang kapuoa mo tao parang ang katawan mo. Amen.  

{7.6} Ang Utos ng Sankta Iglesia Ina Natin ay Lima
Ang nauna, makinig nang misa huwag may lisan kun domingo at sa fiesta pinangingilinan.
Ang ikalawa, magkonfesar miminsan man taon taon, at kun mey hirap na ikamamatay.
Ang ikatlo, mag komulgar kun paskua na ikinabuhay na naguli nang atin panginoon Jesuchristo.
Ang ikapat, magayunar kun magotos ang Sancta yglesia ina natin.
Ang ikalima papamagohin ang Dios nang dilan pananim, at ang saey kapouo ihayin sa dios. Amen.

{7.7} Pito ang Mahal na Tanda Ikauauala nang kasalanan ang Ngalan Sacramentos
Ang nauna ang baptismo.
Ang ikalawa ang konnfirmar.
Ang ikatlo ang konfesar.
Ang ikapat ang comulgar.
Ang ikalima ang extrema uncion.
Ang ikanim ang orden nang sacerdote.
Ang ikapito ang pagkasal.
Itong daluan holi pinalolooban nang dios ang tao piliin ang balan ibig. Amen.

{7.8} Ang Ponong Kasalanan, Ikapapakasama nang Kaloloua ay Pito
Ang kapalaoan. Ang karamotan. Ang kalibugan. Ang kagalitan. Ang kayamuan sa pagkain at sa pag-inum. Ang kapanaghilian. Ang katamaran.
Ang kawaan gawa labin apat ang pitong naona pakinabang nang katawan, ang pitong naholi pakinabang nang kaloloua. Ang pitong naona pakinabang nang katawan ay yari.
Dalauin ang may hirap. Pakanin ang nagogotom. Painumin ang nauuhaw. Paramtan ang ualan damit. Tubsin ang nabihag. Patoloyin ang ualan totoloyan. Ibaon ang namatay. Ang pitong naholi pakinabang nang kaloloua ay yari.
Aralan ang di nakaaalam. Aralan ang napaaaral. Ang taong sala, ae, papagdalitain. Ualin bahala sa loob ang kasalanan nang naccasa sala sa iyo. huwag ipalaman sa loob ang pagmomora nang tao sa iyo. Aliuin ang nalulumbay. Ipanalangin sa dios ang nabubuhay at ang nanga matay na christiano. Amen, Jesus.

Akoy makasalanan nagkokompesal ako sa atin panginoon dios makagagawa sa lahat at kay Sancta Maria virgen totoo at kay Sanct Miguel archangel, kay sanct Juan baptista sa sanctos apostoles kay sanct Pedro, at kay sanct Pablo at sa lahat na sanctos at sa iyo padre, ang naccasala ako sa panimdim, sa paguika at sa paggawa ako nga ae, sala ako.i. may kasalanan, ako.i. salan lubha siyang ipinagsisisi ko kaiangay ata nanalangin ako kay sancta Maria virgen totoo at kay S. Miguel archangel, at kay S. Juan baptista, at sa sanctos apostoles, kay S. Pedro at kay S. Pablo at sa lahat na Sanctos, nang ako.i. ipanalangin nila sa atin panginoon dios ikaw naman padre akoi.i. ipanalangin mo at haman kahalili ka nang dios dito akoi kalagan mo sa kasalanan ko, at parusahan mo ako. Amen, Jesus.

{7.9} Ang tanungan
Tanong̋an. Chriſtiano ca na?
Sagot. Oo. t aua nang atin pang̋inoon dios.		  Tanong: Kristyano ka na ba?
Sagot: Oo't awa nang ating panginoong diyos.
T. ano caia ang chriſtiano?
S. ang biñagan sumasangpalataia sa aral nang dios at nang sancta yglesia yna natin.		 T: Ano kaya ang kristyano?
S: Ang binyagang sumasampalataya sa aral ng diyos at ng Santa Iglesya na ina natin.
T. alin caia ang tanda nang chriſtiano?
S. ang sañcta cruz.		 T: Alin kaya ang tanda ng kristyano?
S: Ang santa krus.
T. sino caia ang sinaſamba nang mang̋a chriſtiano?
S. ang atin pang̋inoon dios.		 T: Sino kaya ang sinasamba ng mga kristyano?
S: Ang ating panginoon diyos.
T. ano caia ang dios?
S. ang onãg mola. ang caonaonahan sa lahat. ang mei gaua sa lahat, siya, e, ualan pinagmolan ualan kahãganan.		 T: Ano kaya ang diyos?
S: Ang unang mula, ang kaunaunahan sa lahat, ang may gawa sa lahat, siya, e, walang pinagmulan walang kahanganan.
T. ylan ang dios? S. isa lamang.T: Ilan ang diyos? S: Isa lamang.
T. ylan ang personas? S. tatlo.T: Ilan ang personas? S: Tatlo.
T. anong ng̋alan nang naona? S. ang dios ama. T: Anong ngalan ng una? S: Ang diyos ama.
T. anõg ng̋alan nang ykalua? S. ang dios anac. T: Anong ngalan ng ikalawa? S: Ang diyos anak.
T. anong ng̋alan nãg ycatlo? S. ang dios ſpirituſãcto. T: Anong ngalan ng ikatlo? S: Ang dios Spiritu santo.
T. tatlo kaya ang dios?
S. dile tatlo ang dios, ang personas siyang tatlo, ang dios isa lamang.		 T. tatlo kaya ang dios?
S. dile tatlo ang dios, ang personas siyang tatlo, ang dios isa lamang.
T. alin sa tatlong personas ang nagkatawan tao?
S. ang ikalawang persona nang sanctissima trinidad ang dios anak.		 T. alin sa tatlong personas ang nagkatawan tao?
S. ang ikalawang persona nang sanctissima trinidad ang dios anak.
T. anong pagkatawan tao niya?
S. pinaglalangan siya nang dios Spiritusancto sa tian ni sancta Maria virgen totoo nang di pa nanganak siya, nang makapanganak na virgen din totoo.		 T. anong pagkatawan tao niya?
S. pinaglalangan siya nang dios Spiritusancto sa tian ni sancta Maria virgen totoo nang di pa nanganak siya, nang makapanganak na virgen din totoo.
T. ayat nagkatawan tao siya?
S. ay nang mayari mamatay siya tubus sa kasalanan nang lahat na tao.		T. ayat nagkatawan tao siya?
S. ay nang mayari mamatay siya tubus sa kasalanan nang lahat na tao.
T. alin kaya ang kasalanan nang tao?
S. ang kasalanan nang atin magulang si Adan at si Eva nagin kasalanan natin, naramay pala tayo sa pagkasasala nila sa panginoon dios, bukod naman doon ang sa diling kasalanan nang balan nang tao nagkasasala sa dios araw araw.
T. Anong pagtubus niya sa tao?
S. nagpakamatay siya sa cruz, at sinakop niya ang sanlibotan bayan.
T. nang mamatay na ang atin panginoon Jesuchristo sa cruz, anong ginawa nang kaloloua niya?
S. nanaog sa manga infiernos pati nang pagkadios niya, at hinango doon ang kaloloua nang manga sanktos padres naghihintay nang pagdating niya.
T. ang katawan ni Jesuchristo ibinaon? S. oo.
T. Nabuhay na naguli? S. oo.
T. kaylan? S. nang mag-ikatlong araw nang pagkamatay niya.

T. humabilin dito sa lupa ang atin panginoon Jesuchristo?
S. dile humabi lin dito sa lupa, nak yat sa langit nang magykapat napouong araw nang pagkabuhay niyang maguli, at naloloklok sa kanan nang dios ama makagagawa sa lahat.
T. anong pagkaloklok niya doon sa langit?
S. pinalalo siya nang dios ama niya sa lahat.
T. may araw na ihohokom sa nanga bubuhay, at sa nangamatay na tao? S. oo.
T. kaylan? S. dile na aalaman.
T. sino kaya ang hokom? S. ang atin panginoon Jesuchristo.
T. ang kalaloua natin mamatay kaya kun mamatay ang katawan natin?
S. dile mamatay ang kaloloua natin para nang sa hayop, ang katawan lamang mamatay, ang kaloloua mabubuhay magparating man saan.
T. mabubuhay kaya maguli ang nangamatay na tao, banal man, tampalasan man.
S. oo mabubuhay din maguli, at papasok na moli ang kaloloua sa katawan nang hokoman silang dalua nang atin panginoon Jesucristo.
T. kun mabuhay na maguli ang katawan nang manga tao mamatay pa kayang moli? S. dile.

T. ano ygaganti nang dios sa manga banal na tao.
S. ang kalualhatian sa langit doon makikita nila ang dios, at matotoua at malili gaya, at lulualhati magparating man saan.
T. ano iparurusa niya sa manga taong tanpalasan?
S. ihoholog niya sa ynfierno doon maghihirap sila at makkakasaket magparating man saan.
T. ano kaya ang sancta yglesia?
S. ang lahat na tao christiano sumasangpalataya sa dios pati nang pono nila si Jesuchristo, e, nasa langit dito sa lupa ang kahalili niya ang sancto Papa sa Roma.
T. dito sa sancta yglesia may ikawawala nang kasalanan?
S. ang pagbinag sa di pa christianos at ang pagcoconfesal nang manga christianos may kasalanan, kun magsising malaket may loob na di moli makka-sala sa dios magparating man saan.
T. dito sa sancta yglesia may kasamahan ang manga Sanctos? S. oo.
T. ano kaya ang kasamahan nang manga sanctos?
S. ang pagpapakinabang nang manga christianos, banal na tao, sa gawang magaling sangpon nang sa sakramentos.
T. Nang binubuhat ang ostia nang padre sa pagmimisa sino kaya ang naroon?
S. ang atin panginoon Jesuchristo Dios totoo, at taong totoo, para doon sa langit.
T. sa caliz sino kaya ang naroon ?
S. ang dugong totoo nang atin panginoon Jesuchristo, kapara niun nabohos sa cruz nang namatay siya.
T. ano kaya ang gagawin ng mga christiano nang makaparoon sa langit?
S. Ang susundin nila ang sampung utos nang diyos, pati ng utos ng sancta yglesia ina natin.

Armin Möller   http://www.germanlipa.de/text/doctrina.html
041007 - 220728

Ende / Wakas   Doctrina Christiana

↑↑   Werkstatt / Gawaan   Ugnika